Thông điệp của Nga khi tập trung hàng loạt tàu ngầm hạt nhân gần biên giới với NATO

Hình ảnh vệ tinh mới tiết lộ Nga đã tập trung 5 tàu ngầm hạt nhân hiện đại tại căn cứ bí mật Zapadnaya Litsa, chỉ cách NATO 60 km.

Động thái này gửi đi thông điệp gì với phương Tây?

Tàu ngầm hạt nhân lớp Yasen của Nga. Ảnh: TASS

Theo trang tin quân sự Bulgarianmilitary.com ngày 18/3, những hình ảnh vệ tinh mới nhất đã ghi lại được cuộc tập trung đáng kể của sức mạnh hải quân Nga tại căn cứ quân sự bí mật Zapadnaya Litsa trên Bán đảo Kola, gần biên giới Na Uy. Những hình ảnh này cho thấy 5 tàu ngầm tên lửa dẫn đường chạy bằng năng lượng hạt nhân (SSGN) đang neo đậu tại đó: ba tàu ngầm lớp Oscar II, một tàu ngầm lớp Yasen và một tàu ngầm lớp Yasen-M tiên tiến.

Nằm cách biên giới NATO chỉ 60 km, Zapadnaya Litsa đóng vai trò là trung tâm quan trọng của Hạm đội Phương Bắc Nga. Sự hiện diện của các tàu chiến tiên tiến này nhấn mạnh sự đầu tư liên tục của Moskva vào năng lực hoạt động dưới biển trong bối cảnh căng thẳng gia tăng trong khu vực.

Kết hợp tàu ngầm thời Liên Xô và công nghệ tiên tiến

Các tàu ngầm được phát hiện trong hình ảnh đại diện cho sự kết hợp giữa tàu ngầm thời Liên Xô và công nghệ hiện đại, báo hiệu cách tiếp cận của Nga nhằm duy trì sự hiện diện mạnh mẽ của hải quân.

Tàu ngầm lớp Oscar II, lần đầu tiên được đưa vào sử dụng vào những năm 1980, đã trải qua quá trình nâng cấp để mang theo tên lửa hành trình hiện đại. Theo Viện Hải quân Mỹ, những “quái vật” nặng 19.000 tấn này đã được cải tiến trong những năm gần đây để triển khai tên lửa hành trình Kalibr, loại tên lửa đã chứng minh hiệu quả trong các hoạt động quân sự của Nga tại Syria.

Với tầm bắn lên tới 2.500 km, tên lửa Kalibr cho phép các tàu ngầm này tấn công các mục tiêu trên khắp châu Âu. Jane’s Defence Weekly đưa tin rằng ít nhất 6 tàu ngầm Oscar II vẫn đang hoạt động trong hạm đội của Nga, với những nỗ lực hiện đại hóa kéo dài thời gian hoạt động của chúng đến những năm 2030.

Ngược lại, tàu ngầm lớp Yasen đại diện cho bước tiến nhảy vọt trong kỹ thuật hải quân của Nga. Chiếc tàu ngầm đầu tiên của lớp này, Severodvinsk, đã đi vào hoạt động năm 2014 sau nhiều năm trì hoãn phát triển, với danh tiếng là một trong những tàu ngầm yên tĩnh nhất trong kho vũ khí của Nga- yếu tố quan trọng để tránh bị phát hiện.

Các nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) lưu ý rằng tàu ngầm lớp Yasen có thể mang theo đồng thời các tên lửa Kalibr, Oniks và có khả năng là cả tên lửa siêu vượt âm Zircon, loại tên lửa có tốc độ trên Mach 8 và tầm bắn lên tới 1.000 km.

Yasen-M, biến thể cải tiến được phát hiện cùng với phiên bản cũ, nâng cao hơn nữa sức mạnh hải quân của Nga. Các tàu như Kazan và Arkhangelsk có khả năng tàng hình được cải thiện, thiết bị điện tử được nâng cấp và thủy thủ đoàn ít hơn, theo tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga được TASS trích dẫn vào năm 2023.

Một báo cáo năm 2022 của Văn phòng Tình báo Hải quân Mỹ mô tả lớp tàu Yasen-M là “bước nhảy vọt đáng kể” trong khả năng thể hiện sức mạnh của Nga, nhấn mạnh tiềm năng hoạt động mà không bị phát hiện ở vùng biển tranh chấp.

