Trung Quốc chậm chân trong cuộc đua vaccine

Sau khi Anh phê duyệt vaccine Covid-19 của Pfizer , một số người thắc mắc Trung Quốc , nước từng dẫn đầu việc nghiên cứu vaccine, đang ở đâu trong cuộc đua.

Các nước phương Tây được cho là có thể sớm bắt đầu quá trình tiêm chủng trên diện rộng cho người dân sau những bước đột phá về vaccine Covid-19 . Vaccine BNT162b2, do hãng dược phẩm Mỹ Pfizer hợp tác phát triển cùng công ty công nghệ sinh học Đức BioNTech, và vaccine mRNA-1273 của hãng công nghệ sinh học Mỹ Moderna đều được ghi nhận hiệu quả 95%.

Các nhà sản xuất vaccine đã nộp đơn xin cấp phép sử dụng lên cơ quan quản lý tại Mỹ và châu Âu. Pfizer và BioNTech cho biết nếu được Cơ quan Quản lý Dược phẩm châu Âu (EMA) chấp thuận, vaccine có khả năng được đưa ra thị trường này “trước cuối năm 2020″. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) sẽ họp vào ngày 10/12 để thảo luận về việc cấp phép khẩn cấp cho vaccine của Pfizer -BioNTech, trong khi Moderna cũng đã nộp đơn xin phê chuẩn lên cơ quan này.

Giữa lúc người dân Mỹ và châu Âu bắt đầu hy vọng về “ngày tàn” của đại dịch, các công ty dược phẩm Trung Quốc vẫn chưa công bố dữ liệu thử nghiệm của họ. Điều này làm dấy lên thắc mắc, bởi tính đến tháng 9, Trung Quốc đã có tới 4 loại vaccine Covid-19 tiềm năng đang thử nghiệm Giai đoạn ba tại nhiều quốc gia. Giới khoa học Trung Quốc thậm chí từng dự đoán vaccine của họ có thể sẵn sàng được tiêm chủng cho cộng đồng vào đầu tháng 11.

Vaccine Covid-19 tiềm năng do Tập đoàn Công nghệ Sinh học Quốc gia Trung Quốc (CNBG), đơn vị thuộc Sinopharm, phát triển trưng bày tại hội chợ thương mại ở Bắc Kinh hôm 4/9. Ảnh: Reuters .

Huang Yanzhong, chuyên gia y tế toàn cầu cấp cao tại nhóm cố vấn Hội đồng Quan hệ Đối Ngoại của Mỹ, giải thích rằng dữ liệu về mức độ hiệu quả của các vaccine phương Tây có thể được thu thập nhanh hơn bởi nCoV tại những nước này lây lan mạnh hơn.

Khi tiến hành thử nghiệm Giai đoạn ba, các nhà khoa học phải so sánh tình trạng lây nhiễm giữa những tình nguyện viên tiêm giả dược và vaccine. Tình trạng lây nhiễm càng nhiều thì thử nghiệm càng nhanh thu thập đủ dữ liệu.

“Thách thức lớn nhất với Trung Quốc là một số quốc gia đăng ký thử nghiệm vaccine của họ cuối cùng lại ghi nhận ít ca nhiễm nCoV hơn so với dự đoán. Đây là một tình huống trớ trêu”, Huang cho hay, lấy ví dụ về Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), nơi vaccine của Tập đoàn Dược phẩm Quốc gia Trung Quốc (Sinopharm) được thử nghiệm quy mô lớn, nhưng số ca nhiễm và tử vong tại nước này thấp hơn nhiều so với đa số quốc gia phương Tây.

Cũng theo chuyên gia này, việc những nhà sản xuất vaccine khác công bố dữ liệu đã gây áp lực lên Trung Quốc, bởi họ từng cam kết cung cấp vaccine Covid-19 cho nhiều nước nhưng giờ đây vẫn chờ dữ liệu. Hôm 11/11, chỉ hai ngày sau khi Pfizer-BioNTech tuyên bố vaccine đạt hiệu quả 90%, Sinopharm cho biết các thử nghiệm lâm sàng của họ sẽ sớm hoàn thành với dữ liệu “tốt hơn dự kiến”, nhưng không giải thích chi tiết.

Tuần trước, công ty công nghệ sinh học Trung Quốc Sinovac, nơi phát triển loại vaccine Covid-19 tiềm năng khác, thông báo các thử nghiệm của họ tại Brazil đã thu thập đủ dữ liệu và sẽ cung cấp thông tin trong tuần này. Tuy nhiên, Indonesia tháng trước quyết định không phê duyệt khẩn cấp vaccine của Sinopharm trong năm nay, do chưa có dữ liệu từ Brazil.

