4 chiêu trò lừa đảo tài chính tinh vi bạn cần biết để tránh “mất trắng”

Đừng nghĩ mình không thể bị lừa. Những chiêu trò tinh vi dưới đây có thể khiến cả người hiểu biết tài chính cũng sập bẫy nếu mất cảnh giác .

Gần đây, Emily Guy Birken đã chia sẻ với một người bạn về một bài chào hàng cô nhận được, kết thúc bằng màn “chốt sales” dồn dập. Birken cho biết cô vẫn đang cân nhắc lời đề nghị đó, vì nó hứa hẹn giúp cô tìm kiếm khách hàng cho công việc freelancer .

“Làm sao bạn biết đó không phải là trò lừa đảo ?” – một người bạn hỏi.

Câu hỏi bất ngờ khiến Birken sững lại. Cô đã nhận ra dấu hiệu bán hàng ép buộc ngay từ đầu, thậm chí còn chuẩn bị sẵn sàng để thoát khỏi cuộc gọi. Thế nhưng, cô vẫn cảm thấy một chút dao động trước lời đề nghị.

Sau vài giây suy nghĩ, Birken có thể giải thích vì sao cô biết đây không phải một vụ lừa đảo thật sự. Công ty này cung cấp một dịch vụ có thật, giúp xác định và liên hệ khách hàng tiềm năng, điều mà tác giả hoàn toàn có thể tự làm. Họ không lừa đảo, họ chỉ đơn thuần sử dụng chiến thuật bán hàng áp lực cao.

Tuy nhiên, câu hỏi của người bạn là một lời nhắc nhở quý giá: việc trở thành nạn nhân của các trò lừa đảo đầu tư dễ dàng đến mức nào, dù là đầu tư cho công việc kinh doanh hay cho tương lai tài chính cá nhân. Chính vì vậy, việc hiểu rõ các hình thức lừa đảo đầu tư phổ biến và cách nhận biết chúng là vô cùng quan trọng.

Bản chất lừa đảo không đổi

Dù thủ đoạn ngày càng tinh vi và khoác lên mình những lớp vỏ bọc công nghệ thời thượng, bản chất cốt lõi của các chiêu trò lừa đảo đầu tư vẫn không thay đổi. Chúng đã tồn tại từ lâu, thậm chí có thể ví von như thời kỳ “hoàng tử Nigeria” gửi email lừa đảo đầu tiên.

Ngay cả những vụ lừa đảo được coi là “hiện đại”, như vụ sụp đổ của đế chế tiền mã hóa FTX của Sam Bankman-Fried hay những cơn sốt ảo tưởng về NFT (token không thể thay thế), cũng đều khai thác cùng những điểm yếu cố hữu của con người : lòng tham , tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO), và niềm tin sai lầm rằng có thể kiếm lời mà không cần thực sự hiểu rõ khoản đầu tư.

Đây chính là lý do vì sao phần lớn các vụ lừa đảo đầu tư chỉ là phiên bản “bình cũ rượu mới” của những kịch bản lừa đảo đã tồn tại hàng thập kỷ.

Thế giới tài chính ngày càng phát triển, nhưng cũng là mảnh đất màu mỡ cho những chiêu trò lừa đảo tinh vi (Minh họa: Adobe Stock).

Dưới đây là 4 hình thức lừa đảo phổ biến mà bất kỳ ai cũng có thể gặp phải và cách nhận biết để tránh sập bẫy.

Hứa hẹn lợi nhuận “khủng”, không rủi ro

Một thế kỷ trước, Charles Ponzi gây chấn động ở Boston khi hứa hẹn lợi nhuận 50% chỉ trong 45 ngày với hình thức đầu tư vào phiếu bưu chính quốc tế. Bản chất của mô hình Ponzi là không hề có hoạt động đầu tư sinh lời thực sự. Thay vào đó, tiền của nhà đầu tư mới được dùng để trả cho những người trước đó – tạo ra ảo giác về lợi nhuận hấp dẫn và đều đặn.

Mô hình này chỉ tồn tại được khi dòng tiền từ người mới tiếp tục đổ vào. Khi lòng tin sụt giảm hoặc nhà đầu tư đồng loạt rút vốn, cả hệ thống sẽ sụp đổ. Điển hình là vụ lừa đảo của Bernie Madoff năm 2008, gây thiệt hại hàng chục tỷ USD.

Dấu hiệu nhận biết là những lời hứa hẹn lợi nhuận cao một cách phi lý trong thời gian ngắn, được chi trả đều đặn và gần như không có rủi ro. Nếu một “cơ hội đầu tư” nghe có vẻ quá tốt để là thật – có thể nó đúng là như vậy.

