Quy hoạch vận tải đồng bộ, cân bằng

Thời gian gần đây, 4 quy hoạch chuyên ngành thuộc lĩnh vực giao thông vận tải gồm: Đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa, hàng hải được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và đã công bố rộng rãi.

Đây là những quy hoạch chuyên ngành đầu tiên được hoàn thành, giúp định hướng để các loại hình vận tải phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế, bảo đảm đồng bộ, hiệu quả, từng bước khắc phục tình trạng mất cân đối như hiện nay.

Trên tuyến Quốc lộ 5 Hà Nội-Hải Phòng, không khó bắt gặp hình ảnh hàng dài xe container nối đuối nhau chở hàng hóa đến và đi từ cảng biển. Nhiều tuyến đường bộ huyết mạch cũng nhanh chóng mãn tải dù mới được nâng cấp, mở rộng không lâu. Đây là minh chứng cho việc gánh nặng lưu thông đang dồn phần lớn vào hệ thống đường bộ.

Trong khi đó, những loại hình vận tải có khả năng chuyên chở khối lượng lớn, giá thành thấp như đường thủy nội địa, đường sắt lại chưa được đầu tư tương xứng. Một số cảng biển được xây dựng hiện đại, trở thành cửa ngõ thông thương quốc tế nhưng gặp ách tắc trên tuyến đường kết nối khiến chưa phát huy hết công suất, thời gian vận chuyển kéo dài. Để giải quyết những vấn đề này, cần đặt trong bài toán tổng thể với quy hoạch mang tầm nhìn dài hạn, đi trước một bước, phù hợp xu thế phát triển.

Với 4 quy hoạch đã được công bố và quy hoạch ngành hàng không đang trình Chính phủ xem xét, từng lĩnh vực vận tải đã xác định rõ vị trí của mình, khơi dậy thế mạnh và bảo đảm tính đồng bộ của vận tải đa phương thức.

Đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng/ Ảnh minh họa/ TTXVN.

Trong đó, đối với vận tải hàng hóa, cảng biển được đặt ở vị trí trung tâm, các loại hình vận tải khác kết nối với cảng biển, đặc biệt là các cảng cửa ngõ quốc tế, vừa phục vụ vận chuyển trong nước, vừa đáp ứng nhu cầu xuất nhập khẩu. Với vận tải hành khách, định hướng phát triển đường sắt tốc độ cao hứa hẹn mang đến phương tiện chuyên chở mới, hiện đại, nhanh chóng, an toàn, giảm áp lực cho đường bộ và đa dạng hóa lựa chọn bên cạnh hàng không.

Mô hình phát triển hạ tầng giao thông cũng được thể hiện rõ trong các quy hoạch, giúp tối ưu hóa hệ thống hạ tầng cơ sở. Trong đó, các trục chính đi qua những đô thị lớn, vùng kinh tế trọng điểm. Từ các trục này chia thành những đường nhánh, phủ kín khắp các vùng, miền trên cả nước.

Quy hoạch là khâu đầu tiên, giữ vị trí trọng yếu trong phát triển của từng ngành, lĩnh vực. Sau khi có quy hoạch, câu hỏi quan trọng nhất là nguồn lực nào để hiện thực hóa, biến định hướng trở thành thực tế. Đầu tư cho giao thông vận tải đòi hỏi nguồn vốn rất lớn, từ hạ tầng cơ sở, mua sắm phương tiện, trang thiết bị đến chuẩn bị nhân lực khi vận hành, đưa vào sử dụng. Để đáp ứng nhu cầu vốn này, cần chú trọng đa dạng hóa nguồn lực.

Trong đó, nguồn vốn ngân sách nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, đáp ứng cho các công đoạn chuẩn bị, giải phóng mặt bằng và đầu tư những hạng mục khó thu hồi vốn. Đồng thời, cần đẩy mạnh thu hút nguồn vốn xã hội hóa, nhất là đầu tư tư nhân, tận dụng cả vốn trong nước và quốc tế.

Đề cập đến công tác quy hoạch, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính từng nhấn mạnh, có quy hoạch tốt mới có dự án tốt, có dự án tốt mới có nhà đầu tư tốt. Kinh nghiệm từ thực hiện các dự án đối tác công-tư (PPP) cho thấy, những dự án có phương án tài chính hiệu quả, tác động tốt về kinh tế-xã hội sẽ khả thi cao khi triển khai trên thực tế.

Cùng với việc chuẩn bị chu đáo từng khâu, từng bước một cách bài bản, quá trình thực hiện cần theo lộ trình hợp lý. Trong điều kiện nguồn lực có hạn, cần tính toán đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải, ưu tiên các công trình, dự án có khả năng lan tỏa, trở thành động lực phát triển cho cả vùng, khu vực. Từ đó, sẽ tạo điểm tựa để mở rộng hơn nữa mạng lưới giao thông vận tải của đất nước theo hướng đồng bộ, hiện đại.