Sự dối trá đằng sau ngành công nghiệp livestream tỷ USD của Trung Quốc

Đằng sau vô số các món quà ảo và lượng truy cập tăng vùn vụt trên các kênh livestream có thể là các con bot máy tính hoặc một tài khoản ảo nào đó, thay vì một khán giả thật sự.

Ngành công nghiệp livestream của Trung Quốc đang tăng trưởng bùng nổ khi lôi cuốn cả giới trẻ lẫn dân kinh doanh tham gia vào cách bán hàng kiểu mới này. Câu chuyện về những ngôi sao đang nổi trên các nền tảng livestream có thể kiếm hàng trăm nghìn Nhân dân tệ sau mỗi buổi bán hàng đã trở thành nguồn cảm hứng cuốn hút ngày càng nhiều người hơn nữa vào cuộc chơi này.

Thế nhưng đằng sau nó là những góc khuất mà người ngoài khó có thể biết. Dưới đây là tâm sự từ những người “trong nghề” để có thể biết rõ hơn về những gì diễn ra đằng sau những màn bán hàng đỉnh cao qua internet.

Các món quà ảo giả dối

Vào năm 2018, khi ngành công nghiệp Livestream ở Trung Quốc bùng nổ với tốc độ ánh sáng, cô Huang Xiaobing cảm thấy sự nghiệp livestreamer của mình đang đi vào ngõ cụt. Cô quyết định mở công ty agency của riêng mình ở Thiên Tân, hướng đến lĩnh vực livestream đang bùng nổ, nhằm quản lý các ngôi sao trực tuyến , những người hát, nhảy múa trước khán giả để nhận được các món quà ảo có thể đổi thành tiền.

Trong vai trò mới, cô giúp các livestreamer trở nên nổi tiếng trước đám đông khán giả trực tuyến. Một trong những cách phổ biến để đạt được điều này là đóng giả người xem mua quà ảo cho các livestreamer để làm tăng mức độ nổi tiếng của họ, đánh lừa thuật toán các nền tảng khi ưu tiên các kênh của những người này cao hơn trong các trang khuyến nghị.

” Mỗi agency sẽ dành khoảng 3.000 đến 5.000 Nhân dân tệ (khoảng 456 USD đến 760 USD) để lấp đầy các cửa sổ chat bằng quà ảo “. Huang cho biết. Lúc đỉnh điểm, công ty của cô từng quản lý và đào tạo 40 người nổi tiếng trước khi cô rời ngành công nghiệp này để ở nhà làm nội trợ.

Theo Huang, các kênh livestream sẽ cần nhân số người xem thực của mình lên 10 đến 50 lần mới vào được trang khuyến nghị trên các nền tảng, từ đây họ mới có cơ hội thu hút người xem và tiền thưởng từ những người dùng thật. Để tối đa hóa lợi nhuận, Huang cho biết, công ty của cô không mua quà và tạo người xem ảo trong mọi buổi livestream mà chỉ lựa chọn một số buổi livestream mà họ cảm thấy có khả năng mang lại nhiều tiền nhất.

Mọi người đều làm vậy

” Tất cả mọi người trong ngành đều làm vậy, bằng cách này hay cách khác .” Huang cho biết. Chính bản thân các nền tảng này đôi khi cũng thổi phồng số liệu để mọi người có cảm giác rằng nền tảng của họ có rất nhiều người dùng.

Ví dụ điển hình của điều này là nền tảng YY. Một nhà bán khống người Mỹ, Muddy Waters đã tố cáo mạng xã hội Trung Quốc này sử dụng các bot máy tính để làm giả số lượng người xem và gửi các quà tặng ảo cho các livestreamer trong ” một vụ lừa đảo hàng tỷ USD “. Muddy Waters tuyên bố, có đến 90% doanh thu của YY Live , nền tảng livestream của YY, là giả mạo.

Các nhà phân tích cho rằng, việc làm giả lượng truy cập là một “bí mật mở” của cả ngành công nghiệp internet , chứ không chỉ ngành livestream đang bùng nổ ở Trung Quốc. Điều này cũng xuất hiện trên cả các nền tảng mạng xã hội như Facebook hay Twitter.