“Chúng ta không thể phủ nhận rằng đang có một cuộc chạy đua về vaccine. Khi tiến hành các dự án, Trung Quốc cũng không che giấu tham vọng trở thành nước đầu tiên phát triển vaccine thành công. Họ coi đây là vấn đề liên quan đến niềm tự hào dân tộc, đồng thời muốn chứng minh năng lực của Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ cao”, Huang nhận định.

Vài ngày sau khi Pfizer và Moderna thông báo mức độ hiệu quả của vaccine, truyền thông Trung Quốc đưa tin Sinopharm đã bắt đầu quá trình xin cấp phép có điều kiện đối với hai loại vaccine Covid-19 tiềm năng. Các nhà quản lý Trung Quốc cũng đã phê duyệt sử dụng sản phẩm của Sinopharm và Sinovac trong trường hợp khẩn cấp trước cả khi thử nghiệm lâm sàng hoàn thành, với hơn một triệu người đã tiêm phòng.

Giới chuyên gia y tế đánh giá Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) có khả năng sẽ phê duyệt các vaccine được phát triển tại châu Âu và Mỹ trước những sản phẩm của Trung Quốc . Cùng với Nhật Bản, các cơ quan quản lý tại Mỹ và châu Âu nằm trong danh sách những nơi có tiêu chuẩn cấp phép nghiêm ngặt được WHO công nhận, giúp việc đánh giá sản phẩm tại những nơi này nhanh hơn. Trung Quốc không thuộc danh sách đó.

“Nếu sản phẩm đến từ một quốc gia mà cơ quan quản lý của nước này không được công nhận là đánh giá nghiêm ngặt, có thể sẽ có những bước xem xét hoặc câu hỏi bổ sung, đồng nghĩa với quá trình đánh giá diễn ra lâu hơn”, Jerome Kim, tổng giám đốc Viện Vaccine Quốc tế, cho biết.

Tuy nhiên, ngay cả khi quá trình phê duyệt vaccine Covid-19 Trung Quốc kéo dài hơn, miễn là chúng đạt hiệu quả tương đương phương Tây, các nước đang phát triển được cho là sẽ nhanh chóng mua về bởi họ không đủ khả năng tiếp cận những vaccine của phương Tây.

“Thế cạnh tranh có lẽ sẽ không xảy ra. Vào năm 2021, nhu cầu dự kiến vượt nguồn cung, dù thế nào cũng không đủ đáp ứng. Vì vậy, bất cứ bên nào được cấp phép bán vaccine cũng chắc chắn không gặp rủi ro”, một nguồn tin giấu tên thân cận với một nhà sản xuất vaccine Trung Quốc cho hay.

Tao Lina, nhà nghiên cứu vaccine tại Thượng Hải, bổ sung thêm rằng Trung Quốc còn có thể nắm giữ lợi thế trong việc cung cấp vaccine cho các nước đang phát triển do những yêu cầu về bảo quản. “Vaccine Trung Quốc được bảo quản ở 2-8 độ C, trong khi các vaccine của Pfizer và Moderna phải bảo quản ở -70 độ C, tiêu chuẩn rất khó đáp ứng khi phải vận chuyển quãng đường xa, trong khi chúng tôi không gặp vấn đề gì”, Tao nói.

Bên cạnh đó, Tao còn đề cập đến năng lực sản xuất của Trung Quốc và cho rằng họ sẵn lòng xuất khẩu vaccine trước cả khi hoàn thành tiêm chủng cho phần lớn dân số trong nước.

“Chúng tôi không thực sự cần tiêm phòng cho quá nhiều người, bởi mức độ lây nhiễm trong nước thấp. Trong khi đó, chúng tôi đủ khả năng sản xuất vaccine cho toàn cầu”, nhà nghiên cứu cho biết.

WHO cảnh báo làn sóng tin giả tác động tiêu cực đến chương trình tiêm vaccine phòng COVID-19

Thời điểm dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp COVID-19 lây lan nhanh trên khắp thế giới hồi tháng 2/2020, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng cảnh báo về một làn sóng "bệnh dịch thông tin" gồm tin tức giả và thông tin sai lệch về căn bệnh mới nguy hiểm này trên các mạng truyền thông xã hội.

Đến nay, khi triển vọng sớm có được vaccine ngừa COVID-19 đang ngày càng rõ ràng, tổ chức này một lần nữa cảnh báo thông tin giả và sai lệch có thể gây tổn hại cho các chương trình tiêm chủng vốn được xây dựng nhằm chấm dứt cuộc khủng hoảng dịch bệnh này đang gây ra.

Vaccine ngừa COVID-19 do Pfizer và BioNTech phối hợp phát triển. Ảnh: AFP/TTXVN

WHO khẳng định COVID-19 là đại dịch đầu tiên trong lịch sử mà trong đó công nghệ và phương tiện truyền thông xã hội được sử dụng trên quy mô lớn để bảo vệ mọi người an toàn, giúp người dân có được thông tin và được kết nối. Tuy nhiên, WHO nêu rõ mặt trái của việc con người phụ thuộc vào công nghệ để duy trì kết nối và được cung cấp thông tin, chính là sự khuếch đại "bệnh dịch thông tin" và điều này sẽ tiếp tục làm suy yếu nỗ lực ứng phó với COVID-19 trên toàn cầu và gây tổn hại cho các biện pháp khống chế dịch bệnh.

