10 năm ngồi tù oan vì giấc mơ của bạn thân

Ở tuổi 17, Charles Erikson và Ryan Ferguson không thể ngờ tai họa lại xuất phát từ một lần vui chơi quá trớn.

Tối 31/10/2001, Erikson và Ferguson cùng đi ăn mừng lễ Halloween tại một bữa tiệc ở thành phố Columbia, bang Missouri. Buổi tiệc kéo dài tới quá nửa đêm mà chưa có dấu hiệu sắp kết thúc. Kể cả khi bị cảnh sát tới giải tán, hai thiếu niên vẫn tiếp tục tới quán bar nơi chị gái Ferguson làm việc để tiếp tục uống rượu.

Cách quán bar không xa là trụ sở một tòa soạn báo địa phương. Khoảng 2h20 ngày 1/11/2001, phóng viên Kent Heitholt, 48 tuổi, rời cơ quan ra bãi đỗ. Khi gần tới xe, Heitholt bỗng bị đánh tới tấp từ phía sau và bị siết cổ bằng thắt lưng của mình.

Ít phút sau, một nữ lao công của tòa soạn trong lúc ra ngoài hút thuốc đã nhìn thấy hai người nam giới trẻ tuổi ở gần xe của Heitholt, một trong hai người này nói: “Có người bị thương ở đây này”. Sau khi gọi thêm nam đồng nghiệp, nữ lao công tới gần thấy Heitholt đang nằm trong vũng máu. Hai thanh niên kia đi mất hút vào con ngõ gần đó.

Hiện trường vụ án. Ảnh: Columbia Police Department.

Tại hiện trường, cảnh sát thu được dấu vân tay chưa xác định, lông tóc, và dấu giày lạ. Tuy nam lao công không thể mô tả nghi phạm, nữ lao công lại có thể giúp họa sĩ xây dựng bản phác họa chân dung một trong hai thanh niên tình nghi. Nhưng những chi tiết này không giúp cuộc điều tra có bước đột phá. Vụ án bế tắc trong vòng hai năm tiếp theo.

Tới tháng 10/2003, báo chí thành phố Columbia một lần nữa đưa tin về cái chết chưa có lời giải của Heitholt. Sau khi đọc được bài báo về vụ án, Erikson bắt đầu nằm mơ mình và Ferguson đã gây án. Tối hôm xảy ra án mạng, anh ta dùng kết hợp cocaine, thuốc kích thích, và rượu nên không thể nhớ được chuyện đã xảy ra.

Đem chuyện hỏi Ferguson, Erikson được bạn trấn an về sự vô can của cả hai người nhưng điều này cũng không khiến sự nghi ngờ bản thân chấm dứt. Trong nhiều ngày sau, nỗi ám ảnh của Erikson về vụ án mạng ngày càng lớn dần khi anh thấy bức phác họa nghi phạm được công khai có nét hao hao giống mình. Cuối cùng, Erikson tâm sự chuyện này với hai người bạn khác.

Nhận tin báo từ bạn của Erikson, cảnh sát nắm lấy cơ hội phá án. Trong băng ghi hình cuộc thẩm vấn, Erikson có chút do dự về bản thân. “Mọi thứ cứ mơ hồ. Tôi có thể ngồi đây và bịa ra mọi chuyện”, anh nói. Dù vậy, Erikson vẫn cố trả lời câu hỏi của cảnh sát.

Khi bị hỏi về hung khí, Erikson nói hình như dùng áo sơ mi để siết cổ. Thấy cảnh sát nói không phải, Erikson tiếp tục đoán “có lẽ là sợi dây chằng hàng?”. Kể cả lúc được biết hung khí thực tế là thắt lưng của nạn nhân, Erikson cũng nói “hoàn toàn không nhớ chi tiết này”.

Nhưng trước các câu hỏi dồn dập của cảnh sát, Erikson dần dần “nhớ lại” sự việc. Anh ta thú nhận đã cùng Ferguson gây án vì muốn cướp tiền uống rượu. Theo Erikson, Ferguson là người nảy ra ý định đi cướp. Dựa trên lời thú tội của Erikson, cảnh sát lập tức bắt giữ cả Erikson và Ferguson về tội Giết người cấp độ I vào tháng 3/2004.

Trong phòng thẩm vấn, Ferguson có thái độ ngược với Erikson và luôn phủ nhận dính líu tới vụ án. Ferguson khai sau khi rời quán bar đã chở Erikson về, anh cũng về nhà và đi ngủ ngay sau đó. “Tôi không nói dối, tôi không có mặt tại hiện trường”, Ferguson quả quyết sau cuộc thẩm vấn kéo dài hàng giờ. Nhưng thái độ của Ferguson dường như không có ý nghĩa với điều tra viên vì họ đã có lời thú tội của Erikson.