Bên cạnh các thủ thuật tăng thứ hạng của kênh livestream trên các trang khuyến nghị, nền tảng tiếp thị người nổi tiếng Parklu tại Thượng Hải cho biết, các livestreamer còn được tiền hoa hồng từ các món hàng bán được – thường đến 20%. Do vậy họ có thể sử dụng các tài khoản ảo do bot điều khiển để mua sản phẩm bằng chính tiền của họ và hoàn lại đến 50% số sản phẩm này, đồng thời bỏ túi phần hoa hồng.

” Mọi người đều sử dụng các lượng truy cập ảo, từ các công ty công nghệ lớn cho đến các KOL (viết tắt của key opinion leader) nhỏ nhất .” Giám đốc tiếp thị của Parklu, Elijah Whaley cho biết. ” Mọi người đều sử dụng lượng truy cập ảo ở một mức độ nào đó bởi vì đó là cách đánh lừa thuật toán, mọi người và các thương hiệu. Đó là một cách làm cũ nhưng mới được áp dụng trong ngành công nghiệp này, trên nhiều lớp khác nhau .”

Tuy nhiên, chỉ các công ty quản lý quy mô lớn mới có thể biến điều này trở nên hiệu quả. ” Họ sẽ cần đến một mạng lưới nhiều kênh khác nhau với hàng núi các livestreamer để mô hình này trở nên khả thi .” Whaley cho biết. Ngay cả khi lợi nhuận trên mỗi livestreamer thấp hơn, ” họ cũng không quan tâm bởi vì họ đang streaming đến 8 tiếng mỗi ngày cho cả 1000 livestreamer .”

Trong lễ hội mua sắm Ngày Độc thân mới đây, Hiệp hội Người tiêu dùng Trung Quốc đã nhận được hơn 334.000 khiếu nại về các nền tảng livestream thương mại điện tử, một phần đáng kể trong số chúng liên quan đến lượng truy cập giả và đơn hàng ảo.

Trên trang Taobao thuộc tập đoàn Alibaba Group Holding, nền tảng thương mại điện tử lớn nhất Trung Quốc, việc tìm kiếm với từ khóa “live stream views” sẽ đưa ra vô số sản phẩm giúp “tối ưu hóa lượng người xem” với chủ yếu là các mô tả mơ hồ về sản phẩm.

Một sản phẩm niêm yết trên nền tảng này chào giá 50 tệ để đổi lấy 100 lượt xem ảo và 5 tệ để đổi lấy 30.000 lượt like cho các lần livestream trên nền tảng Douyin của ByteDance – phiên bản TikTok dành cho thị trường Trung Quốc. Nếu chi ra 20 tệ, khách hàng còn tạo được các thông báo giao dịch ảo – thường xuất hiện trên màn hình mỗi khi một giao dịch được thực hiện – sẽ liên tục nảy lên trong phiên livestream sau mỗi 3 đến 5 giây trong vòng 3 tiếng. Điều này sẽ gây ấn tượng để người xem mua sản phẩm.

Tương lai mù mịt cho các chiêu trò giả dối

Nhưng gần đây, các cơ quan quản lý Trung Quốc đã bắt đầu để mắt đến những hành vi này và siết chặt quy định đối với ngành công nghiệp này. Đầu tháng này, Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc phát hành dự thảo luật trong đó nghiêm cấm “các hành vi ngụy tạo hoặc thay đổi lượng người theo dõi, lượng người xem, lượt like, các giao dịch và số lượng truy cập trên các nền tảng livestream.

Không những thế, theo quy định mới của Cục Quản lý Phát Thanh và Truyền hình Quốc gia, các livestreamer tại Trung Quốc và những người muốn tặng quà họ cũng phải đăng ký bằng tên thật. Hơn nữa, cơ quan này cũng quy định các nền tảng internet phải có trách nhiệm giới hạn cho số lần thưởng tiền mà mỗi người dùng có thể trao.

Sự kiện mua sắm Ngày Độc Thân của Alibaba

Các cơ quan quản lý cũng đánh gục những người cung cấp dịch vụ bot để tạo lượng truy cập giả mạo cho các kênh livestream. Vào tháng 10 vừa qua, một người ở tỉnh Chiết Giang đã bị phạt 500.000 Nhân dân tệ vì cung cấp các lượt view, like và bình luận giả mạo cho các kênh livestream của những người bán hàng trên Taobao và các nền tảng thương mại điện tử khác.

