10 năm quân đội trở lại nắm quyền Myanmar
Quân đội Myanmar bắt Cố vấn Nhà nước Suu Kyi và tổ chức đảo chính, 10 năm sau khi từ bỏ nắm quyền trong gần 5 thập kỷ với nước này.
Năm 2010 , chính quyền do quân đội Myanmar nắm quyền tổ chức bầu cử vào đầu tháng 11, trong đó Đảng Liên minh Đoàn kết và Phát triển (USUP) được quân đội hậu thuẫn tuyên bố chiến thắng. Tuy nhiên, đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ Myanmar (NLD) và các đảng khác từ chối tham gia. Các nhà quan sát không xem đây là một cuộc bầu cử tự do, công bằng.
Chưa đầy một tuần sau đó, bà Aung San Suu Kyi được thả sau 16 năm bị quản thúc tại gia.
Năm 2011 , trong một động thái bất ngờ, chính quyền quân sự trao lại quyền lực cho một chính phủ bán dân sự của cựu tướng Thein Sein, người theo đuổi cải cách. Nhiều quyền cơ bản được khôi phục, bao gồm việc dỡ bỏ các hạn chế về tụ họp và bày tỏ ý kiến.
Tổng Tư lệnh quân đội Myanmar Min Aung Hlaing tại lễ kỷ niệm Ngày Liệt sĩ ở Yangon tháng 7/2020. Ảnh: Reuters .
Năm 2012 , đảng NLD thắng 43 trên 45 ghế trong cuộc bầu cử tháng 4 và bà Suu Kyi trở thành nghị sĩ quốc hội. Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu dỡ bỏ các lệnh cấm vận với Myanmar và doanh nghiệp phương Tây đổ tới quốc gia này.
Tuy nhiên, bạo lực giáo phái bùng lên ở phía tây bang Rakhine, chủ yếu nhằm vào nhóm thiểu số Hồi giáo Rohingya. Vào tháng 11, Barack Obama trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên đến thăm Myanmar.
Năm 2015 , NLD giành chiến thắp áp đảo trong cuộc bầu cử lịch sử. Tổng Tư lệnh quân đội Min Aung Hlaing đã chúc mừng Suu Kyi cùng đảng của bà.
Năm 2016, NLD lên nắm quyền lãnh đạo Myanmar và bà Suu Kyi đảm nhận vai trò Cố vấn Nhà nước, thực tế là một vị trí lãnh đạo được tạo ra để lách các quy định của hiến pháp ngăn cản bà giữ chức vụ tổng thống.
Năm 2017 , luật sư Hồi giáo nổi tiếng Ko Ni, một nhà phê bình quân đội và là cố vấn của bà Suu Kyi, bị á.m s.át tại thành phố Yangon. Hàng nghìn người đã tham dự tang lễ của ông.
Video đang HOT
Ngày 25/8, quân đội Myanmar tiến hành cuộc trấn áp ở bang Rakhine nhằm đáp trả các phiến quân, khiến gần 750.000 người Rohingya phải chạy trốn qua biên giới đến Bangladesh.
Năm 2018 , hai phóng viên Reuters bị bắt giam với cáo buộc xâm phạm bí mật nhà nước Myanmar trong khi đưa tin về một cuộc t.hảm s.át người Rohingya. Họ bị giam hơn 500 ngày trước khi được thả theo lệnh ân xá tổng thống.
Năm 2019 , Mỹ công bố các lệnh trừng phạt với tư lệnh quân đội Myanmar và 3 quan chức quân đội khác. Gambia đệ đơn kiện lên Toà án Công lý hàng đầu của Liên Hợp Quốc, cáo buộc Myanmar tội diệt chủng. Đích thân bà Suu Kyi đã dẫn dắt phần biện hộ cho Myanmar tại toà án ở The Hague, Hà Lan.
Hai đơn kiện khác cũng được đệ trình chống lại Myanmar, bao gồm cuộc điều tra của Toà án Hình sự Quốc tế (ICJ).
Cố vấn Nhà nước Myanmar Suu Kyi (áo vàng) tại quốc hội trong cuộc họp ngày 29/1/2016. Ảnh: Reuters .
Năm 2020 , ICJ bác phần biện hộ của bà Suu Kyi và ra lệnh Myanmar thực hiện các biện pháp nhằm ngăn chặn cáo buộc diệt chủng.
