Loài cá duy nhất trên thế giới có thể sống vài năm không cần nước
Không phải loài cá nào cũng sống ở dưới nước. Một số loài thuộc trường hợp ngoại lệ khi chúng có thể tồn tại ở môi trường khô hạn suốt thời gian dài mà không c.hết.
Sinh sống ở các sông hồ thuộc khu vực châu Phi hạ Sahara, cá phổi châu Phi ( Protopterus) là một chi gồm các loài cá có đặc điểm sinh học kỳ lạ bậc nhất thế giới.
Những con cá này có kích thước dao động trong khoảng từ 44-200 cm khi trưởng thành. Chúng có thân hình thuôn dài, bề ngoài hơi giống cá chình.
Các vây ngực và vây h.ậu m.ôn của cá có dạng giống như sợi chỉ, còn vây lưng và vây đuôi thì hợp nhất lại thành một cấu trúc duy nhất. Toàn thân cá có vảy mềm bao phủ. Chúng bơi uốn lượn như cá chình hoặc trườn dưới đáy bằng vây ngực.
Do nhiệt độ tại châu Phi cao quanh năm và mùa khô rất khắc nghiệt, thường kéo dài ít nhất 4-5 tháng khiến sông hồ khô cạn nên để tồn tại cá phổi đã phát triển hệ thống hô hấp vô cùng độc đáo.
Video đang HOT
Đúng như tên gọi của mình, cá phổi có hệ thống hô hấp tiến hóa cao, lấy oxy thẳng từ không khí giống những động vật trên cạn.
Khi sống trong nước, chúng vẫn thường xuyên ngoi lên bề mặt để lấy không khí. Những cá thể này thậm chí có thể c.hết đ.uối nếu sống dưới nước trong thời gian dài.
Khi xuống nước, chúng di chuyển và kiếm ăn như những loài cá khác. Còn vào mùa khô, chúng sẽ đào hố sâu trên lớp bùn non bằng cách ăn bùn qua miệng, thải bùn qua mang. Khi đạt độ sâu cần thiết, chúng ngừng đào và tiết chất nhầy qua miệng làm cứng bùn, tạo ra lớp kén bọc ngoài, chỉ lộ miệng để lấy không khí.
Nếu tình trạng khô hạn kéo dài, cá phổi châu Phi bắt đầu kích hoạt trạng thái ngủ hè. Trong trạng thái này, quá trình trao đổi chất chỉ còn bằng 1/60 mức thông thường.
Cá phổi châu Phi có thể chịu được tình trạng không có nước trong 4 năm. Khi mưa xuống, chúng hồi sinh và tìm đường về nguồn nước để kiếm ăn và sinh sản.
Trong quá trình sinh sản, một hoặc nhiều cá cái đẻ trứng trong hang bùn, cá đực sẽ canh gác ổ trứng. Khi trứng nở, cá con trông giống như nòng nọc với các mang ngoài, khi lớn hơn mới phát triển phổi và bắt đầu hít thở không khí.
Có bốn loài cá phổi châu Phi đã được công nhận, gồm cá phổi cẩm thạch (Protopterus aethiopicus), cá phổi Đông Phi (Protopterus amphibius), cá phổi Tây Phi (Protopterus annectens) và cá phổi đốm châu Phi (Protopterus dolloi). Giữa chúng có một số khác biệt về hình dạng và tập tính.
Từ xa xưa, người dân bản địa châu Phi đã tìm bắt cá phổi bằng cách đào đất hoặc thả lưới để làm thực phẩm. Thịt của chúng có vị nồng và không được nhiều người ưa thích tuy vậy cá phổi vẫn là loại thực phẩm có giá trị trong điều kiện sống khắc nghiệt ở khu vực này.
Ngày nay, cá phổi Tây Phi đã được nhân nuôi trong các trang trại thủy sản và mua bán trên thị trường quốc tế như một loài cá cảnh độc đáo. Trong tự nhiên, số lượng của chúng đang giảm dần do tình trạng đ.ánh bắt không kiểm soát.
Các nhà khoa học cho biết, cá phổi xuất hiện từ thời cổ đại. Những con cá phổi đầu tiên xuất hiện trên Trái đất từ cách đây 419 triệu – 393 triệu năm trước. Sau 4 lần suýt tuyệt chủng, chúng vẫn sống sót đầy kiên cường.
Trên thực tế, cá phổi có 3 chi cùng 6 phân loài và được chia theo nơi cư trú, ví như cá phổi châu Phi, cá phổi châu Mỹ và cá phổi Úc.
Từ khả năng sống trong lòng đất một thời gian không cần thức ăn và nước uống, các nhà khoa học đã thực hiện một nghiên cứu về loài cá phổi. Cơ chế đặc biệt của cá phổi khiến các nhà khoa học cảm thấy rất thú vị bởi vì hình thức tạm ngừng hoạt động này có thể nhận rộng đối với cả con người.
Các nhà khoa học đại học Quốc gia Singapore đã so sánh biểu hiện gen khác nhau trong gan của cá phổi châu Phi sau sáu tháng dừng hoạt động đến lúc đặt con cá vào môi trường nước ngọt bình thường. Họ cũng so sánh các biểu hiện gen của ngày đầu tiên sau khi dừng hoạt động đến khi chúng thức dậy để nhận biết sự điều tiết hoạt động của các tế bào khác nhau.
Họ nhận thấy rằng, trong thời gian ngừng hoạt động, các gen liên quan đến chất thải có tính khử độc là gen gia tăng biểu hiện (up-regulated genes), dừng sản xuất các sản phẩm độc hại trong gan. Đồng thời sự biểu hiện của các gen liên quan đến đông m.áu và chuyển hóa sắt và đồng là các gen giảm biểu hiện (down-regulated gene), các gen này theo các nhà khoa học thì có thể là chiến lược để bảo tồn năng lượng.
