Vì sao ẩm thực Thái chuộng ‘cay xè’?

Nếu bạn từng nếm thử các món ăn Thái , chắc hẳn đã không ít lần “bốc hỏa” vì độ cay xé lưỡi đặc trưng của nền ẩm thực này.

Dù là Tom Yum Kung chua cay đậm đà hay Som Tum (gỏi đu đủ) tươi mát, thì vị cay gần như là điều không thể thiếu trong những món ăn biểu tượng của Thái Lan. Nhưng điều gì đã khiến ẩm thực Thái “chuộng cay” đến vậy?

Một trong những lý do thuyết phục nhất chính là khí hậu. Thái Lan nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa, với đặc trưng nóng và ẩm quanh năm điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn và nấm mốc phát triển, khiến thực phẩm dễ hỏng nếu không được bảo quản kỹ.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Quarterly Review of Biology, sau khi phân tích hơn 4.570 công thức nấu ăn truyền thống trên khắp thế giới , đã phát hiện rằng các món ăn ở những quốc gia nhiệt đới thường có xu hướng sử dụng nhiều gia vị cay hơn. Trong đó, ớt chứa hợp chất capsaicin, đóng vai trò ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây hại, giúp kéo dài thời gian bảo quản thực phẩm một cách tự nhiên, không cần đến công nghệ hiện đại như ở châu Âu hay Mỹ.

Nói cách khác, vị cay không chỉ để ngon miệng, mà còn là “lá chắn vi sinh học” giúp người dân Thái Lan sống sót trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt và thiếu thiết bị bảo quản hiện đại trong nhiều thế kỷ trước đây.

Có một sự thật thú vị mà ít người biết: ớt không phải là loài cây bản địa của châu Á. Loại gia vị này vốn có nguồn gốc từ Nam Mỹ và chỉ du nhập vào Đông Nam Á vào thế kỷ 16, nhờ các thương nhân Bồ Đào Nha. Tuy đến sau, nhưng ớt lại nhanh chóng chiếm được cảm tình của người Thái và dần trở thành gia vị “quốc dân”, có mặt trong hầu hết mọi gian bếp của các gia đình.

Không chỉ mang lại vị cay đặc trưng, ớt trong văn hóa ẩm thực Thái còn đóng vai trò… giải nhiệt. Nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng chính vị cay khiến cơ thể đổ mồ hôi, từ đó giúp hạ nhiệt nhanh chóng trong cái nóng oi bức của vùng nhiệt đới. Hơn thế, nhiều người còn cho rằng món cay mang lại cảm giác “sảng khoái”, giúp tỉnh táo và kích thích vị giác.

Ngoài tác dụng bảo quản thực phẩm, món cay còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe . Ớt là một nguồn vitamin C dồi dào, hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch, làm dịu cơn ho, giảm đờm và có thể giúp giảm mức cholesterol trong máu.

Capsaicin – hợp chất tạo vị cay trong ớt còn được biết đến với khả năng kích thích quá trình trao đổi chất, hỗ trợ đốt cháy calo và giúp kiểm soát cân nặng. Một số nghiên cứu thậm chí còn cho thấy capsaicin có thể giảm đau tạm thời nhờ khả năng làm tê dây thần kinh cảm giác.

Ảnh: Pexel

Tuy nhiên, như bất kỳ thứ gì khác, dùng quá nhiều món cay cũng có thể phản tác dụng. Với những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm, việc lạm dụng ớt và gia vị cay dễ dẫn đến các vấn đề như viêm dạ dày, trào ngược axit, viêm ruột mãn tính. Đây là những vấn đề không thể xem nhẹ và cần được kiểm soát bằng chế độ ăn hợp lý.

Trong tâm thức người Thái, món ăn ngon là món có đầy đủ vị chua – cay – mặn – ngọt – đắng, trong đó vị cay giữ vai trò trung tâm. Họ không chỉ ăn cay vì thói quen mà còn xem đây là cách kết nối với thiên nhiên, với khí hậu, với cơ thể và cả với truyền thống gia đình.

Một đĩa Som Tum Thái – gỏi đu đủ xanh giã tay cùng ớt, nước mắm, nước cốt chanh, đậu phộng rang – không chỉ là món ăn, mà còn là biểu tượng của sự hài hòa giữa các vị, thể hiện sự tinh tế trong cách kết hợp nguyên liệu và khẩu vị.

Hay như bát Tom Yum Kung nghi ngút khói, cay nồng nhưng quyến rũ, luôn là lựa chọn đầu bảng khi khách quốc tế muốn trải nghiệm “linh hồn” ẩm thực Thái.

Ẩm thực Thái cay, nhưng không phải để hành hạ vị giác, mà là để thể hiện sự khéo léo trong kết hợp nguyên liệu, thích nghi với môi trường sống và giữ gìn sức khỏe. Cay trong ẩm thực Thái không đơn thuần là vị giác, mà là văn hóa, là khoa học, là truyền thống.

Vì vậy, nếu bạn yêu thích món Thái, đừng ngại vị cay, nhưng cũng đừng quên ăn uống điều độ và tiết chế!