Sóng gió bủa vây thỏa thuận biển Đen

Trong bối cảnh Nga và Ukraine tiếp tục cáo buộc lẫn nhau liên quan các điều khoản của thỏa thuận do Mỹ làm trung gian , châu Âu đang nỗ lực định hình vai trò của mình.

Nga – Ukraine đấu khẩu

Trả lời Eurovision News , Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 27.3 khẳng định nước này đang làm chủ tình hình ở biển Đen, bác bỏ khả năng Nga giành quyền kiểm soát hành lang thương mại tại đây. Ông Zelensky bày tỏ hy vọng Mỹ có đủ quyền lực để ép Nga chấp nhận một lệnh ngừng bắn vô điều kiện, đồng thời kêu gọi giữ nguyên hoặc tăng cường các biện pháp trừng phạt chống lại Nga. Về phần mình, Đại diện thường trực Nga tại LHQ Dmitry Polyansky cáo buộc Ukraine đang cố gắng phá hoại nỗ lực hòa bình bằng các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng của Nga, cho rằng điều này “cho thấy sự thiếu cam kết của họ”. Điện Kremlin khẳng định các thỏa thuận ở biển Đen sẽ không có hiệu lực trừ khi một số ngân hàng Nga được khôi phục kết nối với hệ thống tài chính quốc tế.

Nga muốn được gì từ thỏa thuận biển Đen mới?

Thể hiện quyết tâm giúp các bên chấm dứt xung đột, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 26.3 cho hay nước này hiểu rõ thỏa thuận nước này đề xuất với Ukraine và Nga hôm 25.3 về việc tạm dừng tấn công ở biển Đen, cũng như cuộc tấn công vào mục tiêu năng lượng, mới chỉ mang tính nguyên tắc. Ông Rubio khẳng định Mỹ sẽ đánh giá những điều kiện được phía Nga đưa ra trước khi quyết định bước đi tiếp theo.

Một tàu chở hàng di chuyển trên biển Đen ngày 26.3.2025 . ẢNH: REUTERS

Nga – Mỹ đang rã băng quan hệ ?

Tân Đại sứ Nga tại Mỹ Aleksandr Darchiev ca ngợi sự ấm lên trong quan hệ Nga – Mỹ. Phát biểu với các phóng viên khi đến Washington vào tối 26.3, ông Darchiev nhấn mạnh dù quan hệ ngoại giao Nga – Mỹ đã căng thẳng trong nhiều năm, nhưng hiện tại hai nước đang cho thấy những dấu hiệu của sự gắn kết mang tính xây dựng. Cùng ngày, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent gợi ý về việc khôi phục quyền tiếp cận hệ thống thanh toán SWIFT cho Nga, theo Politico.

Ông Andrii Klymenko, người đứng đầu Viện Nghiên cứu chiến lược biển Đen (ICBSS – Hy Lạp), hoài nghi khả năng hai bên thực sự thực thi bất kỳ thỏa thuận hàng hải nào. Trong khi đó, ông Andrii Pidhainyi, đồng Giám đốc thực hành giao thông và cơ sở hạ tầng tại Công ty luật Arzinger (Ukraine), bày tỏ lo ngại thỏa thuận có thể trở thành một phần của trò chơi địa chính trị rộng lớn hơn nếu vắng bóng phương Tây.

Châu Âu tìm vai trò

Trong lúc đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày 27.3 chủ trì hội nghị cùng các nhà lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Zelensky nhằm xác định vai trò của châu Âu trong các cuộc đàm phán chấm dứt xung đột. Các cuộc thảo luận tập trung vào việc tăng cường sức mạnh quân sự cho Ukraine nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công trong tương lai, cũng như giám sát các lệnh ngừng bắn giới hạn đối với các mục tiêu trên biển và cơ sở hạ tầng năng lượng.

Trước thềm hội nghị, Tổng thống Macron khẳng định cuộc chiến ở Ukraine đang ở giai đoạn quyết định. Ông nói: “Quân đội châu Âu có thể là quân bài trong tay Ukraine, sẽ ngăn chặn Nga mở các cuộc tấn công trong tương lai”, đồng thời lưu ý lực lượng châu Âu sẽ không xuất hiện sát tiền tuyến. Tuy nhiên, nỗ lực của châu Âu nhằm thiết lập các cơ chế an ninh cho Ukraine được cho là đang dần chuyển hướng khỏi kế hoạch gửi quân vì những rào cản chính trị – hậu cần cũng như nguy cơ vấp phải phản đối từ Nga, Reuters dẫn lời các quan chức giấu tên.

Người phát ngôn Ủy ban châu Âu (EC) về chính sách an ninh và đối ngoại Anitta Hipper ngày 26.3 tuyên bố việc rút toàn bộ lực lượng Nga khỏi Ukraine sẽ là một trong những điều kiện chủ chốt để dỡ bỏ hoặc sửa đổi các biện pháp trừng phạt Moscow. Trong một phát biểu cùng ngày, Tổng thư ký NATO Mark Rutte nhấn mạnh dù xung đột có kết thúc NATO cũng sẽ không bình thường hóa quan hệ với Nga.