Suy tuyến thượng thận và biến chứng nguy hiểm vì lạm dụng thuốc giảm đau

Tự ý sử dụng thuốc uống giảm đau và thuốc bôi ngoài da không kê đơn trong thời gian dài, một người phụ nữ 53 tuổi tại Tây Ninh đã rơi vào tình trạng sức khỏe nguy hiểm như mặt tròn bất thường, tăng cân không kiểm soát, mỡ tích tụ ở vùng bụng và vai.

Sau khi thăm khám, chị được bác sỹ chẩn đoán mắc hội chứng Cushing do lạm dụng corticoid, đây là biến chứng thường gặp nhưng dễ bị bỏ qua trong cộng đồng.

Sử dụng thuốc corticoid kéo dài sẽ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe.

Cách đây ba tháng, bệnh nhân N.T.C. bị tai nạn giao thông và có vết thương ngoài da. Thay vì đến bệnh viện kiểm tra, chị tự mua thuốc về uống trong hai tuần, loại thuốc không rõ thành phần. Thỉnh thoảng bị đau nhức xương khớp, chị tiếp tục tự mua thêm thuốc giảm đau và kháng viêm để sử dụng mà không đi khám.

Tuy nhiên, khoảng hai tháng gần đây, chị nhận thấy cơ thể xuất hiện nhiều thay đổi bất thường: mặt tròn hơn, tăng 3kg dù không thay đổi chế độ ăn , mỡ tích tụ nhiều ở bụng, vai, lưng, da trở nên mỏng và dễ tổn thương.

Lo lắng vì cơ thể “biến dạng”, bệnh nhân đã đến Phòng khám Đa khoa Medlatec Gò Vấp để kiểm tra. Tại đây, bác sỹ chuyên khoa I Phạm Đặng Hoài Nam, chuyên ngành Y học gia đình tiếp nhận và thăm khám.

Chỉ số BMI của bệnh nhân là 23,55 (thuộc ngưỡng thừa cân đối với người châu Á), kèm theo các dấu hiệu lâm sàng điển hình của hội chứng Cushing: mặt tròn như mặt trăng, mỡ tích tụ không đều, da mỏng và huyết áp cao (130/80 mmHg).

Sau khi thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu, đặc biệt là định lượng cortisol máu, chỉ số giúp đánh giá hoạt động của tuyến thượng thận bác sỹ chẩn đoán chính xác bệnh nhân mắc hội chứng Cushing kèm theo suy tuyến thượng thận do sử dụng corticoid kéo dài không kiểm soát. Nhờ được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng bệnh đã có dấu hiệu cải thiện.

Theo bác sỹ Hoài Nam, hội chứng Cushing là tình trạng rối loạn nội tiết do cơ thể có quá nhiều hormone cortisol trong thời gian dài. Cortisol là hormone do tuyến thượng thận tiết ra, đóng vai trò quan trọng trong điều hòa chuyển hóa, kiểm soát huyết áp , miễn dịch và phản ứng với căng thẳng.

Tuy nhiên, khi hormone này tăng quá mức, đặc biệt do yếu tố ngoại sinh như sử dụng thuốc corticoid kéo dài sẽ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe.

Có hai nguyên nhân chính gây ra hội chứng Cushing. Nguyên nhân nội sinh là do cơ thể tự sản xuất quá nhiều cortisol, thường gặp trong các bệnh lý như u tuyến yên tiết ACTH, u vỏ tuyến thượng thận (lành tính hoặc ác tính).

Trong khi đó, nguyên nhân ngoại sinh phổ biến hơn, chủ yếu đến từ việc sử dụng thuốc corticoid lâu dài, bao gồm thuốc uống, thuốc tiêm, thuốc bôi ngoài da hoặc thậm chí là thuốc đông y, thuốc nam không rõ nguồn gốc bị pha trộn corticoid mà người bệnh không hay biết.

Hội chứng Cushing thường diễn tiến âm thầm, khiến người bệnh chủ quan. Các dấu hiệu dễ nhận biết gồm mặt tròn như mặt trăng, bướu mỡ vùng gáy (gù trâu), rạn da màu tím, rối loạn kinh nguyệt, mụn trứng cá, rậm lông (ở nữ), tăng cân không kiểm soát, tăng huyết áp, yếu cơ, loãng xương, dễ bầm tím, khó lành vết thương, thậm chí có thể rối loạn tâm thần như lo âu, trầm cảm.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, hội chứng Cushing có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như rối loạn chuyển hóa (tăng huyết áp mạn tính, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu), tổn thương cơ – xương (loãng xương, thoát vị đĩa đệm, đau cột sống), suy giảm miễn dịch (dễ nhiễm trùng, vết thương lâu lành), ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và thậm chí là tính mạng người bệnh.

Bác sỹ Hoài Nam cho biết, hiện nay tình trạng người dân tự ý dùng thuốc có chứa corticoid mà không có sự hướng dẫn của bác sỹ đang diễn ra phổ biến tại Việt Nam.

Nhiều người chủ quan cho rằng đây là thuốc “thần dược” giúp giảm đau, chống viêm nhanh chóng, mà không biết rằng nếu dùng kéo dài sẽ gây ra rối loạn nội tiết, suy tuyến thượng thận hoặc nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

“Chúng tôi từng gặp không ít bệnh nhân mắc hội chứng Cushing do thói quen tự ý sử dụng thuốc corticoid, hoặc dùng các loại thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc có chứa corticoid.

Thậm chí có trường hợp ngừng corticoid đột ngột sau thời gian dài sử dụng, khiến cơ thể không thích nghi kịp và dẫn đến suy thượng thận cấp tính, tình trạng có thể gây tử vong nếu không xử trí kịp thời”, bác sỹ chia sẻ.

Từ câu chuyện của bệnh nhân N.T.C., các chuyên gia cảnh báo người dân cần nâng cao nhận thức trong việc sử dụng thuốc điều trị. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc hoặc sử dụng theo lời mách bảo.

Khi có dấu hiệu nghi ngờ như mặt tròn bất thường, tăng cân nhanh, rạn da tím, đau mỏi xương khớp kéo dài… cần đến cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

D.Ngân