Ý đồ chiến lược của Nga tại Bắc Cực

Thời điểm phát hiện này cho thấy Hạm đội Phương Bắc có thể đang chuẩn bị tăng cường hoạt động ở Biển Barents hoặc xa hơn khi mùa xuân bắt đầu và băng Bắc Cực tan dần.

“Bắc Cực là nơi thử nghiệm hạm đội tàu ngầm của Nga. Mùa xuân thường đánh dấu sự khởi đầu của các chu kỳ hoạt động sau khi bảo dưỡng mùa đông, và Zapadnaya Litsa là nơi họ bố trí một số tài sản quan trọng nhất của mình”, Tiến sĩ Michael Petersen, Giám đốc Viện Nghiên cứu Hàng hải Nga và là Phó Giáo sư tại Học viện Chiến tranh Hải quân Mỹ, cho biết.

Trong bài phát biểu vào tháng 1/2025, Đô đốc Alexander Moiseev, Tư lệnh Hải quân Nga, đã nhấn mạnh nhu cầu chống lại “các mối đe dọa bên ngoài” ở Bắc Cực, nơi băng tan đã mở ra các tuyến đường vận chuyển mới và cơ hội khai thác tài nguyên.

Giá trị chiến lược của khu vực này đã tăng lên cùng với căng thẳng giữa Nga và NATO, đặc biệt là khi liên minh mở rộng với Phần Lan và Thụy Điển, gia nhập lần lượt vào năm 2023 và 2024.

Đối với NATO, việc tập trung tàu ngầm tại Zapadnaya Litsa là lời nhắc nhở về những thách thức mà hạm đội tàu ngầm của Nga đặt ra. Vị trí của căn cứ, chỉ cách Biển Na Uy một đoạn ngắn, đặt nó trong phạm vi phong tỏa các tuyến đường hàng hải quan trọng của liên minh.

Na Uy, quốc gia có chung đường biên giới đất liền dài 196 km với Nga, đã tăng cường giám sát khu vực này bằng cách triển khai máy bay P-8 Poseidon và các cảm biến dưới biển để theo dõi hoạt động tàu ngầm, theo tuyên bố của Lực lượng vũ trang Na Uy vào cuối năm 2024.

Chiến lược Bắc Cực năm 2024 của Lầu Năm Góc, được công bố vào tháng 7, xác định lực lượng tàu ngầm của Nga là mối quan tâm chính, lưu ý rằng những nỗ lực hiện đại hóa của nước này “tăng cường khả năng thách thức lực lượng Mỹ và đồng minh trên nhiều lĩnh vực”.

Hình ảnh vệ tinh cũng cung cấp một cái nhìn công khai hiếm hoi về Zapadnaya Litsa, một căn cứ được giữ bí mật kể từ thời Liên Xô. Không giống như các cơ sở lớn hơn như Severomorsk, trụ sở của Hạm đội Phương Bắc, Zapadnaya Litsa nhỏ hơn và chuyên biệt hơn, chủ yếu dành cho các hoạt động tàu ngầm. Sự biệt lập của căn cứ này- chỉ có thể tiếp cận bằng đường bộ quân sự hoặc đường biển – đã khiến nó trở thành vùng cấm đối với người ngoài, với rất ít hình ảnh được công bố cho đến nay.

Hiện tại, các tàu ngầm tại Zapadnaya Litsa vẫn neo đậu, thủy thủ đoàn có thể đang chuẩn bị cho các nhiệm vụ dưới lớp băng Bắc Cực hoặc vào vùng biển rộng. Sự tan băng vào mùa xuân sẽ sớm mang lại sự tự do hoạt động lớn hơn và các nhà quan sát quân sự sẽ theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu triển khai.

Dù sự tập trung các loại tàu ngầm trên của Nga báo hiệu việc bảo dưỡng thường lệ, một cuộc phô trương sức mạnh hay khúc dạo đầu cho một hoạt động lớn hơn vẫn chưa rõ ràng. Điều chắc chắn là hạm đội tàu ngầm của Nga, cả cũ lẫn mới, vẫn tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong chiến lược Bắc Cực của nước này.