Thức ăn đường phố: Tiện nhưng không lợi

Mua thức ăn đường phố là lựa chọn của nhiều người tiêu dùng. Dẫu biết thực phẩm đường phố có nhiều nguy cơ, song vì sự tiện dụng mà nhiều người vẫn vô tư sử dụng.

Thức ăn đường phố thường tiềm ẩn nguy cơ mất vệ sinh an toàn thực phẩm .

Nguy cơ nhiễm nhiều loại bệnh

Thức ăn đường phố hiện được bán ở khắp nơi, từ trong ngõ ngách đến các đường phố, từ cổng trường học đến bến xe , chợ…, được bán từ sáng sớm tinh mơ đến tận đêm khuya. Người lao động, học sinh , sinh viên , “dân” công sở dễ dàng lựa chọn các loại thức ăn và món ăn vặt khoái khẩu dù đã được cảnh báo là có thể không bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP).

Nếu ai đã từng thử qua thức ăn đường phố, chắc chắn sẽ không xa lạ với hình ảnh chủ quán dùng một xô nước để rửa cả đống bát, đĩa, chén. Nhiều quán cơm “di động” gần các bệnh viện, trường học đựng thức ăn trong những chiếc hộp nhựa kê tạm bợ trên các viên gạch dưới đất, gốc cây, chân tường mà không được che đậy.

Chỉ cần nhìn bằng mắt thường cũng có thể nhận thấy sự mất vệ sinh từ những quán cơm bụi di động này. Đó là còn chưa kể đến xuất xứ của các loại thức ăn đường phố được bày bán tràn lan, với các phụ gia thực phẩm tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất VSATTP. Tuy nhiên, do giá rẻ nên những quán vỉa hè này vẫn rất đông người mua.

Theo thống kê của Cục An toàn thực phẩm , Bộ Y tế, mỗi năm cả nước xảy ra trên 1.000 vụ ngộ độc thực phẩm , trong đó, đa số là do sử dụng thực phẩm bị nhiễm vi khuẩn nguy hại. Các loại vi khuẩn như E.coli, tả, thương hàn… lưu hành, tồn tại trong nhiều môi trường khác nhau và thức ăn đường phố được coi là những ổ vi khuẩn nguy hiểm nhất.

PGS.TS Trần Đình Toán, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng lâm sàng cho hay: “Người bán thức ăn đường phố thường thiếu kiến thức về VSATTP. Họ mua những thực phẩm có giá rẻ, còn tồn dư hóa chất độc hại, nấm mốc về rồi chế biến. Không ít người sử dụng nội tạng thối, khoai tây mọc mầm, gạo mốc, dùng hóa chất phẩm màu phù phép để chế biến rồi đem bán”.

Khi ăn phải những loại thực phẩm này, người tiêu dùng có nguy cơ mắc ung thư gan, do khoai tây khi mọc mầm thì tinh bột chuyển hóa thành solanine và chaconine-alpha, gây ngộ độc cho người dùng. Đậu phộng mốc và gạo mốc có chứa aflatoxin, có thể gây ung thư. Ngoài ra, người bán thực phẩm đường phố hay dùng các túi nilon, hộp nhựa tái chế từ rác thải để đựng thức ăn, vô tình gây hại cho người dùng.

Theo bác sĩ Đình Văn Huy, Phó Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, các quán ăn đường phố thường thiếu nước sạch để rửa bát. Nếu ăn phải bát của người ăn bị nhiễm siêu vi A mà người bán chỉ rửa qua loa, chúng ta cũng có thể bị lây bệnh này.

Thức ăn đường phố không được bảo quản ở nhiệt độ cần thiết nên vi khuẩn E.coli có thể xâm nhập vào thức ăn, gây ngộ độc, tiêu chảy cho người dùng. Sử dụng thức ăn đường phố, người dùng có nguy cơ mắc bệnh viêm dạ dày do vi khuẩn Helicobacter pylori (H.P) và bệnh lây qua đường hô hấp từ người bán. Ngoài ra, do thức ăn bán ở vỉa hè thường không được làm sạch và chế biến kỹ lưỡng nên người sử dụng có nhiều nguy cơ nhiễm vi khuẩn, ký sinh, như sán làm tổ trong ruột, não.

