4 di sản ngàn năm tuổi của Uzbekistan
Tạm biệt Turkmenistan, tôi tiếp tục đến với hành trình đất nước Uzbekistan với những di sản trên con đường tơ lụa huyền thoại: Bukhara, Samarkand, Shakhrisyabz và Itchan Kala.
Từ Turkmenabat, thành phố phía bắc của Turkmenistan, tôi di chuyển khoảng 30 km, xuyên qua những cánh đồng bông bạt ngàn để đến khu vực biên giới. Gần đến khu vực cửa khẩu Farap-Alat, xe tiếp tục dọc theo con đập nổi tiếng dài hàng chục km nằm giữa biên giới 2 nước. Đây cũng là công trình dẫn nước từ cho sông Amu Daryo giữa hai chính phủ Turkmenistan và Uzbekistan xây dựng từ thời Xô Viết.
Khi làm thủ tục nhập cảnh, tôi và các hành khách nước ngoài khác bị hải quan soi rất kỹ hành lý, nhất là máy tính xách tay, máy chụp hình và thuốc men y tế, lượng ngoại tệ mang vào.
Bên ngoài khu vực cửa khẩu là trạm xe taxi chuyên vận chuyển khách từ biên giới về thành phố cổ Bukhara. Tôi thương lượng với một chiếc 4 chỗ và đi cùng anh bạn người Turk với giá 25 USD cho quãng đường gần 100 km đến khách sạn nằm ngay trong khu vực phố cổ.
Thành phố lịch sử Bukhara có niên đại 2.500 năm
Sau khi nhận phòng có giá 10 USD/ đêm (tương đối rẻ), tôi tản bộ để khám phá thành phố cổ xưa. Bukhara khi đó thời tiết dịu hơn nhưng nắng vẫn còn khá gắt. Người dân theo đạo Hồi cũng vừa trải qua tháng Ramada truyền thống nên nhiều quán ăn đã hoạt động bình thường. Bukhara được các nhà khoa học xác định có niên đại khoảng hơn 2.500 năm qua các di chỉ khảo cổ được phát hiện tại đây.
Thành phố nằm giữa hai sa mạc rộng lớn trải dài từ Trung Quốc đến Ấn Độ, và là điểm dừng chân quan trọng của đoàn thương nhân lạc đà trước đây. Tôi đi sâu vào bên trong khu vực trung tâm thông qua những cổng vòm to lớn được xây bằng gạch có niên đại hàng trăm năm. Không gian ở Bukhara được tái hiện như là một thành phố nhộn nhịp bày bán rất nhiều các mặt hàng lưu niệm truyền thống. Tôi có thể cảm nhận được bầu không khí và màu sắc của thành phố Bukhara xưa kia đã thu hút những đoàn người dừng chân mua bán, trao đổi hay nghỉ ngơi thư giản để tiếp tục hành trình về phương Nam.
Tháp Kalyan, biểu tượng của thành phố cổ Bukhara, có niên đại 2.300 năm.
Dừng chân trước một ngọn tháp cao, tôi nghe thêm được những câu chuyện về Bukhara từ cô hướng dẫn viên địa phương đang thuyết minh cho một đoàn khách du lịch nước ngoài. Ngọn tháp Kalyan là công trình mang tính biểu tượng của Bukhara được xây dựng cách đây khoảng 2.300 năm. Trong một thời gian dài, Kalyan còn là công trình cao nhất khu vực Trung Á. Nó cũng là một “ngọn hải đăng”, vì vào ban đêm những ngọn đuốc trên đỉnh tháp sẽ được thắp sáng dẫn đường cho những đoàn thương nhân đi vào thành phố.
Hiện nay, Bukhara còn bảo tồn khá nguyên vẹn các công trình cổ như những lăng mộ, trong đó có lăng mộ của Ismail Samani được xây dựng từ thế kỷ thứ 10, các tháp gạch và các nhà thờ Hồi giáo thế kỷ 11 và một số công trình có từ thế kỷ thứ 17. Và điều quan trọng là tôi luôn cảm nhận được không khí của một khu đô thị sầm uất của hàng nghìn năm trước.
