Xử cựu Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc: Chủ tịch Thái Dương khóc khi bị xét hỏi

Quá trình xét hỏi kéo dài gần 30 phút nhưng Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương khóc nghẹn hơn 10 phút trong khi trả lời.

Huấn bị cáo buộc khai thác trái phép hơn 800 tỷ đồng tiền quặng.

Chiều 12/5, phiên tòa xét xử ông Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (cũ) cùng 26 bị cáo khác, trong vụ án Công ty Thái Dương và các đơn vị liên quan khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái bước vào phần xét hỏi.

Chủ tịch áng chừng công ty có tài sản hơn 1.000 tỷ đồng

Là người đầu tiên trả lời thẩm vấn của Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân TP Hà Nội, bị cáo Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương thừa nhận các sai phạm như cáo buộc đã nêu.

Tại tòa, ông Huấn trình bày, Công ty Thái Dương được thành lập từ năm 2002. Khi thành lập, công ty có 3 cổ đông và duy trì đến năm 2023. Huấn là người đại diện pháp luật và điều hành công ty.

Khi thành lập công ty có vốn điều lệ là 200 tỷ đồng và đến năm 2023 tăng lên 350 tỷ đồng.

Trong hơn 10 năm hoạt động, công ty đã nhiều lần thay đổi giấy phép kinh doanh nên Huấn không nhớ rõ số lần đã thay đổi.

Do Công ty Thái Dương có nhiều loại hình kinh doanh nên bị cáo cũng không nhớ rõ ngành nghề kinh doanh cụ thể, chỉ nhớ có hoạt động khai thác quặng, đất hiếm.

“Tổng tài sản của công ty cho đến năm 2023 (cả tài sản lưu động và tài sản thực tế) là bao nhiêu tiền?, HĐXX truy vấn.

“Thực sự bị cáo không nhớ, tại tất cả đã giao cho kế toán”, Đoàn Văn Huấn trả lời.

Theo bị cáo áng chừng, tổng tài sản của Công ty Thái Dương là bao nhiêu?, HĐXX xét hỏi.

“Theo thực tế hơn 1.000 tỷ đồng”, Đoàn Văn Huấn trả lời.

Bị cáo Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương (Ảnh: Minh Anh).

Bị cáo trình bày, quá trình khai thác đất hiếm, Công ty Thái Dương có 2 nhà máy đặt tại Yên Bái.

Để khai thác đất tại mỏ xã Yên Phú, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, Công ty Thái Dương được Bộ Tài nguyên và Môi trường (cũ) cấp giấy phép khai thác từ 2013.

Nước mắt ngắn dài tại tòa khi bị xét hỏi

Tại tòa, Chủ tịch Công ty Thái Dương khẳng định để được cấp giấy phép không phải gặp ai để “xin xỏ” bởi chưa có nhiều người biết đến đất hiếm nên ít người xin cấp phép.

Huấn trình bày, mặc dù năm 2013 được cấp phép nhưng đến năm 2018 mới xin được cấp giấy phép xây dựng mỏ do gặp vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng.

Sau khi được cấp phép, bị cáo đã thực hiện các điều kiện kèm theo để được khai thác đất hiếm.

Song bị cáo phân trần, phải xây dựng xong nhà máy này mới đến các nhà máy khác. Sau đó, đến năm 2024, công ty đã xây dựng xong nhà máy chế biến sâu.

“Theo giấy phép, bị cáo phải xây dựng những nhà máy gì? HĐXX truy vấn.

“Đầu tiên là nhà máy khai thác, tuyển đất hiếm, bị cáo đã làm đầy đủ nhưng Chính phủ yêu cầu phải bổ sung 2 nhà máy chế biến sâu. Bị cáo đã làm hoàn thành một cái ở Yên Bái và được các nước đến tham quan, đánh giá tiêu chuẩn.

Theo dự kiến, đến tháng 6/2024, sẽ xây dựng thêm nhà máy chiết tách tại Hải Phòng”, Đoàn Văn Huấn trả lời.

Bị cáo Đoàn Văn Huấn được áp giải đến phiên tòa (Ảnh: Minh Anh).

Bị cáo phân trần, do nhận thức còn hạn chế nên chỉ nhận thức được việc khoáng sản sau khi khai thác không được xuất khẩu thô.

Quá trình xét hỏi, Đoàn Văn Huấn thừa nhận các sai phạm như cáo trạng đã nêu nhưng các câu trả lời vòng vo. Đặc biệt, bị cáo này còn liên tục khóc khi trả lời các câu hỏi của HĐXX.

“Nếu bị cáo thực hiện đúng giấy phép và các quy định khác kèm theo giấy phép làm gì có hành vi khai thác trái phép tài nguyên?”, HĐXX xét hỏi.

Đoàn Văn Huấn vừa khóc vừa trả lời: “HĐXX xem xét cho bị cáo, cái gì bị cáo cũng nhận hết, không sao đâu ạ”.