Chiêu “thổi giá rồi xả hàng” (Pump-and-Dump): Làm giá cổ phiếu, tiền mã hóa để trục lợi

Đây là chiêu trò thao túng thị trường trắng trợn, thường nhắm vào các cổ phiếu nhỏ, ít người biết đến hoặc các dự án tiền mã hóa non trẻ. Kẻ lừa đảo sẽ mua vào với giá thấp, sau đó tung tin đồn hoặc quảng bá rầm rộ để tạo hiệu ứng FOMO (sợ bỏ lỡ), kéo giá tăng vọt. Khi giá đạt đỉnh, chúng âm thầm bán tháo, để lại những nhà đầu tư đến sau ôm “cục than hồng”.

Hình thức này rất phổ biến trên các sàn kém uy tín hoặc các nhóm mạng xã hội , nơi thông tin thiếu kiểm chứng và tâm lý bầy đàn dễ bị thao túng.

Dấu hiệu nhận biết là khi bạn nhận được lời chào mời nghe có vẻ tâng bốc và gấp gáp, kiểu như “Một người thông minh như bạn không thể bỏ lỡ cơ hội ngàn năm có một” hoặc “Nhanh lên, sắp hết cơ hội rồi!”. Những chiêu trò đánh vào cảm xúc, đặc biệt là lòng tham và sự sợ hãi, luôn là dấu hiệu của một cú lừa.

Lừa đảo “phí trả trước” (Advance-fee scams): Hứa hẹn tiền lớn, yêu cầu chuyển tiền nhỏ

Đây là dạng lừa đảo đánh vào lòng tham bằng một lời hứa hẹn hấp dẫn: bạn sẽ nhận được một khoản tiền rất lớn – khoản đầu tư, tài sản thừa kế, hay phần thưởng bất ngờ – nhưng để nhận được, bạn phải đóng một khoản “phí nhỏ” trước, dưới nhiều cái tên như “phí mở tài khoản”, “phí xử lý hồ sơ”, “phí pháp lý”…

Tuy nhiên, sau khi bạn chuyển tiền, khoản “tiền lớn” kia sẽ tan biến như bong bóng xà phòng, cùng với người vừa liên hệ với bạn.

Dấu hiệu nhận biết là bất kỳ lời đề nghị nào yêu cầu bạn phải chuyển tiền trước để được nhận một khoản tiền lớn đều cần được xem là cảnh báo đỏ. Trong các giao dịch tài chính hợp pháp, mọi chi phí luôn minh bạch, có hợp đồng rõ ràng và không bao giờ yêu cầu thanh toán trước một cách mờ ám.

Lừa đảo mạo danh (Impersonation scams): Giả danh chuyên gia, ngân hàng, người thân để chiếm lòng tin

Sự phát triển của công nghệ deepfake và AI khiến việc mạo danh ngày càng dễ dàng và nguy hiểm. Kẻ lừa đảo có thể giả dạng bất kỳ ai: từ chuyên gia tài chính, nhân viên ngân hàng, đến người thân của bạn. Chúng liên hệ qua email, mạng xã hội, thậm chí gọi điện với giọng nói “giống y như thật”, rồi dẫn dụ bạn đến các trang web giả mạo được thiết kế rất chuyên nghiệp.

Chỉ cần một phút mất cảnh giác, bạn có thể cung cấp thông tin cá nhân hoặc thậm chí chuyển tiền theo chỉ dẫn của kẻ mạo danh.

Dấu hiệu nhận biết là những lời đề nghị tài chính bất ngờ từ người quen hoặc tổ chức quen thuộc nhưng liên hệ qua kênh không chính thống, thường kèm theo đường link hoặc yêu cầu cung cấp thông tin nhạy cảm. Hãy luôn hoài nghi và kiểm tra kỹ danh tính người liên hệ, đặc biệt nếu cuộc trao đổi liên quan đến tiền bạc. Đừng bao giờ vội tin chỉ vì họ “trông có vẻ hợp pháp”.

Các chiêu lừa đảo tài chính ngày càng tinh vi, nhưng điểm chung vẫn là đánh vào cảm xúc: lòng tham, sự vội vàng, hay nỗi sợ bỏ lỡ. Giữ cái đầu lạnh, kiểm tra thông tin kỹ lưỡng và tuyệt đối không vội vàng chuyển tiền hay cung cấp thông tin cá nhân là cách phòng ngừa tốt nhất. Trong thế giới đầu tư, nếu điều gì đó nghe có vẻ quá tốt để là thật, thì khả năng cao nó không hề có thật.