Samarkand, thành phố trung tâm trên con đường tơ lụa
Hơn 10 ngày khám phá Uzbekistan, phương tiện di chuyển chủ yếu của tôi giữa các thành phố lớn là tàu hỏa. Hệ thống tàu hỏa ở Uzbekistan tiện nghi và sạch sẽ. Tôi chỉ cần đến hệ thống bán vé tại các nhà ga để có thể mua vé cho hành trình tiếp theo. Đa số các nhà ga ở Uzbekistan đều nằm gần trung tâm thành phố.
Phương tiện thứ 2 tôi sử dụng để đi những nơi có khoảng cách gần hơn mà không có tàu hỏa là đi taxi ghép. Với giá nhiên liệu rất rẻ ở Uzbekistan, đây là sự lựa chọn tốt nhất để tôi tiết kiệm chi phí mặc dù đôi lúc mất thời gian một chút để đợi đủ khách.
Video đang HOT
Samarkand luôn được xem là thành phố trung tâm trên con đường tơ lụa huyền thoại năm xưa với nhiều di tích văn hóa, tôn giáo độc đáo.
Từ Bukhara, tôi đến Samarkand bằng tàu hỏa với khoảng thời gian 3 giờ đồng hồ cho quãng đường 250 km. Samarkand là thành phố lớn thứ 2 ở Uzbekistan sau thủ đô Tashkent. Thành phố có lịch sử cùng thời với các thành phố cổ khác như Rome, Athen, Babylon và Bukhara.
Những Bước Chân trở về TP HCM những ngày cuối tháng 8, sau 2 tháng một mình tới Nga, qua các nước Trung Á nằm trên cung đường “Con đường tơ lụa” năm xưa. Anh dành những bài viết độc quyền cho Zing.vn. Những Bước Chân hiện là giảng viên đại học tại TP HCM.
Thời hoàng kim của Samarkand là vào khoảng năm 1370, thành phố ốc đảo này là trung tâm chính trị, văn hóa và tôn giáo của châu Á. Alexander Đại Đế và Thành Cát Tư Hãn từng chinh chiến tại đây, và Timur Lenk đã lấy Samarkand làm thủ đô vương quốc của ông. Timur là quốc vương của một vùng đất rộng lớn gồm Ba Tư và Mông Cổ, Trung Á, phần đông Trung Quốc và phần bắc của Ấn Độ ngày nay.
Thời gian ở Samarkand, tôi đã có dịp chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc tôn giáo hoành tráng bật nhất ở Trung Á. Nổi tiếng với hai công trình kiến trúc là thánh đường Bibi- Khanym và Registan, Samarkand đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hoá thế giới năm 2001. Đây là hai công trình tiêu biểu cho kiến trúc Timurid. Phần bên ngoài và bên trong của mặt tiền các cổng vòm đều được trang trí bằng nhiều loại gạch men với nhiều hoa văn trạm khắc tinh xảo, sống động với màu xanh đặc trưng của đất nước Uzbekistan.
Shakhrisyabz, thành phố xanh của Hoàng đế Timur
Từ Samarkand, tôi bắt xe taxi ghép với giá 20.000 som (khoảng 170.000 đồng) khứ hồi đi Shakhrisyabz. Đoạn đường hơn 80 km với ngọn đèo Takhzakaracha chắn giữa. Tài xế đôi lần dừng xe để tôi có thể ngắm toàn cảnh vùng trũng từ đỉnh đèo, và uống một vài ngụm nước mát lạnh được dẫn xuống từ những ngọn núi cao. Tài xế bảo, người dân địa phương thường uống những loại nước từ thiên nhiên khi có điều kiện đi trên đường. Thậm chí họ còn bỏ đi những phần nước dở trong chai nước khoáng để lấy nước từ những con suối thiên nhiên này.
