Trước thời HLV Park Hang Seo, tuyển Việt Nam từng có sơ đồ 3 trung vệ ‘hoàn hảo’

Cùng với sự phát triển của bóng đá Thế giới, bóng đá Việt Nam cũng có con đường thay đổi, tiến hoá mô hình chiến thuật dù có thể chậm hơn ở từng thời điểm.

3 trung vệ buổi sơ khai: Đá để không thua

Sau khi trải nghiệm đội hình 2-3-5 cùng những người Pháp buổi ban đầu, suốt một thời gian dài thời Pháp thuộc, các đội bóng Việt Nam sử dụng đội hình WM được sáng tạo bởi HLV của Arsenal Herbert Chapman .

Việc quy định số áo ra sân của các cầu thủ cũng tương ứng với từng vị trí trong đội hình này, theo thứ tự từ số 1 đến 11 lần lượt từ hàng phòng ngự lên các tuyến trên. WM còn được duy trì sử dụng ở Việt Nam trong suốt những năm 50 dù ở tầm thế giới , người Hungary đã mở đầu cho sự thay đổi với dấu ấn là tấm HCV Olympic Helsinki 1952.

BLV Quang Tùng bên cạnh bảng sơ đồ WM của HLV huyền thoại Herbert Chapman trong bảo tàng của CLB Arsenal

Thay thế cho WM là 4-2-4 phổ biến trong những năm 60. Đây là sơ đồ có nhiều đất hoạt động cho các tiền đạo cánh. Đến những năm 70 xu hướng 4-3-3 xuất hiện bằng việc vị trí số 10 (không nhất thiết phải là cầu thủ mang áo số 10) được kéo xuống thấp hơn để hỗ trợ kiểm soát trung tuyến. Vai trò của các tiền đạo cánh cũng đa năng hơn, không chỉ dừng lại ở những quả tạt thuần tuý.

Đặc điểm chung của 4-2-4 và 4-3-3 ở bóng đá Việt Nam giai đoạn 1960-1970 là hai trung vệ. Họ không chơi giăng ngang mà thường có xu hướng một người đá dập, kèm trung phong và một người bọc lót, hay trung vệ thòng được chơi tự do, chính là một libero đúng nghĩa.

Đến giữa những năm 80, khi bóng đá Việt Nam gặp khó khăn vì cơ chế, chất lượng đi xuống. Việc có được các tiền vệ tốt rất hạn chế, 5-3-2 với tâm lý “đá để không thua” trở nên phổ biến. Đó là khi một tiền vệ có xu hướng phòng ngự được kéo xuống thấp ngang trung vệ kèm người, tạo thành cặp trung vệ dập và vẫn có trung vệ thòng.

Đội hình 4-3-3 “vô đối” của Thể Công những năm 70

Sơ đồ này có thêm đất diễn cho các cầu thủ cánh khi họ quán xuyến cả hành lang dài. Tuy nhiên 5-3-2 trong một thời gian dài không có nhiều sự tiến bộ, đặc biệt là ở các trung vệ, vì kỹ năng phòng ngự được đề cao trong khi khả năng chuyền bóng, tham gia tổ chức lối chơi ít có cải thiện.

Trong giai đoạn này có một vài thời điểm ở đội tuyển xuất hiện 4-4-2 nhưng cực kỳ hiếm hoi và nhìn chung là chưa thành công.

Video : Đoàn Văn Hậu có nên ở lại châu Âu chơi bóng? (Nguồn: Next Sports)

Một trong số đó là trận thắng Campuchia 4-0 tại SEA Games năm 1995 ở Chiangmai, Thái Lan. Do đối thủ yếu nên HLV Karl-Heinz Weigang giữ lại Mạnh Cường, Hữu Thắng chơi trung vệ. Ông đưa Chí Bảo vào thay trung vệ Anh Dũng, hợp cùng Công Minh thành một cặp tấn công ở cánh phải, tạo thêm yếu tố tiếp cận.

Một lần khác là giai đoạn đầu của HLV Alfred Riedl năm 1998 khi chuẩn bị cho Tiger Cup. Phương án này khi đó chưa phù hợp, nhà cầm quân người Áo buộc phải cho đội tuyển Việt Nam quay lại 5-3-2 truyền thống.

Sơ đồ 5-3-2 hoàn hảo của “thế hệ vàng không ngai”

Sơ đồ 5-3-2 của Riedl thực sự hoàn hảo ở SEA Games năm 1999 tại Bruinei, với Đỗ Khải đá thòng, Phạm Như Thuần , Mai Tiến Dũng chơi dập đã không thủng lưới bàn nào cho đến trước trận chung kết.