Trên thực tế, dịch bệnh COVID-19 đến nay đã cướp đi sinh mạng của trên 1,4 triệu người trên toàn cầu kể từ khi dịch bệnh được phát hiện vào tháng 12/2019 tại Trung Quốc và đến nay mới chỉ có 3 loại vaccine ngừa COVID-19 do các hãng dược phẩm Pfizer/BioNTech, Moderna và AstraZeneca/Oxford bào chế, được Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) xem xét cho phép lưu hành vào tháng 12 tới.

WHO định nghĩa "bệnh dịch thông tin" là một lượng thông tin dư thừa, cả trực tuyến và ngoại tuyến, bao gồm cả những âm mưu có suy tính nhằm gieo rắc thông tin sai lệch. Ngoài các vấn đề về hậu cận, chính phủ các nước cũng phải đối mặt với sự hoài nghi về vaccine được phát triển với tốc độ kỷ lục vào thời điểm mà phương tiện truyền thông vừa là công cụ để cung cấp thông tin, vừa thông tin sai lệch về virus.

Thực tế, từ tháng 1/2020 đến nay, hãng tin AFP của Pháp đã phát hơn 2.000 bài viết kiểm chứng sự thật để loại bỏ những thông tin sai lệch về virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19. WHO nhấn mạnh rằng nếu không có những thông tin chính xác và đáng tin cậy, nhiều phương pháp chẩn đoán sẽ không được sử dụng, các chiến dịch tiêm chủng (hay các chiến dịch quảng bá vaccine hiệu quả) sẽ không đạt được mục tiêu và virus sẽ tiếp tục lây lan.

Ông Sylvain Delouvee - nhà nghiên cứu thuộc khoa Tâm lỹ xã hội thuộc Đại học Rennes-2 cho biết với thông tin lạc quan về phát triển vaccine ngừa COVID-19, chính phủ của nhiều nước đã lên kế hoạch bắt đầu tiêm chủng cho nhóm đối tượng dễ tổn thương nhất ngay trong năm nay. Tuy nhiên, cả Facebook, Twitter, YouTube hay WhatsApp đều đang hoạt động như một công cụ trung gian dẫn dắt thông tin không minh bạch và giả.

Nhà nghiên cứu này cho rằng mức độ thông tin giả đang được phát tán ngoài mức kiểm duyệt. Ông Rory Smith thuộc trang chống tin giả First Draft cùng đồng ý với nhận định trên. Ông Smith cho rằng, từ góc độ thông tin, cuộc khủng hoảng dịch bệnh không chỉ gây ra "bệnh dịch thông tin" trên toàn cầu, mà những thông tin giả tác động tiêu cực đến sự tin tưởng vào vaccine, các tổ chức và các phát hiện khoa học.

Rachel O'Brien, người đúng đầu bộ phận tiêm chủng của WHO, cho rằng cơ quan này lo ngại thông tin sai lệch được phong trào bài vaccine tuyên truyền có thể gây ảnh hưởng đến nhận thức của mọi người về sự cần thiết tiêm vaccine như một biện pháp phòng ngừa dịch bệnh hữu hiệu, từ đó khiến nhiều người quay lưng với các chương trình tiêm chủng.

Giáo sư Steven Wilson thuộc Đại học Brandeis University và là đồng tác giả của nghiên cứu có tựa đề "Truyền thông xã hội và Sự đắn đo với vaccine", phát hiện mối liên quan giữa những chiến dịch gây lũng loạn thông tin trực tuyến và sự sụt giảm số người tiêm chủng.

Theo kết quả thăm dò do Ipsos thực hiện và công bố hồi tháng 10, chỉ có 54% người Pháp được hỏi cho biết họ sẽ đi tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19. Con số này thấp hơn 10 điểm% so với người tham gia thăm dò tại Mỹ, 22 điểm % tại Canada và 33 điểm% tại Ấn Độ. Số người cho ý kiến sẵn sàng đi tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19 tại 15 nước trong 2 cuộc thăm dò tháng 10 và tháng 8 cũng có sự chênh lệch, 77% vào tháng 8 và giảm còn 73% vào tháng 10.

Điều đáng nói là không chỉ mất sự tin tưởng vào vaccine, các kết quả thăm dò còn cho thấy ngày càng có nhiều người hoài nghi về các tổ chức y tế. Có thể thấy rõ thực tế trong khi virus SARS-CoV-2 đang gặm nhấm sức khỏe người bệnh, "bệnh dịch thông tin" bào mòn sức đề kháng của con người trước những thông tin giả và sai lệch.