Thay đổi thói quen

Để kiểm soát chất lượng thức ăn đường phố, ông Nguyễn Hùng Long, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm , Bộ Y tế, cho biết: Thời gian qua, chính quyền các địa phương đã tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý hành vi vi phạm quy định về an toàn thực phẩm của người kinh doanh thức ăn đường phố. Tuy nhiên, việc xử phạt không dễ dàng, bởi lẽ, người kinh doanh có tư tưởng đối phó, khi có lực lượng kiểm tra thì thực hiện nghiêm nhưng lực lượng chức năng rời đi là lại vi phạm. Trong khi đó, lực lượng chuyên trách nhiệm vụ bảo đảm VSATTP còn mỏng.

Thiết nghĩ, bên cạnh các giải pháp của ngành chức năng, mỗi người dân cần tự trang bị kiến thức về VSATTP, không nên chọn quán ăn vỉa hè, kịp thời thông báo cho cơ quan quản lý về các quán ăn không tuân thủ điều kiện bảo đảm VSATTP.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tiến (Viện Dinh dưỡng quốc gia) đưa ra lời khuyên: Người dân nên mua thức ăn chế biến sẵn ở địa chỉ tin cậy, nơi người kinh doanh thức ăn thực hiện đầy đủ các quy định về VSATTP. Đối với hàng rong, nên chọn mua thức ăn của người có đủ dụng cụ chứa đựng, bảo quản thức ăn, đồ uống bảo đảm vệ sinh.

Bảo đảm bữa ăn an toàn, dinh dưỡng cho sĩ tử

Để có những bữa ăn bảo đảm an toàn thực phẩm (ATTP), đủ dinh dưỡng cho thí sinh trong mùa thi, các chuyên gia khuyến cáo, các em nên hạn chế sử dụng thức ăn đường phố, thức ăn lạ, khó tiêu hóa nhằm tránh nguy cơ ngộ độc thực phẩm.

Ảnh minh họa.

Cân nhắc thực phẩm tăng cường trí nhớ

Ðể có kết quả học và thi tốt, ngoài việc tăng cường kiến thức, các thí sinh cần nạp một lượng dinh dưỡng lớn hơn ngày thường do hoạt động trí não tiêu hao nhiều năng lượng. Tuy nhiên, việc lựa chọn thực phẩm cũng cần cân nhắc bởi có những loại thực phẩm nếu ăn nhiều có thể khiến trí não càng thêm căng thẳng, mệt mỏi.

Theo TS Nguyễn Trọng Hưng - Phó Trưởng khoa Dinh dưỡng lâm sàng - Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trung bình mỗi ngày, các em học sinh nam cần nạp 2.300 - 2.500 Kcal, học sinh nữ cần 2.100 - 2.300 Kcal. Đặc biệt, với những em có trọng lượng cơ thể càng nặng thì càng cần nhiều Kcal hơn. Do đó, phụ huynh nên cân nhắc lựa chọn những nhóm thực phẩm sau:

Tinh bột: Là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Tinh bột có nhiều trong cơm, phở, bún, khoai, bánh mì, mì tôm, ngô... Một ngày, các em có thể ăn hai bữa cơm, mỗi bữa 2 bát, buổi sáng có thể thay bằng phở, mỳ, bún, bánh mỳ.

