Thử nghiệm vaccine ung thư tiềm năng, thiết kế riêng cho từng bệnh nhân

Trong thử nghiệm lâm sàng, một số người tiêm vaccine cá nhân hóa đã không tái phát bệnh sau hơn 3 năm.

Phát hiện này được kỳ vọng sẽ tạo bước đột phá trong điều trị ung thư bằng liệu pháp miễn dịch.

Vaccine chống ung thư tiềm năng

Theo Sciencenews, một nghiên cứu lâm sàng quy mô nhỏ cho thấy vaccine mARN cá nhân hóa có thể giúp ngăn chặn sự tái phát của ung thư tuyến tụy trong thời gian dài, mang đến hy vọng cho căn bệnh vốn có tỷ lệ sống sót thấp nhất trong các loại ung thư.

Theo báo cáo đăng trên tạp chí Nature, một loại vaccine mARN điều trị ung thư tụy đang trong giai đoạn thử nghiệm bước đầu đã mang lại kết quả ấn tượng: một số bệnh nhân được tiêm vaccine vẫn không tái phát bệnh sau hơn 3 năm điều trị.

Một nghiên cứu lâm sàng quy mô nhỏ cho thấy vaccine mARN cá nhân hóa có thể giúp ngăn chặn sự tái phát của ung thư tuyến tụy trong thời gian dài (Ảnh: Getty).

TS Aaron Sasson, Giám đốc Trung tâm Ung thư Tuyến tụy, Bệnh viện Stony Brook (New York, Mỹ) nhận định: “Đây là kết quả đáng kinh ngạc. Với căn bệnh hiểm nghèo như ung thư tụy, việc sống sót hơn ba năm mà không tái phát là điều rất hiếm”.

Không giống như vaccine phòng cúm hay Covid-19, vốn được sử dụng trước khi nhiễm bệnh, loại vaccine ung thư mARN này có mục đích điều trị, tức là dùng sau khi người bệnh đã mắc ung thư.

Cơ chế hoạt động của nó là “huấn luyện” hệ miễn dịch nhận diện được tế bào ung thư tụy và tiêu diệt chúng nếu chúng xuất hiện trở lại.

Loại vaccine này được nghiên cứu bởi TS Vinod Balachandran cùng các cộng sự tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering (New York), phối hợp phát triển bởi hai công ty công nghệ sinh học BioNTech và Genentech.

Đây cũng là những cái tên đứng sau thành công của vaccine mARN phòng Covid-19.

TS Balachandran cho biết: “Chúng tôi tin rằng nghiên cứu này có thể trở thành nền tảng cho việc phát triển các loại vaccine điều trị nhiều loại ung thư khác”.

Vaccine mARN cá nhân hóa “huấn luyện” hệ miễn dịch

Điểm đặc biệt của vaccine này là được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân. Sau khi khối u của bệnh nhân được phẫu thuật cắt bỏ, các nhà nghiên cứu sẽ phân tích gen của khối u để tìm ra các đột biến đặc trưng, mà hệ miễn dịch có thể nhận diện.

Dựa trên các đột biến này, nhóm nghiên cứu tạo ra một vaccine mARN chứa thông tin hướng dẫn cơ thể tạo ra những mảnh protein ung thư, giúp hệ miễn dịch nhận diện và tấn công các tế bào có chứa dấu hiệu tương tự trong tương lai.

“Cơ thể sẽ tạo ra các tế bào T đặc hiệu, có khả năng tìm và tiêu diệt tế bào ung thư, đồng thời tồn tại lâu dài để ngăn chặn bệnh tái phát”, TS Balachandran cho biết.

Trong thử nghiệm lâm sàng giai đoạn đầu với 16 bệnh nhân ung thư tụy đã phẫu thuật, 8 người có phản ứng miễn dịch mạnh mẽ sau khi tiêm vaccine, và chỉ 2 trong số họ bị tái phát ung thư sau gần 4 năm.

Trong khi đó, 7/8 người không có phản ứng miễn dịch đã bị tái phát trong vòng khoảng một năm.

“Kết quả này rất quan trọng”, TS Sasson nhận định.

Theo chuyên gia này, nó chứng minh rằng cơ thể có thể sản sinh ra các tế bào miễn dịch đặc hiệu tồn tại lâu dài, giống như những chú chó canh gác luôn cảnh giác, sẵn sàng tấn công khi ung thư quay lại.

Tuy nhiên, không phải tất cả bệnh nhân đều đáp ứng với vaccine. Một số người trong nhóm không có phản ứng miễn dịch từng bị cắt bỏ lách – cơ quan đóng vai trò quan trọng trong việc tạo miễn dịch.

Điều này gợi ý rằng việc bảo tồn lách có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của vaccine.

Hiện nhóm nghiên cứu đang tiến hành một thử nghiệm lớn hơn tại nhiều trung tâm trên thế giới nhằm kiểm chứng mức độ an toàn và hiệu quả thực sự của loại vaccine cá nhân hóa này.

Cùng với đó, nhiều vaccine ung thư mARN khác cũng đang được phát triển cho các loại ung thư như: melanoma, đại trực tràng, phổi… mở ra tương lai mới cho phương pháp điều trị ung thư thông qua liệu pháp miễn dịch cá nhân hóa.

Dù còn nhiều câu hỏi cần lời giải như làm sao để cải thiện tỉ lệ đáp ứng hay tối ưu quá trình cá nhân hóa, nhưng giới khoa học vẫn kỳ vọng vaccine mARN sẽ trở thành “vũ khí mạnh” trong cuộc chiến chống lại ung thư.

“Hệ miễn dịch là một cỗ máy giết chóc rất hiệu quả và vaccine chính là cách chúng ta khai thác sức mạnh đó”, TS Sasson kết luận.