40 năm chuyên trị… Tề Thiên

Nhắc đến chuyện đi hát thời trai trẻ, nghệ sĩ Bạch Long luôn nhớ về những kỷ niệm khó quên của việc hóa thân thành “ Tề Thiên Đại thánh”.

“Tôi không phải tuổi Thân nhưng dường như số mệnh đã sắp đặt để được đóng vai Tề Thiên (vai khỉ). Bao nhiêu năm nay, tôi phải liên tục đổi mới cách ca diễn, cách thể hiện để nhân vật này không cũ đi trong mắt khán giả” – anh tâm sự.

Nghệ sĩ Bạch Long chuyện trị vai Tề Thiên Đại Thánh suốt 40 năm qua.

Bạch Long cho biết Tết năm ấy, khi anh vừa tròn 17 tuổi, người cậu thứ tư là nghệ sĩ Khánh Hồng “lệnh” cho anh phải đóng vai Tề Thiên trong vởDỡ núi Ngũ Hành Sơn mà hôm sau khai diễn.

Nguyên đêm đó, Bạch Long mất ngủ. Bên ngoài con hẻm đình Cầu Quan (nay là đình Thái Hưng, quận 1, TP HCM), bà con lối xóm đang nhộn nhịp gói bánh tét, còn anh thì nôn nao trong dạ, không tài nào chợp mắt.

“Từ nhỏ tới lúc ấy, tôi chưa được xem nghệ sĩ nào đóng vai Tề Thiên, nay lại bị cậu Tư thử thách quá khắc nghiệt. Sáng hôm sau, tôi đến bên cậu bày tỏ sự lo lắng. Cậu Tư phán: “Mày muốn diễn vai này thì cứ vô sở thú”. Tôi liền chạy mua ổ bánh mì thịt, cầm theo chai nước và thẳng tiến Thảo Cầm Viên. Tìm đến chuồng khỉ, tôi ngồi quan sát chúng cả ngày, mãi đến 18 giờ mới về điểm hát ngay đình Cầu Quan để hóa trang và chuẩn bị nhập vai luôn” – Bạch Long nhớ lại.

Theo nghệ sĩ Bạch Long, gia tộc của anh vốn hình thành nhiều trường phái ca diễn. Anh lại may mắn được hát cương bên cạnh các bậc đại thụ giỏi nghề, am hiểu văn học Trung Hoa, có kiến thức sâu rộng về nghệ thuật ca diễn.

“Do vậy mà vai Tề Thiên tôi diễn một cách ngọt ngào. Sau suất hát đó, khán giả cứ ùn ùn đến đình Cầu Quan yêu cầu được “xem tuồng có con khỉ”. Nghệ sĩ Hoàng Nuôi trong vai Tam Tạng góp ý thêm để tôi chỉnh sửa cách ca diễn sao cho liến thoắng hơn, tinh nghịch hơn. Má tôi – nghệ sĩ Huỳnh Mai – thì cho rằng thể hiện đôi mắt Tề Thiên phải tinh tường hơn nữa. Còn cô Mộng Lành khuyên tôi nên nhào lộn và leo trèo bạo hơn, báo hại bàn ghế, cảnh trí của gánh hát phải gia cố thêm” – Bạch Long hóm hỉnh.

Vốn kiệm lời khen nhưng nghệ sĩ Minh Tơ, người cậu thứ ba của Bạch Long và là cha của NSND Thanh Tòng, sau khi xem Dỡ núi Ngũ Hành Sơn cũng cười bảo: “Thằng nhỏ được quá bây!”. Nghệ sĩ Huỳnh Mai luôn khen ngợi động viên Bạch Long nhưng cha anh, NSND Thành Tôn, chỉ lặng lẽ quan sát. Một hôm, ông mắng con trai: “Con phải biết tiết chế chứ cường điệu quá thì dở”. “Vai Tề Thiên mang thêm sức nặng cho hành lý vào nghề của tôi từ năm 17 tuổi” – Bạch Long cảm nhận.

Người hóa trang vai Tề Thiên cho Bạch Long đầu tiên là nghệ sĩ Trường Quang, em trai của NSƯT Trường Sơn. Đến suất diễn thứ hai, nghệ sĩ Trường Quang chỉ vẽ nửa mặt, còn nửa kia để Bạch Long mày mò, sau đó tự hóa trang cho mình.

Anh tiết lộ: “Tôi rất chú trọng đến đôi mắt vì như má tôi đã khuyên, phải làm sao để mắt Tề Thiên sáng quắc, tinh tường mà sâu sắc. Tôi còn tự viết ra những bài bản để ca diễn hay nghĩ thêm các cách nhào lộn, thể hiện sự giận dữ khi Tề Thiên gặp lũ yêu quái phá hoại trên đường thầy trò Tam Tạng thỉnh kinh”.

Chiếc nôi nghệ thuật từ gia đình cùng với việc học bên cánh gà, học từ những “ kịch bản” hát cương đã giúp nghệ sĩ Bạch Long có những vai diễn Tề Thiên, vai khỉ đáng nhớ. Sau đó, anh noi theo con đường của cậu Ba Minh Tơ, gầy dựng nhóm Đồng ấu Bạch Long mà đến nay, nhiều người từ sự dìu dắt của anh đã tạo dựng sự nghiệp vững vàng, được phong tặng NSƯT.

Ngoài Dỡ núi Ngũ Hành Sơn, Bạch Long còn diễn vai Tề Thiên, vai khỉ qua rất nhiều vở: Tề Thiên Đại thánh, Hầu Nhi cứu chủ, Bảy con yêu nhền nhện, Đại thánh hạ trần gian, Tề Thiên đại chiến Ngưu Ma Vương, Phạm Công – Cúc Hoa… Đến mức, hễ nghĩ đến vai Tề Thiên, vai khỉ là đạo diễn lại đặt hàng anh. “Trong rất nhiều kịch bản viết cho học trò đóng, tôi đã vận dụng những bài học có được từ áp lực diễn cho ra vai Tề Thiên năm 17 tuổi để truyền thụ lại. Trong số những diễn viên nhí đóng vai khỉ đạt nhất, phải kể đến Chấn Cường. Khán giả đến xem Đoàn Đồng ấu Bạch Long diễn vở Hầu Nhi cứu chủ đã khen ngợi em này nhiều” – anh cho biết.

Năm 1983, khi Sài Gòn video thực hiện bộ phim Bảy con yêu nhền nhện, nghệ sĩ Bạch Long được mời diễn chung với các nghệ sĩ tài danh: Lệ Thủy, Minh Phụng, Lê Vũ Cầu… Tác phẩm này đã tạo được tiếng vang khi công chiếu ở rạp. Bạch Long thổ lộ: “Nhờ đó, tôi có thêm vốn liếng cho hành trang nghề nghiệp. Mỗi lần đụng phải chuyện không hay suýt dẫn đến việc bỏ nghề thì tôi lại nhớ đến vai Tề Thiên”.

Theo nghệ sĩ Bạch Long, bài học về “đôi mắt Tề Thiên” mà mẹ anh dạy ngày nào như nhắn nhủ con trai phải biết quan sát cuộc sống để đúc kết kinh nghiệm. “Đôi mắt Tề Thiên cũng giúp tôi thấy được những mặt trái trong hậu trường sân khấu, những dự báo không lành của nghề nghiệp để có thể tránh. Vai Tề Thiên còn giúp tôi đủ chín chắn để nhận biết lễ nghĩa, phân biệt tốt xấu bởi sự cương trực, khẳng khái của nhân vật” – anh bày tỏ.

Theo Thanh Hiệp/ Người Lao Động