Tôi có một trọn một ngày để khám phá di sản Shakhrisyabz, theo tiếng địa phương được gọi là thành phố xanh. Shakhrisyabz đón tiếp tôi với thời tiết khá nóng vào những ngày giữa tháng 7. Thành phố dường như rất ít cây xanh vì đang trong quá trình tôn tạo, sửa chữa nhưng đây cũng là yếu tố để các công trình cổ của thành phố nổi bật lên khi nhìn thấy từ phía xa. Anh tài xế với chút tiếng Anh cũng đã thông tin cho tôi biết thành phố lịch sử này còn là nơi sinh của hoàng đế Timur Lenk xuất thân Thổ Nhĩ Kỳ và Mông Cổ vào thế kỷ 14.
Đỉnh đèo Takhzakaracha nằm trên độ cao 1780 m nhìn về phía “thành phố xanh” lịch sử Shakhrisyabz.
Tôi tham quan một số công trình tiêu biểu nơi đây mà hầu như các di tích không tồn tại nguyên vẹn như ở Samarkand hay Bukhara. Cung điện Mùa hè Timur là công trình vĩ đại nhất trong số các công trình do vua Timur xây dựng. Nhưng công trình này đã bị phá hủy, chỉ còn lại dấu tích của cổng tháp khổng lồ cao 65 m với đá xanh, trắng vàng được khảm rất tinh xảo. Các công trình ở Shakhrisyabz hầu hết liên quan đến vị vua Timur oai hùng trước đây như cung điện, lăng mộ, quần thể các nhà thờ Hồi giáo… Các công trình này đều thể hiện quá khứ vàng son của một đế chế hùng mạnh ở Trung Á và thế giới.
Itchan Kala, một báu vật của Uzbekistan
Từ Samarkand, tôi bắt chuyến tàu đêm đi ngược về hướng tây bắc để đến thành phố Urgench, sau đó đi xe bus khoảng 30 km để đến Khiva. Tôi đặt được một khách sạn ở ngay cổng vào của di sản Itchan Kala. Đây là di sản mà tôi dành nhiều thời gian tham quan nhất: một buổi chiều và trọn vẹn cho ngày hôm sau.
Itchan Kala được bao bọc bởi một vòng tường thành kiên cố, khép kín, cao khoảng 10 m. Thành phố trước đây thuộc ốc đảo Khiva, điểm dừng chân cuối cùng của đoàn thương nhân trước khi băng qua sa mạc rộng lớn đến đến với Ba Tư. Thành phố Khiva lần đầu tiên được những lữ khách Hồi giáo ghi chép lại vào thế kỷ thứ 10, mặc dù di chỉ khảo cổ cho thấy thành phố đã tồn tại từ thế kỷ thứ 6. Đến đầu thế kỷ 17, Khiva đã trở thành kinh đô của Hãn quốc Khiva được cai trị bởi Hãn quốc Astrakhan, một vương triều của Thành Cát Tư Hãn.
Tôi dành trọn thời gian để “sống chậm” tại đây. Không quá rộng và nhiều ngóc ngách như Bukhara, Itchan Kala cần nhiều thời gian để du khách hồi tưởng lại một không gian xưa qua từng lối đi, từng hoa văn họa tiết trên những công trình cổ, ngồi hàng giờ trong một thánh đường nhỏ xem người địa phương đọc kinh, cầu nguyện hay lang thang, trò chuyện với những nghệ nhân làm sản phẩm truyền thống bằng tay rất độc đáo. Với tôi, Itchan Kala là một báu vật trong hành trình khám phá Uzbekistan.
Theo Zing News
Một tuần du ngoạn quốc gia biệt lập nhất Trung Á
Từ vùng đất Thánh Mashhad của người Hồi giáo, tôi bắt xe taxi đến đến với Sarakhs, một thành phố biên giới thuộc tỉnh Razavi Khorasan của Iran để tới Turkmenistan.
Đoạn đường dài 178 km, nhưng tôi chỉ tốn khoảng 2 giờ đồng hồ để đến biên giới. Cơ sở hạ tầng của Iran khá tốt, mặt dù địa hình ở đây đã có chút thay đổi về độ cao. Tôi nhanh chóng làm thủ tục visa tại cửa khẩu với thư mời đã được chuẩn bị từ trước ở Việt Nam.
