Từ vụ bắt ông Nguyễn Thanh Phong: Thế nào là tiền “cảm ơn” và “hối lộ”?

“Cần đặt câu hỏi rằng, có ai đi cảm ơn sau khi hoàn thành công việc với số tiền như vậy không?”, luật sư đặt câu hỏi và nhìn nhận cần đánh giá mục đích cốt lõi của số tiền “cảm ơn” nhằm mục đích gì.

Liên quan vụ việc nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm Bộ Y tế Nguyễn Thanh Phong cùng 4 đồng phạm bị khởi tố về tội Nhận hối lộ, ông này khai nhận đã nhận tổng cộng 250 triệu đồng tiền “doanh nghiệp cảm ơn” sau những lần đi cấp chứng nhận GMP, hậu kiểm… cho 2 nhà máy MediPhar và MediUSA thuộc Công ty MediUSA do Nguyễn Năng Mạnh (36 tuổi), người cầm đầu đường dây sản xuất và buôn bán hàng trăm tấn thực phẩm giả, làm Chủ tịch Hội đồng quản trị.

Từ vấn đề trên, nhiều người đặt câu hỏi về việc như thế nào là “tiền hối lộ” và “tiền cảm ơn”? Và vì sao dù nhận tiền “cảm ơn” từ doanh nghiệp nhưng các vị cựu lãnh đạo này vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự?

Ông Nguyễn Thanh Phong thời điểm còn đương nhiệm (Ảnh: C.T).

Bình luận dưới góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Văn Hậu (Ủy viên Thường vụ Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM) nhìn nhận bản chất của hối lộ là mua bán, trao đổi quyền lực và lợi ích giữa các bên trong một mối quan hệ bất hợp pháp. Trong đó, một bên là các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đang thực hiện những công việc, hoạt động kinh doanh, bên còn lại là những người có chức vụ, quyền hạn, thi hành công vụ của Nhà nước và có quyền lực, quản lý hoạt động của những tổ chức, cá nhân đó.

Ở mối quan hệ này, phía cá nhân, doanh nghiệp thường “hối lộ” bằng 2 hình thức là tiền hoặc quà biếu cho bên có quyền lực, nhằm đảm bảo công việc của mình được thông suốt theo mong muốn và để hưởng lợi từ các hoạt động mà lẽ ra người có chức vụ cần phải làm, trợ giúp cho mình.

Dưới góc độ pháp lý, hối lộ là hoạt động bất hợp pháp và đã được cụ thể hóa trong Bộ luật Hình sự 2015 với các tội danh là Đưa hối lộ (Điều 364), Nhận hối lộ (Điều 354) và Môi giới hối lộ (Điều 365).

Đối với vụ án trên, nói về số tiền “cảm ơn” mà vị nguyên cục trưởng nhận từ doanh nghiệp, ông Hậu nhìn nhận trên thực tế, việc cảm ơn một người sau khi hoàn thành một công việc nào đó không phải điều hiếm gặp. Tuy nhiên, trong trường hợp này, cần nhìn nhận sâu vào bản chất của vấn đề, rằng đây thực tế chính là tiền “hối lộ”, không phải tiền “cảm ơn”.

“Cần đặt câu hỏi rằng, có ai đi cảm ơn sau khi hoàn thành công việc với số tiền như vậy không? Nếu không có các “động tác” từ cơ quan quản lý có thẩm quyền, chủ các doanh nghiệp liệu có cảm ơn với lượng tài sản lớn như vậy hay không?”, luật sư Hậu đặt câu hỏi.

Theo luật sư, việc cảm ơn bằng vật chất vẫn thường xuất hiện, song tài sản của những món quà sẽ không lớn, chủ yếu mang tính tượng trưng. Trong khi với trường hợp này, cần nhìn vào cốt lõi của vấn đề, rằng số tiền cảm ơn như lời khai bản chất cần được coi là tiền hối lộ để công việc được suôn sẻ. Do đó, việc vẫn xem xét trách nhiệm của các bị can này là có cơ sở.

Liên quan tới vụ án, theo cơ quan công an, năm 2016, Nguyễn Năng Mạnh (36 tuổi, Giám đốc Công ty MegaPhaco, Chủ tịch HĐQT Công ty MediUSA) cùng các đồng phạm thành lập và điều hành nhiều công ty để hợp thức hóa hành vi sản xuất, buôn bán thực phẩm chức năng giả.

Các đối tượng thực hiện từ khâu nhập khẩu nguyên liệu đến sản xuất, đóng gói bao bì và tiêu thụ trên thị trường. Đồng thời, Mạnh cho nhân viên sử dụng 2 hệ thống sổ sách kế toán (một sổ sách kế toán nội bộ và một sổ sách kê khai nộp thuế) để giảm số thuế phải nộp, gây thất thu thuế cho Nhà nước.

Đối với các sản phẩm giả, các đối tượng cho in trên bao bì, nhãn mác sản phẩm là nhập khẩu từ Mỹ, châu Âu…, nhưng trên thực tế chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc và mua trôi nổi trên thị trường. Về chỉ tiêu chất lượng, nhiều thành phần chỉ đạt dưới 30% so với công bố.

Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Thanh Phong cùng 4 cán bộ khác đã có hành vi móc ngoặc, thông đồng và nhận tiền “lobby” từ Nguyễn Năng Mạnh (36 tuổi, Giám đốc Công ty MegaPhaco, Chủ tịch HĐQT Công ty MediUSA) nhằm bỏ qua các lỗi vi phạm.