Từ kết quả nghiên cứu này, các nhà khoa học đã tìm ra phương pháp hữu ích trong các trường hợp bệnh nhân nguy cấp như các vết thương do đạn b.ắn để duy trì thêm thời gian hoạt động trong khi não đã c.hết. Đồng thời phương pháp này cũng có thể áp dụng cho các phi hành gia khi bay vào không gian với khoảng cách dài.
Loài cá mập sống hơn 400 năm và câu hỏi về lão hóa
Cá mập Greenland có thể sống hơn 400 năm và dường như chúng vẫn rất khỏe mạnh, sinh sản tốt đến cuối đời.
Cá mập Greenland. Ảnh: Dive Magazine.
Hãy xem xét điều này: cá mập Greenland có thể sống hơn 400 năm và dường như chúng vẫn rất khỏe mạnh và sinh sản tốt đến cuối đời. Hoặc điều này: các cá thể của một loài sứa trôi nổi ở khu vực Địa Trung Hải và các vùng biển xung quanh Nhật Bản có khả năng quay về trạng thái ấu trùng và phát triển trở lại thành con trưởng thành vô số lần. Nói cách khác, chúng bất tử về mặt sinh học.
Một ví dụ khác cho hiện tượng này là loài thủy tức, vốn rất quen thuộc với chúng ta từ những bài học sinh vật đầu tiên khi chúng ta quan sát những giọt nước hồ qua kính hiển vi: cơ thể của chúng được cấu tạo hoàn toàn từ các tế bào gốc bất tử, và một con thủy tức hoàn toàn mới có thể tái sinh từ bất kỳ mảnh vụn cơ thể nào bị cắt rời.
Hai sinh vật vừa kể dường như được ban cho t.uổi trẻ và sức sống vĩnh cửu - và không bao giờ c.hết vì già đi, theo những gì ta đã biết.
Câu hỏi rằng chính xác bằng cách nào và tại sao các sinh vật - đặc biệt là con người - lão hóa đã thách thức các nhà khoa học qua hàng trăm năm, mãi vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng.
Đã có vô số lý thuyết cạnh tranh, từ sự lỗi thời có tính toán trong lý thuyết "soma loại bỏ" (về cơ bản cho rằng Thiên nhiên không sử dụng ta nữa khi chúng ta đã qua giai đoạn sinh sản và không đầu tư nhiều vào các hệ thống sửa chữa và bảo trì để giữ ta tiếp tục sống), và ý tưởng cho rằng quá trình lão hóa là sự hao mòn, như xe hơi gỉ sét hoặc lều bạt mòn đi, cho đến quan niệm phần chóp telomere ngắn dần ở đầu nhiễm sắc thể chi phối vòng đời của tế bào đang phân chia, và ý tưởng cho rằng sự lão hóa và c.hết đi đã được lập trình và điều khiển về mặt di truyền.
Ngày càng nhiều nhà khoa học có uy tín thậm chí tin rằng lão hóa là một căn bệnh, và nó có thể được chữa trị. Vài người khác còn đi xa hơn, cho rằng lão hóa có thể được "điều trị" để ta cũng có khả năng sống mãi.
Tôi nhận thấy ý tưởng cuối cùng - cuộc truy tìm "sự bất tử" - quá mức ái kỷ đến nỗi tôi định từ bỏ quyển sách này khi mới bắt đầu. Nhưng vì đã đặt một chuyến bay đến California (còn ở đâu nữa?) và hẹn gặp một nhóm các nhà khoa học khi những ngờ vực kia hiện lên trong đầu, tôi vẫn chọn xuất phát, tận hưởng chuyến đi và đưa ra quyết định khi trò chuyện xong với những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu về sự lão hóa, hay còn gọi là lão khoa.
Một trong những người tôi phỏng vấn đầu tiên, khi được hỏi cảm giác của ông ra sao về việc một số đồng nghiệp cho rằng loài người có thể kéo dài t.uổi thọ đến 150, 500, 1.000 năm và hơn thế nữa, đã trả lời, "Tôi sẽ hỏi họ đang chơi thuốc gì vậy?" Và khi chuẩn bị đến một cuộc họp khác sau khi chúng tôi hoàn thành cuộc phỏng vấn, ông mỉa mai đùa, "Nhớ gửi bưu thiếp cho tôi khi cô đến được vùng đất hứa đấy nhé!"
Trận cười vui vẻ giúp tôi lấy lại niềm tin vào dự án của mình và tôi quyết định bước tiếp. Trong suốt quá trình nghiên cứu, tôi đã gặp rất nhiều người thú vị, tham gia nhiều cuộc tranh luận hay ho, và cũng buộc phải đối mặt với những định kiến của mình, bởi bản thân tôi, và tôi ngờ rằng với hầu hết chúng ta, chỉ coi t.uổi già là một quá trình hiển nhiên buộc phải chấp nhận và chịu đựng, nếu không chào đón.
Loài cá 'ngoài hành tinh' 365 triệu năm t.uổi có vết cắn khủng khiếp nhất từng được ghi nhận Loài cá nhiều răng này có thể đã sử dụng bộ hàm không khớp của mình để bẫy con mồi. Loài cá cổ đại lớn Alienacanthus có vết cắn khổng lồ. Các nhà khoa học gần đây đã phát hiện ra một loài cá hóa thạch cổ đại có thể là một trong những ứng cử viên hàng đầu cho vị trí có...
