Từ ‘đối tác tương đồng’ đến ‘đồng minh chiến lược’

Hội nghị thượng đỉnh Liên minh châu Âu (EU) – Canada lần thứ 20, diễn ra tại Brussels (Bỉ) ngày 23/6, là một dấu mốc đặc biệt trong tiến trình phát triển quan hệ song phương giữa hai bên.

Với sự hiện diện của Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen và Thủ tướng Canada Mark Carney , hội nghị năm nay không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà còn phản ánh sự hội tụ chiến lược ngày càng rõ nét giữa hai bên trong việc định hình phản ứng chung trước những thách thức toàn cầu phức tạp và liên kết chặt chẽ hơn trên các lĩnh vực thiết yếu.

Thủ tướng Canada Mark Carney chào đón Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen đến Hội nghị thượng đỉnh G7, ngày 16/6/2025. Ảnh: The Canadian Press

Trong bối cảnh môi trường địa chính trị thế giới tiếp tục diễn biến nhanh chóng và khó lường, từ căng thẳng tại Đông Âu, Trung Đông, đến sự phân rã chuỗi cung ứng toàn cầu và cạnh tranh công nghệ, việc EU và Canada cùng ngồi lại để xác lập định hướng chiến lược mới không chỉ mang tính cần thiết, mà còn là lựa chọn chủ động của các đối tác chia sẻ chung giá trị. Hội nghị lần này là cơ hội để hai bên tái khẳng định vai trò của mình như những lực lượng trụ cột trong việc bảo vệ chủ nghĩa đa phương, duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và thúc đẩy các nguyên tắc kinh tế thị trường tự do nhưng có trách nhiệm.

Trọng tâm nổi bật nhất tại hội nghị là lộ trình hai bên ký Hiệp định Đối tác An ninh và Quốc phòng (SDP) – một văn kiện chiến lược được kỳ vọng sẽ mở ra chương mới trong hợp tác an ninh xuyên Đại Tây Dương. Hiệp định tạo ra không gian đối thoại chính trị thường xuyên, cũng như khả năng Canada tham gia các sáng kiến phòng thủ chung của EU như sáng kiến Tái vũ trang châu Âu ( ReArm Europe ). Đây là bước đi mang tầm nhìn dài hạn, phản ánh mối quan hệ an ninh ngày càng liên kết giữa châu Âu và Bắc Mỹ.

Về kinh tế, hai bên tiếp tục khẳng định cam kết với một hệ thống thương mại tự do, công bằng và bền vững. Sau gần 8 năm thực thi tạm thời, Hiệp định Kinh tế và Thương mại toàn diện (CETA) đã giúp kim ngạch thương mại hai chiều tăng 64%, đạt 75,6 tỷ euro năm 2024. Trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, CETA được xem là biểu tượng của hợp tác kinh tế có trách nhiệm, minh bạch và theo chuẩn mực cao.

Ngoài ra, hợp tác về nguyên liệu thô thiết yếu đang nổi lên như một trụ cột mới, hỗ trợ chức năng chống đứt gãy chuỗi cung ứng trong chuyển đổi xanh và số hoá. Canada đang trở thành đối tác then chốt của EU trong xây dựng chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược, đa dạng, bền vững. Kế hoạch Hành động nguyên liệu thô thiết yếu Kananaskis mà hai bên triển khai được xem là công cụ cụ thể thực hiện mục tiêu của cả Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) về khoáng sản thiết yếu, giúp EU và Canada đồng hành trong sản xuất có trách nhiệm và thiết lập các tiêu chuẩn quốc tế công bằng.

Trong khi đảm bảo an ninh và kinh tế là trọng tâm, hai bên cũng nhất trí cao trong việc bảo vệ các giá trị chung. EU và Canada tiếp tục đồng thuận ủng hộ Ukraine, kèm theo các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với Nga. Cả hai cũng lên tiếng kêu gọi ngừng bắn lập tức và vĩnh viễn tại Gaza, định hướng vào giải pháp chính trị thay vì bạo lực luẩn quẩn.

Hội nghị cũng là diễn đàn để EU và Canada thống nhất quan điểm về hợp tác khoa học công nghệ trong các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI), lượng tử, chuyển đổi số và năng lượng. Hai bên hướng đến Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30), vấn đề tiếp tục được xác định là vừa là thách thức môi trường, vừa là cơ hội phát triển bao trùm.

Theo các chuyên gia, hội nghị năm nay đánh dấu bước ngoặt đồng bộ về chiến lược, khi hai bên chuyển từ “đối tác tương đồng” sang “đồng minh chiến lược” trong nhiều lĩnh vực. Giáo sư Achim Hurrelmann (Đại học Carleton, Canada) gọi đây là “hội nghị thượng đỉnh quan trọng nhất kể từ 2009″, cho thấy hai bên đang định hình lại liên kết xuyên Đại Tây Dương trong bối cảnh quốc tế biến động.

Chuyên gia Michelle Egan (Trung tâm Wilson, Mỹ) nhận định EU và Canada đang chủ động thoát khỏi sự phụ thuộc truyền thống vào Mỹ, xây dựng liên minh bền vững dựa trên chuyển đổi xanh, chuỗi cung ứng an ninh và công nghệ cao. Ông Mark Camilleri (Hội đồng Doanh nghiệp Canada) nhấn mạnh đây là “thời điểm then chốt để nâng cấp quan hệ song phương lên tầm đồng minh chiến lược”. Hội nghị thượng đỉnh EU – Canada 2025 vì vậy không chỉ là sự tiếp nối truyền thống hợp tác, mà là lời khẳng định rõ ràng rằng quan hệ đối tác chiến lược giữa hai bên không đơn thuần là vấn đề kỹ thuật hay lợi ích song phương, mà là sự hội tụ về tầm nhìn, giá trị và trách nhiệm toàn cầu.

Trong một thế giới đang chuyển dịch nhanh chóng và đầy bất ổn, mối quan hệ này đã, đang và sẽ tiếp tục đóng vai trò là một trụ cột quan trọng bảo đảm cho an ninh, thịnh vượng và ổn định không chỉ cho người dân châu Âu và Canada, mà còn góp phần vào trật tự quốc tế rộng lớn hơn. Đó chính là thông điệp mạnh mẽ mà hội nghị lần này gửi đi.