Bất chấp việc siết chặt các quy định quản lý, các nhà phân tích vẫn cho rằng, việc các nền tảng livestream hướng đến giải trí và bán hàng vẫn sẽ tiếp tục tăng trưởng trong tương lai gần. Trong khi đại dịch Covid-19 đã buộc nhiều người phải ở nhà, làm việc và mua sắm từ xa, nó cũng khiến số lượng người tham gia vào ngành công nghiệp livestream này gia tăng nhanh chóng.

Theo Bộ Thương mại Trung Quốc, chỉ riêng trong nửa đầu năm nay, đã có hơn 10 triệu buổi livestream bán hàng trực tuyến tại Trung Quốc, và thu hút hơn 50 tỷ lượt xem. Các chiến dịch bán hàng trực tuyến này đã giúp phục hồi lĩnh vực bán lẻ tại Trung Quốc khi nền kinh tế trong nước mở cửa trở lại.

Với đà tăng trưởng mạnh mẽ như trong năm nay và cuộc cạnh tranh khốc liệt để leo lên được các vị trí hiển thị hàng đầu trước mắt người dùng, nhiều khả năng các chiêu trò đánh lừa thuật toán và qua mặt hệ thống xếp hạng sẽ tiếp tục phổ biến trong tương lai, bất chấp các biện pháp kiểm soát chặt chẽ của các cơ quan quản lý Trung Quốc.

Facebook bóc mẽ hàng loạt tài khoản ảo của Trung Quốc

Cuộc điều tra mới đây do Facebook thực hiện đã chỉ rõ cách những tài khoản mạng xã hội của Trung Quốc cố gắng can thiệp vào vấn đề chính trị.

Ngày 22/9, Facebook cho biết họ đã xóa hai mạng lưới tài khoản ảo do có những hành vi không xác thực, một trong số đó có có nguồn gốc từ Trung Quốc. Tổng cộng đã có 115 tài khoản Facebook và 6 tài khoản Instagram đã bị xóa.

"Các chiến dịch kêu gọi được Trung Quốc thực hiện thông qua mạng xã hội tại nhiều khu vực trên thế giới ngày càng hung hãn hơn", Fang Kecheng, giảng viên trường Đại học Hong Kong nói với South China Morning Post .

Nguồn gốc từ Trung Quốc

Mặc dù sử dụng mạng riêng ảo (VPN) để che giấu những hành vi của mình, Facebook đã điều tra ra nơi đăng ký những tài khoản ảo bị họ xóa bỏ là tại tỉnh Phúc Kiến, miền Nam Trung Quốc. Công ty này không tiết lộ vì sao họ có thể tìm ra địa điểm này, hay các tài khoản ảo có liên hệ gì với chính phủ Trung Quốc không.

Các bài đăng ban đầu của những tài khoản này thường có nội dung vui vẻ, ca ngợi thành tựu của Trung Quốc

"Việc xóa mạng lưới tài khoản này có lẽ không hiệu quả lắm vì theo thông báo, dường như các tài khoản bị xóa được đăng ký từ cùng một nhóm người, thậm chí có nhiều tài khoản chỉ là ảo, không có bạn bè hay người theo dõi", King-wa Fu, phó giáo sư của Đại học Hong Kong chia sẻ. Ông Fu cũng nhận xét Trung Quốc giờ đây đã chủ động truyền bá góc nhìn sai lệch của mình về những vấn đề liên quan đến chính trị trên toàn cầu.

Reuters dẫn lời Nathaniel Gleicher, Giám đốc an ninh mạng Facebook cho biết đây là lần đầu tiên Facebook gỡ bỏ các tài khoản được đăng ký tại Trung Quốc vì cho rằng những tài khoản này cố gắng can thiệp vào nền chính trị của Mỹ.

Graphika, một công ty phân tích mạng xã hội đồng thời là đối tác của Facebook cho biết những hội nhóm và trang tin trên Facebook được liên kết với Trung Quốc thường có chung quản trị viên.

Mặc dù các tài khoản quản trị nằm ở nhiều nước, nghiên cứu chỉ ra chúng thực tế đều đến từ Trung Quốc.