Hiện tại, có hai cửa khẩu bằng đường bộ từ Iran qua Turkmenistan mà khách du lịch có thể sử dụng. Một là từ Mashhad, du khách có thể bắt taxi đến thành phố nhỏ Quchan rồi sau đó bắt tiếp một chuyến taxi khác với quảng đường 60 km nữa để đi đến khu vực biên giới với Turkmenistan. Cách này thường được các khách du lịch muốn tham quan thủ đô Ashgabat trước và rất đông khách du lịch nước ngoài chọn lựa cách này.
Cách thứ 2 là như tôi đã trải nghiệm. Tôi bắt taxi để đi đến Sararkhs và qua luôn cửa khẩu, từ đó sẽ bắt xe để đến với thành phố Mary. Rất ít du khách đi bằng cách thứ 2 như tôi, vì họ chủ yếu chỉ muốn tham quan thủ đô của Turkmenistan. Nhưng cách này lại rất thu hút dân biker, vì đoạn đường từ Mashhad đến Sararkhs tuyệt đẹp, với địa hình đồi núi đầy thử thách cho du khách trải nghiệm.
Sau khi làm thủ tục xuất cảnh ở phía Iran, tôi lại lên chiếc xe bus phục vụ ở khu vực này chở qua biên giới để đến cửa khẩu phía bên Turkmenistan với giá 100.000 rial (75.000 đồng) với khoảng cách chừng 5 km, bằng với giá tiền tôi đi taxi ghép từ Mashhad tới Sarakhs.
Có thể khu vực biên giới này ít khách du lịch nước ngoài qua lại nên việc làm thủ tục nhập cảnh cho họ với các hình thức chuyển xe đạp qua biên giới, làm visa tại cửa khẩu chưa được nhân viên xuất nhập cảnh thuần thục. Tôi đến khu vực biên giới lúc 10h, phải qua vài lần kiểm soát an ninh từ đo nhiệt độ cơ thể, kiểm tra hành lý, máy chụp hình, ghi thông tin nhập cảnh bằng tay vào sổ của bảo vệ... sau đó mới nộp hồ sơ chính thức vào nơi làm thủ tục xin visa.
Tôi được hướng dẫn qua đóng tiền lệ phí nhập cảnh và lệ phí phục vụ dành cho ngân hàng ở quầy bên cạnh trước khi trở lại khu vực xét duyệt visa. Sau hơn vài lần chờ đợi nhỏ do cúp điện, nhân viên hải quan ăn trưa và thời gian gọi điện đến đại lý du lịch nơi tôi nhờ làm dịch vụ thư mời, tôi lại quay trở lại quầy bên cạnh để đóng lệ phí visa vừa được duyệt với giá 55 USD và 2 USD lệ phí ngân hàng. Đến 13h, tôi được cầm quyển hộ chiếu với tấm visa Turkmenistan còn "nóng hổi", chạy nhanh ra cổng để tìm xe về Mary.
Thời tiết ở Turkmenistan hôm đó được mọi người bảo là ngày nóng nhất từ đầu mùa hè đến giờ. Tôi xem nhiệt độ hiển thị trên xe tài xế là 43 độ C. Hơn nửa ngày đi chuyển, làm thủ tục, và cái nắng nóng chưa buông tha từ Trung Đông, nhưng khi nhận được visa, tôi dường như quên hết. Thế là tôi cũng đến được đất nước xem như biệt lập nhất ở Trung Á để bắt đầu tiếp tục hành trình khám phá những địa danh nổi tiếng trên con đường tơ lụa năm nào.
Merv trước đây là thành phố ốc đảo giữa sa mạc Karakum rộng lớn, nằm trên con đường tơ lụa và từng là thành phố đông dân nhất thế giới.