Đội hình Tuyển Việt Nam trận thắng Campuchia ở SEA Games 1995, lần sử dụng 4-4-2 hiếm hoi trong giai đoạn những năm 90

Cách chơi của ba trung vệ năm 1999 vẫn mang nhiều đặc thù Việt Nam, chưa vươn tới tầm của 3-5-2 đúng nghĩa, chưa phải là hàng thủ ba trung vệ giăng ngang chơi đa năng.

Tuy nhiên, bộ ba này là sự kết hợp có lý nhất, là sự bổ sung lẫn nhau trong cách chơi có sự đeo bám dẻo dai, quyết liệt khi cần thiết, có tầm vóc để áp chế, kiểm soát bóng bổng và cải thiện đáng kể khả năng thu hồi, giao nhận bóng, đóng góp vào lối chơi có sự phát động từ tuyến dưới.

Họ đã vô hiệu hoá được Kiatisuk Senamuang trong cả hai trận đối đầu Thái Lan. Điều đáng tiếc là các vị trí khác chưa bù đắp hết được, khi đội tuyển Việt Nam để thua trong hai tình huống sút xa ở trận chung kết.

SEA Games năm 1999, bóng đá Việt Nam có một lứa cầu thủ chín về tuổi đời và tuổi nghề nhưng thật tiếc trong lần cuối cùng dự SEA Games họ không thể có huy chương vàng. Cũng thật tiếc cho thế hệ này vì sau đó họ không có thêm bất cứ trận chung kết nào khác.

Những năm 2000, 5-3-2 vẫn còn duy trì nhưng không còn độc tôn và gần như biến mất ở nửa cuối thập niên để nhường chỗ cho sự phổ cập 4-4-2 với cặp trung vệ giăng ngang, cho đến nhưng năm gần đây cùng những vận động biến đổi của nó như 4-1-4-1, 4-4-1-1; 4-5-1 hay ưu việt hơn cả 4-2-3-1.

Khi mà chất lượng cầu thủ phòng ngự được cải thiện, bóng đá Việt Nam có thêm sự lựa chọn 3-4-3 tương đối cân bằng, có nhiều đột biến nhờ khả năng phát động của các trung vệ cùng tốc độ của các cầu thủ tấn công.

Thế hệ vàng không ngai của tuyển Việt Nam với 2 HCB liên tiếp ở Tiger Cup 1998 và SEA Games 1999

Điểm tiến bộ lớn nhất mà bóng đá Việt Nam có được kể từ khoảng cuối những năm 2000 là sự thay đổi sơ đồ chiến thuật trong từng trận đấu đã xuất hiện nhiều hơn và đem lại hiệu quả.

Đó là sự khác biệt đáng kể vì trước đây sự thay đổi thường chỉ là thay nhân sự hoặc ý đồ chơi tuỳ vào tình thế. Điều này chứng tỏ chất lượng cầu thủ có sự cải thiện cả về kỹ năng và sự hiểu biết chiến thuật, bên cạnh đó cũng là năng lực và sự cấp tiến của các nhà cầm quân.

NGÔ QUANG TÙNG

Anh Đức: 'Chỉ Quang Hải mới chuyền được như vậy'

Người ghi bàn thắng duy nhất trong trận chung kết lượt về AFF Cup 2018 dành nhiều lời khen cho pha kiến tạo của Quang Hải, tình huống giúp anh dứt điểm tung lưới Malaysia.

Bàn thắng quyết định của tiền đạo Nguyễn Anh Đức trong trận chung kết lượt về AFF Cup 2018 trên sân Mỹ Đình được chọn vào đề cử ở hạng mục "Bàn thắng đẹp nhất năm" của AFF Awards. Pha lập công quan trọng đó giúp tuyển Việt Nam vô địch AFF Cup 2018 ngay trên sân nhà sau 10 năm.

Ngay khi nhận được thông tin này, chân sút của câu lạc bộ Bình Dương đã khẳng định đó là một bàn thắng đẹp. Anh rất tự tin và hạnh phúc vì từ tính chất của trận đấu, tư thế cho đến kỹ thuật chuyền và dứt điểm đều chuẩn mực, tinh tế. Bàn thắng của Anh Đức mang lại rất nhiều cảm xúc trong đêm 15/12/2018.

Anh Đức chói sáng ở AFF Cup 2018 với 4 bàn thắng quan trọng. Đồ họa: Minh Phúc.

"Đó là một bàn thắng đẹp"

Pha bóng xuất phát từ cánh trái của hậu vệ Đoàn Văn Hậu. Bóng đến chân tiền vệ Phan Văn Đức đang đứng ngoài rìa vùng 16 m50, cầu thủ người Nghệ An đưa bóng ngược lại cho Đỗ Hùng Dũng tạo thành pha phối hợp tam giác.