Nhóm dầu mỡ: Chiếm khoảng 25% năng lượng hàng ngày, tương đương với 60 - 70 gram dầu, mỡ. Các em nên dùng 50 - 70% dầu và 30 - 50% mỡ. Mỡ từ cá tốt hơn mỡ động vật. Mỡ gia cầm tốt hơn mỡ gia súc. Dầu thực vật thường có nhiều axit béo chưa no rất tốt cho tiêu hóa. Các chất béo không no như omega-3 và omega-6 rất tốt cho trí não có nhiều trong cá ba sa, cá thu, cá trích, các loại hạt (bí đỏ, hướng dương...) nên được chú ý sử dụng trong bữa ăn.

Nhóm đạm: Chiếm 15% nhu cầu năng lượng của cơ thể. Đạm có trong thịt, cá, trứng, sữa và các loại hạt. Mỗi ngày, các em cần 80 - 90 gram đạm, để bảo đảm đủ lượng chất đạm này nên cung cấp 200 - 250 gram thịt cá, đậu phụ và các loại hạt. Phụ huynh lưu ý bảo đảm cân đối cả 2 nguồn đạm từ động vật và thực vật.

Nhóm chất vitamin, chất khoáng, chất xơ và chất chống oxy hóa: Nhóm chất này không tạo ra năng lượng nhưng vô cùng cần thiết cho sự sống và các hoạt động của cơ thể, giúp cơ thể có sức đề kháng tốt. Nhóm này có trong các loại rau, củ, quả, các em nên ăn khoảng 400 - 500 gram/ngày. Các khoáng chất đặc biệt cần lưu ý cho các thí sinh là sắt và i ốt, có nhiều trong gan, rau ngót, rong, tảo biển, hải sản và các loại đậu, hoa quả tươi như cam, bưởi, táo, đu đủ, dưa hấu...

Nước cũng rất cần cho mọi chuyển hóa của cơ thể, đồng thời giúp điều hòa thân nhiệt nên thí sinh cần chú ý cung cấp đủ nước cho cơ thể, nhất là trong mùa Hè oi bức. Lượng nước cần cung cấp tùy thuộc vào cân nặng của các thí sinh, nên bảo đảm cung cấp khoảng 1,5 - 2,5 lít/ngày.

Hạn chế thức ăn đường phố, tránh ngộ độc

Theo bác sĩ Đỗ Thị Ngọc Diệp - Phó Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Việt Nam, hiện nay, nhiều phụ huynh tìm cách bồi bổ cho con em mình trong mùa thi bằng các phương pháp khác nhau như ăn óc lợn để bổ não, dùng thuốc tăng cường trí não... Tuy nhiên, về dinh dưỡng, trong óc lợn chứa phần lớn chất béo, đặc biệt là chứa hàm lượng lớn cholesterol, không tốt cho cơ thể. Ngoài ra, chưa có bất cứ bằng chứng khoa học cũng như công trình nghiên cứu nào chứng minh việc sử dụng một loại thuốc hay một loại thực phẩm chức năng nào giúp các em thông minh hơn. Do đó, phụ huynh không nên quá tin vào thông tin quảng cáo thực phẩm tăng cường trí não và lạm dụng nó.

Theo các chuyên gia, vấn đề lựa chọn thực phẩm cũng rất quan trọng. Phụ huynh nên ưu tiên chọn thức ăn tươi, sạch, bảo đảm ATTP trong khâu chế biến, tránh ngộ độc thức ăn. Nhất là những ngày thi, không nên để con em ăn thức ăn ngoài hàng quán hoặc thức ăn chế biến sẵn như patê, xúc xích, lạp sườn vì dễ có nguy cơ ngộ độc do chế biến lâu ngày. Đặc biệt, không nên ăn thức ăn lạ, khó tiêu hóa; hạn chế ăn bánh kẹo, bánh tiêu, quẩy, nem chua rán, bánh khoai, bim bim, các loại đồ uống có chất kích thích như trà, cà phê, nước tăng lực... Những chất này làm tim đập nhanh, đi tiểu nhiều gây mất nước, mất ngủ, nhức đầu gây hại cho não và ngăn cản quá trình hấp thụ canxi vào cơ thể.