Turkmenistan có 3 di sản văn hóa thế giới đều nằm trên con đường tơ lụa: quần thể di tích Kunya ở Urgench, pháo đài Nisa của người Parthia cách thủ đô Ashgabat 18 km về phía Tây Nam và khu khảo cổ Merv gần thành phố Mary có niên đại hàng nghìn năm. Trong đó Merv được xem là thành phố ốc đảo rất quan trọng trên con đường tơ lụa, nối kết với trung tâm kinh tế, chính trị và tôn giáo Bukhara của Uzbekistan thời bấy giờ. Tôi lên kế hoạch tham quan Merv rồi sau đó sẽ bay về thủ đô Ashgabat được xem là thủ đô đẹp nhất vùng Trung Á.
Những Bước Chân trở về TP HCM những ngày cuối tháng 8, sau 2 tháng một mình tới Nga, qua các nước Trung Á nằm trên cung đường "Con đường tơ lụa" năm xưa. Anh dành những bài viết độc quyền cho Zing.vn. Những Bước Chân hiện là giảng viên đại học tại TP HCM.
Xe bắt đầu đưa tôi băng qua địa hình bán sa mạc để đến với thành phố Mary xinh đẹp. Đây là môt thành phô câp tỉnh điên hình ở Turkmenistan, nơi có khoảng 200.000 người sinh sông và được xây dựng chủ yêu theo phong cách Liên Xô với các đường sắt kêt nôi và các tòa chung cư cao thâp.
Tuy nhiên, cả thành phố được quy hoạch đường sá rộng rãi cùng với hệ thống kiến trúc từ tượng đài, quảng trường, chợ, nhà thờ rất độc đáo. Chỉ ở Mary một ngày, nhưng tôi vẫn cảm nhận hết được nét duyên dáng, cổ kính như bất kỳ một thành phố châu Âu nào. Một điều đặt biệt là đâu đâu tôi cũng thấy treo hình vị tổng thống đương thời như một anh hùng thật sự của người dân Turkmenistan.
Hôm sau, tôi dành trọn một ngày để tham quan khu khảo cổ Merv, cách thành phố Mary chừng 40 km. Khu di tíchtừng có vị trí rât quan trọng dưới thời đê quôc Ba Tư, đạt đỉnh cao của sự thịnh vượng dưới sự lãnh đạo của người Turkic trong thê kỷ 12. Đến năm 1221, Merv đã rơi dân vào suy thoái sau khi bị quân Mông Cô cướp phá trong môt cuôc chinh phạt khiên hàng chục nghìn người chêt. Đến thời các Sa hoàng Nga, Merv đã được khai phá và phát hiện sau hàng trăm năm bị lãng quên.
Tôi leo lên một ngọn đồi cao nhất của khu vực, phóng tầm mắt để có thể tưởng tượng một thành phố Merv có từng hàng nghìn năm lịch sử, từng là một thành phố đông dân nhất trên thế giới giờ chỉ còn lại những bờ tường đất bao quanh một khu vực rộng lớn giữa sa mạc Kara Kum.
Thánh đường Hồi giáo lớn nhất Turkmenistan ở thủ đô Ashgabat được xây dựng bằng đá cẩm thạch trắng, với sức chứa 7.000 người.
Hiện nay, Turkmenistan là một trong những quốc gia có trữ lượng khi tự nhiên và dầu hỏa đứng hàng thứ 5 thế giới. Vì vậy, chi phí chi phí xăng dầu và gas rất rẻ. Việc di chuyển từ thành phố này sang thành phố khác được sử dụng phổ biến là xe lửa hay máy bay. Tôi quyết định thử phương tiện hàng không ở đất nước Trung Á này, khi có anh bạn người địa phương mà tôi quen ở Mary bảo rằng trước đây, thời vị Tổng thống tiền nhiệm Niyazov, giá vé hàng không ở Turkmenistan rất rẻ, chừng khoảng 15-20 USD cho một lượt từ Mary đi Ashgabat. Bây giờ có thể tăng lên đôi chút do điều kiện kinh tế có phần khó khăn hơn. Tôi được tư vấn mua vé trực tiếp từ sân bay vì nhu cầu đi lại của người dân hay khách du lịch ở Turkmenistan rất ít.