Sau đó, HĐXX khuyên bị cáo bình tĩnh và tiếp tục xét hỏi: “Liên quan đến hành vi khai thác đất hiếm tại mỏ ở xã Yên Phú, theo bị cáo nhận thức có sai phạm gì không?.

“Việc truy tố là không sai, bị cáo làm thực sự”, Đoàn Văn Huấn nước mắt ngắn dài trả lời.

HĐXX truy vấn: Thế bị cáo sai ở đâu?.

“Bị cáo đang làm thì bị bắt, chưa làm xong, không phải không làm”, Đoàn Văn Huấn nói.

Trước bục khai báo, bị cáo Đoàn Văn Huấn trình bày, sau khi khai thác được đất hiếm đã bán cho nhiều bị cáo khác trong vụ án như Đặng Trần Chí, Giám đốc công ty TNHH thương mại vận tải Hợp Thành Phát; Lưu Anh Tuấn, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Đất hiếm Việt Nam,…

Đối với vấn đề sổ sách kế toán, thu chi của công ty, ông Huấn khai, do bản thân mới học lớp 8 nên các vấn đề này đều giao cho bộ phận kế toán bằng văn bản.

Quá trình xét hỏi Chủ tịch Công ty Thái Dương kéo dài gần 30 phút nhưng bị cáo này có đến hơn 10 phút vừa khóc vừa trả lời. HĐXX phải liên tục nhắc nhở bị cáo bình tĩnh để trả lời.

Theo cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, bị cáo Đoàn Văn Huấn trong vai trò lãnh đạo Công ty Thái Dương đã tổ chức, chỉ đạo khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ Yên Phú (Yên Bái) trong thời gian từ năm 2019 đến 2023.

Số khoáng sản bị khai thác trái phép có tổng giá trị hơn 860 tỷ đồng; trong đó, Huấn cùng đồng phạm đã tiêu thụ được số quặng trị giá hơn 760 tỷ đồng. Huấn còn chỉ đạo lập 2 hệ thống sổ sách kế toán, gây thiệt hại gần 10 tỷ đồng tiền thuế cho Nhà nước.

Cơ quan tố tụng xác định năm 2012, Bộ Tài nguyên và Môi trường có quyết định giao Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc được chỉ đạo, giải quyết lĩnh vực địa chất, khoáng sản và phụ trách Tổng cục Địa chất và Khoáng sản – là đơn vị có nhiệm vụ tiếp nhận, thẩm định hồ sơ cấp giấy phép khai thác khoáng sản.

Theo ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Công ty Thái Dương đã lập dự án đầu tư xây dựng tổ hợp chế biến sâu đất hiếm gồm Nhà máy thủy luyện để chế biến ô xít đất hiếm tại Yên Bái và Nhà máy chiết tách, chế biến ô xít đất hiếm tại Đình Vũ (Hải Phòng).

Ngày 14/12/2012, Văn phòng Chính phủ có công văn gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương, UBND tỉnh Yên Bái thông báo ý kiến của Thủ tướng Chính phủ: “Đồng ý về nguyên tắc việc khai thác, chế biến quặng đất hiếm Yên Phú với điều kiện: quặng đất hiếm phải chế biến sâu, không xuất khẩu quặng thô và thực hiện các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật về khoáng sản; không chuyển nhượng quyền khai thác cho tổ chức, cá nhân nước ngoài”.

Nhận văn bản đó, Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản hoàn thiện hồ sơ cấp phép cho Công ty Thái Dương.

Tại thời điểm này, dự án đã thay đổi cả về quy mô và tính chất; không chỉ có dự án khai thác, tuyển quặng như khi xin cấp phép năm 2011 mà bao gồm cả 3 dự án không thể tách rời, gồm: dự án khai thác, tuyển quặng; dự án Nhà máy thủy luyện Yên Bái và dự án Nhà máy chiết tách Hải Phòng.

Tuy nhiên, hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chỉ có Giấy chứng nhận đầu tư dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp năm 2011 (hết hạn năm 2012) nhưng chưa được gia hạn hoặc cấp mới; không có Giấy chứng nhận đầu tư Nhà máy thủy luyện Yên Bái và Nhà máy chiết tách Hải Phòng.

Đồng thời, vốn chủ sở hữu của Công ty Thái Dương không đảm bảo tỷ lệ bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án (chỉ có 200 tỷ đồng còn tổng mức đầu tư hơn 1.950 tỷ đồng); việc này vi phạm Luật Khoáng sản.

Tuy nhiên, nhóm cán bộ tại Tổng cục Địa chất và Khoáng sản vẫn sử dụng kết quả thẩm định cũ từ năm 2011 để trình hồ sơ.

Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc khi đọc và nghiên cứu hồ sơ, biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện nhưng vẫn ký chấp nhận cấp giấy phép vào năm 2013.

Hành vi của nhóm lãnh đạo, cán bộ Bộ Tài nguyên và Môi trường như trên góp phần giúp Đoàn Văn Huấn tổ chức khai thác, tiêu thụ trái phép quặng đất hiếm, quặng sắt có tổng trị giá 736 tỷ đồng.