Cơ sở hạ tầng y tế yếu kém của nước này bị đại dịch Covid-19 tàn phá, đến nay đã khiến 140.000 người nhiễm nCoV, trong đó 3.000 người t.ử v.ong.
Myanmar tổ chức cuộc bầu cử dân chủ lần hai, nhưng phần lớn người dân ở các khu vực sắc tộc xảy ra xung đột gay gắt không tham gia cuộc bỏ phiếu này. NLD được dự đoán sẽ chiến thắng.
Năm 2021 , sau nhiều tuần cáo buộc bất thường diện rộng xảy ra trong bầu cử nhưng chính quyền không đồng tình, quân đội Myanmar tiến hành bắt giữ bà Suu Kyi, Tổng thống Win Myint và các lãnh đạo cấp cao khác của NLD vào sáng 1/2, khi quốc hội chuẩn bị họp phiên đầu tiên.
Quân đội Myanmar ban bố tình trạng khẩn cấp kéo dài một năm và chỉ định một cựu tướng làm quyền tổng thống để giữ gìn “sự ổn định”.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc phản đối quân đội Myanmar bắt Cố vấn Nhà nước Suu Kyi, cho rằng đây là đòn giáng vào quá trình cải cách dân chủ.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng cảnh cáo Myanmar chớ cố gắng thay đổi kết quả bầu cử và sẽ hành động nếu quá trình chuyển đổi dân chủ bị cản trở. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken bày tỏ quan ngại sâu sắc và kêu gọi quân đội Myanmar thả toàn bộ quan chức bị bắt.
Nguồn cơn khiến quân đội Myanmar bắt Aung San Suu Kyi
Quân đội Myanmar đã phát đi những tín hiệu về đảo chính từ tuần trước, sau khi cáo buộc có gian lận trong cuộc bầu cử tháng 11/2020.
Lãnh đạo Myanmar Aung San Suu Kyi và các quan chức cấp cao khác của đảng cầm quyền đã bị quân đội bắt trong một cuộc đột kích vào sáng sớm 1/2. Động thái diễn ra sau khi quân đội Myanmar ám chỉ họ có thể đảo chính vào tuần trước, sau khi đe dọa "hành động" vì cáo buộc có gian lận trong cuộc bầu cử hồi tháng 11/2020.
Lãnh đạo Myanmar Aung San Suu Kyi (trái) và Tổng tư lệnh Min Aung Hlaing. Ảnh: Reuters .
Đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà Suu Kyi, cựu tù nhân chính trị và là người dẫn đầu cuộc đấu tranh lâu dài chống lại chế độ độc tài, đã giành được 83% số ghế trong cuộc bầu cử hôm 8/11/2020, được coi là cuộc trưng cầu dân ý về chính phủ dân chủ non trẻ của bà.
Suu Kyi, 75 t.uổi, từng đoạt giải Nobel Hòa bình năm 1991, lên nắm quyền với chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2015, sau nhiều thập kỷ bị quản thúc tại gia trong cuộc đấu tranh vì dân chủ đã biến bà thành biểu tượng quốc tế.
Danh tiếng quốc tế của bà bị tổn hại sau khi hàng trăm nghìn người Rohingya tại bang Rakhine, tây Myanmar đã phải chạy trốn, tị nạn trước các chiến dịch quân đội năm 2017, nhưng bà vẫn được tín nhiệm cao ở trong nước.
Là "kiến trúc sư" của Hiến pháp năm 2008 và nền dân chủ non trẻ của Myanmar, quân đội Myanmar, được gọi là Tatmadaw, tự coi mình là bên bảo vệ sự thống nhất quốc gia và hiến pháp. Họ giữ vai trò lớn trong hệ thống chính trị.
Họ được giữ 25% số ghế trong quốc hội mà không cần qua bầu cử và kiểm soát các bộ quốc phòng, nội vụ và biên giới. Điều đó khiến cho việc họ chia sẻ quyền lực với NLD có phần khó xử, vì nhiều thành viên đảng này từng phải chịu án tù dưới thời chính quyền quân đội cũ.
Quân đội Myanmar cáo buộc có gian lận bầu cử năm 2020, nêu những điểm khác thường như trùng lặp tên trong danh sách bỏ phiếu ở một số quận và không hài lòng với cách phản ứng của ủy ban bầu cử đối với các khiếu nại của họ. Quân đội không cho biết liệu những bất thường đó có lớn đến mức có thể thay đổi kết quả bầu cử hay không.
Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên bang Myanmar (USDP), đảng cầm quyền trước đây do quân đội thành lập trước khi chuyển giao quyền lực năm 2011, cũng đưa ra phàn nàn tương tự về cuộc bầu cử. USDP, được nhiều bên coi là đảng ủy nhiệm của quân đội, chỉ giành được 33 trong số 476 ghế tại quốc hội.
Suu Kyi chưa bình luận gì về chiến thắng của NLD cũng như khiếu nại của quân đội, nhưng NLD cho rằng các cáo buộc của quân đội là vô căn cứ và bất kỳ sai sót bầu cử nào cũng không đủ lớn để thay đổi kết quả.
Trong số hơn 90 đảng cạnh tranh trong cuộc bầu cử 2020, ít nhất 17 đảng phàn nàn về các bất thường nhỏ. Ngoại trừ USDP, tất cả là các đảng nhỏ. Các nhà quan sát bầu cử cho biết cuộc bỏ phiếu không có bất thường nghiêm trọng. Ủy ban bầu cử hôm 28/1 cũng nói rằng không có sai sót nào với quy mô đủ để bị coi là gian lận hoặc khiến cuộc bầu cử bị mất uy tín.
Tuần trước, phát ngôn viên quân đội, Chuẩn tướng Zaw Min Tun, nói rằng quân đội sẽ "hành động" và sử dụng tất cả lựa chọn sẵn có, bao gồm cả Tòa án Tối cao. Khi được hỏi liệu quân đội có hợp tác với chính phủ và cơ quan lập pháp mới hay không, ông nói với các phóng viên "hãy chờ xem". Khi được hỏi liệu ông có loại trừ khả năng xảy ra đảo chính hay không, Zaw Min Tun trả lời rằng "không thể khẳng định điều đó".
Hiến pháp Myanmar quy định rằng tổng tư lệnh chỉ có thể nắm quyền trong những trường hợp cực kỳ nghiêm trọng có thể gây ra "sự tan rã của liên bang, sự tan rã của đoàn kết dân tộc và mất chủ quyền", nhưng chỉ trong tình trạng khẩn cấp. Chỉ tổng thống dân sự có quyền tuyên bố tình trạng này.
Tổng tư lệnh, Thượng tướng Min Aung Hlaing tuần trước gây lo ngại khi nói với các quân nhân rằng hiến pháp là "luật mẹ của tất cả các luật" và nếu không được tuân thủ, nó cần được xóa bỏ. Ông dẫn chứng hiến pháp năm 1947 và 1974 từng bị các chính quyền quân sự xóa bỏ.
Hôm 30/1, quân đội Myanmar cho biết họ sẽ bảo vệ Hiến pháp năm 2008, tuân theo hiến pháp và hành động theo luật pháp, đồng thời bác tin họ sẽ xóa bỏ hiến pháp. Tuyên bố này khi đó đã xoa dịu nỗi lo của nhiều chuyên gia về nguy cơ đảo chính.
Tuy nhiên, ngày 1/2, sau khi bắt các lãnh đạo cấp cao, quân đội Myanmar ra tuyên bố rằng họ phản ứng trước cáo buộc gian lận bầu cử và quyền lực được trao cho Tổng tư lệnh Min Aung Hlaing.
"Cánh cửa đến một tương lai rất khác vừa mở ra. Tôi có cảm giác rằng sẽ không ai thực sự có thể kiểm soát được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Hãy nhớ Myanmar là một đất nước ngập trong vũ khí, với sự chia rẽ sâu sắc giữa các dòng tộc và tôn giáo, nơi hàng triệu người có thu nhập gần như không đủ sống", Thant Myint-U, nhà sử học gốc Myanmar, nói.
Aung San Suu Kyi - Biểu tượng dân chủ của Myanmar Aung San Suu Kyi được coi là ngọn hải đăng cho nhân quyền, người đã từ bỏ quyền tự do cá nhân để thách thức các tướng lĩnh quân đội Myanmar. Quân đội sáng nay đã bắt Cố vấn Nhà nước Suu Kyi cùng nhiều quan chức chính quyền Myanmar trong một cuộc đột kích mà họ tuyên bố nhằm phản ứng với...