Trước đó, một trang tin có tên "Những điều cần biết về eo biển Đài Loan" được lập ra vào năm 2016 là điểm khởi đầu cho sự bành trướng của Trung Quốc trên mạng xã hội. Từ những video về gấu trúc đăng tải trong những ngày đầu tiên, trang tin này sau đó đã đăng nhiều bình luận nhằm ca ngợi sức mạnh của Trung Quốc và đả kích vào lãnh đạo Đài Loan, bà Tsai Ing-wen.

Các bài đăng của những nhóm này thường xuyên thay đổi dựa trên tình hình ngoại giao giữa Trung Quốc và các nước khác. Năm 2019, khi biểu tình tại Hong Kong lan rộng, những trang trong mạng lưới đã bôi nhọ người biểu tình.

Tuyên truyền không hiệu quả

Các trang tin và tài khoản xã hội có liên kết với Trung Quốc hết mực ca ngợi Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, người cho đến nay vẫn duy trì quan hệ hữu nghị với Bắc Kinh. Một số trang tin ủng hộ vị ông Duterte thu hút tới hàng chục nghìn người theo dõi. Các trang nói về tình hình Biển Đông thu hút khoảng 10.000 người theo dõi. Số lượng người quan tâm tới các vấn đề khác như Tổng thống Mỹ Donald Trump thì ít hơn.

"Những nỗ lực kiểm soát mạng xã hội của Trung Quốc trong giai đoạn này dường như không diễn ra theo đúng ý muốn vì họ đang phải đối mặt với sự phản đối từ Twitter và Facebook", Yim Chan Chin, Giáo sư tại trường Đại học Xian Jiaotong-Liverpool ở Tô Châu, Trung Quốc cho biết.

Bà Chin tin rằng chính phủ Trung Quốc đã cố gắng thuê những công ty bên thứ ba nhằm tăng độ phủ sóng của mình trên quốc tế. Tuy nhiên, những bên thứ ba thường sử dụng nhiều tài khoản ảo hoặc tài khoản giả mạo, vi phạm vào chính sách của Facebook và Twitter.

Các tài khoản này sử dụng công cụ AI để tạo ra những khuôn mặt mới (bên trái). Khi chồng các ảnh vào nhau, có thể thấy mắt của mọi ảnh ở cùng vị trí, dấu hiệu cho thấy chúng là ảnh tạo ra bằng máy chứ không phải ảnh thật

"Đối với Chính phủ Trung Quốc, họ không mấy quan tâm là những chiến dịch tuyên truyền có diễn ra hiệu quả hay không. Mục đích của các chiến dịch này là cho thấy có sự trung thành với Bắc Kinh. Họ quan tâm tới những gì Chính phủ Trung Quốc nghĩ hơn là những gì mà thế giới đang nghĩ về họ", ông Fang Kecheng nhận xét.

Gần đây, các bài viết dường như đang cố gắng tỏ ra đa chiều. Facebook tìm thấy nhiều bài viết được đăng tải tại khu vực Đông Nam Á với nội dung cả khen lẫn chê về Trung Quốc, trong khi nội dung hướng tới thị trường Mỹ thì đưa ra nhiều quan điểm khác nhau về Tổng thống Trump và ứng viên tổng thống Joe Biden.

Để che giấu thân phận, các tài khoản hoặc trang thường sử dụng cách đăng ký qua VPN và lấy những hình ảnh phổ biên trên mạng xã hội về làm ảnh riêng của mình. Sau đó, trong quá trình hoạt động, một số tài khoản đã sử dụng thêm công nghệ AI để tạo ra những khuôn mặt mới. Để che giấu sự giả tạo, các bức ảnh thường có độ phân giải thấp, bị cắt gọt.

Mặc dù vậy, bằng nhiều phương pháp khác nhau, các chuyên gia của Facebook vẫn có thể tìm ra được nơi mà các tài khoản giả mạo được đăng ký.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cũng cảnh báo rằng Facebook không chỉ đang nhắm đến mỗi Trung Quốc mà họ còn mở rộng phạm vi điều tra trên toàn cầu.

Ông Fang Kecheng cho biết: "Trước khi xóa một số tài khoản được đăng ký tại Trung Quốc, Facebook đã làm điều tương tự tại Mỹ và Nga. Tuy nhiên, Mark Zuckerberg cần đưa ra các cơ chế minh bạch hơn".

"Facebook nên có một chính sách và tiêu chuẩn nhất quán đối với những thông tin sai lệch áp dụng cho các bên khác nhau", Giáo sư Yim Chan Chin nói thêm.