Dũng bật lại theo đà của Văn Đức nhưng bóng lại tìm đến vị trí đang di chuyển của Quang Hải. Chỉ cần hai động tác khống chế, Hải vặn người tạt quả bóng xoáy ngược vào trong.

Trao đổi với Zing.vn , Anh Đức vẫn khá tâm đắc khi nhắc lại khoảnh khắc đó: "Chỉ có Quang Hải mới chuyền được quả bóng đó. Cậu ấy không cần nhìn và đưa bóng đến điểm rơi mà tôi đã chọn từ trước. Tôi hơi bất ngờ nhưng kịp lùi lại để tung ra cú sút bằng chân trái. Đó chắc chắn là một bàn thắng đẹp của tuyển Việt Nam".

Tình huống đó không phải thuận lợi nhất đối với một cầu thủ thuận chân phải. Bóng xoáy ngược đà di chuyển của hầu hết cầu thủ đang có mặt trong vòng cấm địa nhưng Anh Đức vẫn kịp thời điều chỉnh vị trí và cơ thể để dứt điểm. Anh thừa nhận chân trái không phải là chân thuận của mình.

"Ở nhà tôi có tập yoga nên người cũng dẻo hơn một chút, nhờ vậy mà pha ra chân đó mới đúng như mong đợi của mình. Tôi 34 tuổi rồi chứ không còn trẻ như trước nên phải duy trì thể trạng tốt. Tôi không đặt nặng việc có giành giải hay không nhưng đó là một bàn thắng đẹp", Anh Đức khẳng định.

Lễ trao giải sẽ diễn ra vào lúc 19h ngày 8/11 tại khách sạn JW Marriott, Hà Nội. Hạng mục "Bàn thắng đẹp nhất" không gói gọn trong giải AFF Cup mà bao gồm tất cả pha lập công tại các giải do Liên đoàn Bóng đá Đông Nam Á tổ chức. Vì vậy, bàn thắng của Anh Đức sẽ có nhiều đối thủ cạnh tranh.

Sự kết hợp của bộ đôi chú - cháu Anh Đức và Quang Hải. Ảnh: Minh Chiến.

Không phải là bàn thắng cuối cùng

Anh Đức đã dự nhiều kỳ AFF Cup nhưng chỉ có danh hiệu vô địch khu vực đầu tiên trong sự nghiệp với sự dẫn dắt của HLV Park Hang-seo. Vì vậy, bàn thắng trực tiếp ấn định chiến thắng 1-0 (3-2 sau hai lượt) có ý nghĩa vô cùng quan trọng với chân sút sinh năm 1985.

"Với tính chất quan trọng của trận đấu, đó là bàn thắng quyết định, mang nhiều ý nghĩa với cá nhân tôi và tập thể. Nhưng đó sẽ không phải là bàn thắng cuối cùng của tôi cho tuyển Việt Nam và ở AFF Cup", tiền đạo này nói với Zing.vn trước ngày hội quân chuẩn bị cho Vòng loại World Cup 2022.

Anh Đức không giấu tham vọng dự thêm một kỳ AFF Cup nữa trong sự nghiệp của mình. Anh từng bị gạch tên trong đội hình vô địch 2008 khi HLV Henrique Calisto chỉ gọi Lê Công Vinh, Phan Thanh Bình, Nguyễn Quang Hải và Nguyễn Việt Thắng cho bốn vị trí trên hàng công.

Anh Đức chưa muốn dừng lại ở tuổi 34. Ảnh: Quang Thịnh.

Năm 2010, cầu thủ của Bình Dương mới có bàn thắng đầu tiên ở một kỳ AFF Cup. Đó là cú đúp trong chiến thắng 7-1 trước tuyển Myanmar vào ngày 2/12/2010.

Ở AFF Cup 2018, Anh Đức ghi được tổng cộng 4 bàn thắng, Công Phượng và Quang Hải mỗi người ghi được 3 bàn. Anh Đức có hai pha lập công bằng đầu và hai tình huống dứt điểm thành bàn bằng chân trái, không ghi bàn nào bằng chân thuận ở giải đấu đó.

HLV Park Hang-seo tiếp tục triệu tập tiền đạo 34 tuổi trong năm 2019 và anh đang tập trung tại Hà Nội để chuẩn bị cho hai trận đấu ở vòng loại World Cup 2022. Anh Đức mới vào sân một lần từ ghế dự bị trong trận thắng 1-0 trước Malaysia. Anh không thi đấu hai trận còn lại vì chấn thương.

Theo Zing