Thủ đô Ashgabat chào đón tôi với thời tiết đỡ oi bức hơn, vì nằm giáp biên giới Iran, nơi có những dãy núi cao che chắn. Thành phố xây dựng khá hiện đại mà anh taxi bảo đó cũng là nhờ vào công vị Tổng thống đầu tiền thời hậu Xô Viết, ông Niyazov. Ông là người đặt nền móng đầu tiên cho sự thay đổi thần kỳ hình ảnh của Ashgabat và đất nước Turkmenistan.
Sau khi ông qua đời năm 2006, Tổng thống đương nhiệm Gurbanguly Berdymuhamedov tiếp tục công việc chỉnh trang thủ đô để biến Ashgabat trở thành thành phố tuyệt đẹp nhất ở Trung Á. Hình ảnh thường thấy ở Ashgabat là những tòa nhà bằng đá cẩm thạch với lối kiến trúc hiện đại, cầu kỳ, được dát mái vàng cùng với hệ thống đường nội ô rộng rãi, những khu vực quảng trường rộng lớn, những đài phun nước khổng lồ hay những tượng đài của Tổng thống Niyazov cùng hình ảnh tổng thống đương nhiệm được treo trang trọng khắp nơi.
Một kiến trúc hiện đại ở thủ đô Ashgabat.
Sau khi tham quan Ashgabat, tôi quyết định mạo hiểm đến với "Cửa Địa Ngục" cách thủ đô 280 km về hướng bắc. Đây là một nơi hoang vắng, chưa có những tuyến xe buýt di chuyển hằng ngày nên tôi đành thuê một xe 4 chỗ đi và về trong ngày. Thật ra, "cánh cửa địa ngục" là một hố gas khổng lồ. Dưới thời Xô viết, khi các nhà địa chất của Liên Xô tiến hành khoan thăm dò trong vùng sa mạc Karakum, họ đã khoan thủng các lớp đất ngầm có chứa khí gas.
Lo ngại khí độc có thể phán tán, họ quyết định đưa lửa vào miệng hố với hy vọng đốt cháy toàn bộ khí thoát ra và lửa sẽ tắt trong vài tuần sau đó. Thế nhưng, hơn 40 năm qua, không một chuyên gia nào của Turkmenistan có thể dập tắt ngọn lửa này. Đổi lại, những ngọn lửa cháy mãi ở miệng núi lửa nhân tạo Darvaza đã trở thành biểu tượng về lượng khí đốt dự trữ khổng lồ của Turkmenistan, đồng thời mang biệt danh "cửa địa ngục" bởi ngọn lửa âm ỉ luôn rực sáng giữa sa mạc hoang vắng.
Anh tài xế bảo tôi, tổng thống nước này có chỉ thị lấp miệng hố để đảm bảo an toàn cho người dân lân cận, nhưng hiện nay vẫn chưa có một giải pháp khả thi nào. Còn đối với những khách du lịch như tôi, việc trải nghiệm 1 lần đến "cánh cửa địa ngục" là một may mắn, bởi biết đâu trong tương lai nó sẽ biến mất vĩnh viễn bởi bàn tay con người.
Một tuần trôi qua thật nhanh ở đất nước kỳ bí Turkmenistan ngay cả trong quá khứ lẫn hiện tại. Chia tay những con người Turkmenistan vui vẻ, lạc quan, tôi lại bắt đầu một hành trình mới từ thành phố Turkmenabat, thành phố cửa ngõ phía bắc của Turkmenistan để đến với những câu chuyện kỳ thú của những "thương nhân lạc đà" xung quanh 4 thành phố di sản nổi tiếng ở Uzbekistan
(Còn tiếp)
Theo Zing News
Phượt thủ Việt đi ngược 'Con đường tơ lụa' huyền thoại Sau 2 tháng với hàng loạt các chuyến máy bay, tàu hỏa, xe bus đường dài tôi đã dọc theo cung "Con đường tơ lụa" với những trải nghiệm đáng nhớ. Phần 1: Chuẩn bị lên đường Dự án khôi phục các công trình cổ thuộc con đường tơ lụa đang được các nước Trung Á xúc tiến trong những năm gần đây....