Một năm sau ngày bị bắt giữ, Erikson và Ferguson bị đưa ra xét xử. Trước khi phiên tòa diễn ra, Erikson thỏa thuận nhận tội, nhận án 25 năm tù về tội Giết người cấp độ II , và trở thành nhân chứng chống lại Ferguson.

Tại tòa, lời khai của Erikson trở nên mạch lạc hơn, anh ta có thể mô tả chi tiết cách Ferguson siết cổ nạn nhân bằng thắt lưng, dù trước đó không thể nhớ được điều gì ngay sau khi vụ án mạng xảy ra hoặc khi bị thẩm vấn. “Tôi chỉ ra làm chứng vì đây là điều nên làm”, Erikson nói.

Nam lao công tại tòa soạn báo cũng được công tố viên gọi ra trước tòa. Người này nói trong lúc ở tù vì tội xâm hại tình dục đã được vợ gửi cho tờ báo. Khi nhìn thấy ảnh của Erikson và Erikson trên báo, nam lao công chợt nhớ ra hai người này đã xuất hiện tại bãi đỗ xe vào tối hôm đó.

Phản bác, luật sư của Ferguson chỉ ra rằng các dấu vết vân tay, lông tóc, dấu chân tại hiện trường đều không trùng khớp với cả Erikson và Ferguson. Nhưng dù không có chứng cứ trực tiếp buộc tội Ferguson, lời khai của hai nhân chứng vẫn đủ để thuyết phục bồi thẩm đoàn. Ferguson cuối cùng bị kết tội Giết người cấp độ I , lãnh án 40 năm tù.

Năm 2009, Erikson bất ngờ thay đổi lời khai và nói mình là người duy nhất đánh đập và siết cổ nạn nhân. Năm 2012, nam lao công cũng rút lại lời khai và cho biết bị công tố viên khi ấy gây sức ép. Ông ta nói không nhận được tờ báo do vợ gửi vào khi ngồi tù.

Charles Erikson ra tòa làm chứng gỡ tội cho Ferguson vào năm 2012. Ảnh: Columbia Daily Tribune.

Qua rà soát hồ sơ, luật sư của Ferguson cũng phát hiện một số chi tiết không được cơ quan công tố chuyển cho bên bào chữa trong phiên tòa ban đầu. Dữ liệu cuộc gọi đã cho thấy điện thoại của Ferguson đã gọi vài cuộc từ nhà riêng vào khoảng 1h41 tới 2h9 ngày 1/11/2001, trong khi nạn nhân bị giết vào khoảng 2h20. Tình tiết này phù hợp với lời khai “về nhà rồi đi ngủ ngay” của Ferguson.

Nhân viên của quán bar cũng cho biết quán bar đóng cửa vào lúc 1h30, trong khi Erikson khai hai người đã quay lại quán vào lúc 2h45 sau khi gây án. Như vậy, lời khai của Erikson có nhiều điểm bất hợp lý.

Ngay cả nữ lao công giúp cảnh sát xây dựng phác thảo chân dung nghi phạm cũng khẳng định Ferguson không phải hung thủ. Tuy nhiên, chị không bao giờ được công tố viên gọi lên làm chứng để nhận diện Ferguson. Theo luật sư bào chữa, điều này cho thấy công tố viên biết lời khai của nữ lao công sẽ gây bất lợi cho họ.

Cuối cùng, tháng 11/2013, Ferguson được tòa án hủy bản án giết người với căn cứ công tố viên không tiết lộ chứng cứ có lợi cho luật sư bào chữa trong phiên tòa ban đầu. Công tố viên đương nhiệm cũng tuyên bố sẽ không tiếp tục truy tố Ferguson, từ đó giúp anh trở thành người hoàn toàn tự do.

Một năm sau, Ferguson khởi kiện chính quyền đòi bồi thường oan sai. Tới năm 2017, Ferguson thắng kiện và được bồi thường 11 triệu USD với một triệu USD cho mỗi năm ngồi tù oan và một triệu USD tiền án phí.

Ryan Ferguson sau khi được trả tự do. Ảnh: Bustle.

Dù cái chết của Heitholt tới nay vẫn chưa có lời giải, Erikson vẫn phải chấp hành bản án 25 năm tù như thỏa thuận nhận tội. Năm 2018, đơn kháng cáo của Erikson bị bác bỏ vì tòa án nhận định Erikson đã thú tội. Tháng 6 vừa qua, tòa án tiếp tục bác đơn kháng cáo của anh ta.

Ngồi tù oan do lời khai của Erikson song Ferguson vẫn cam kết sẽ giúp Erikson được tự do. “Tôi biết Erikson bị lợi dụng và thao túng. Cậu ấy cần được giúp đỡ và không thuộc về nhà tù”, Ferguson nói trong năm 2013. Gia đình Ferguson cũng đã treo thưởng 10.000 USD cho người nào cung cấp thông tin giúp phá án.