Quảng Trị: Nỗ lực ứng phó với sạt lở bờ sông Thạch Hãn
Thạch Hãn là con sông lớn nhất ở Quảng Trị, tình trạng sạt lở bờ sông đã và đang diễn biến theo hướng phức tạp, quy mô lớn, ảnh hưởng đến nhiều hộ dân.
Bờ sông Thạch Hãn đoạn qua phường Đông Lương, thành phố Đông Hà (Quảng Trị) bị sạt lở gây hư hỏng bờ kè.
Sông Thạch Hãn có lưu vực khoảng 2.660 km2 ở các huyện: Triệu Phong, Gio Linh, Đakrông, thị xã Quảng Trị và thành phố Đông Hà. Dân số sinh sống trên lưu vực sông này khoảng 370.000 người, chiếm 50% dân số toàn tỉnh. Con sông này có độ dốc lớn từ Tây sang Đông. Lưu tốc dòng chảy lớn kết hợp với thiên tai diễn ra dồn dập cả về tần suất và cường độ làm cho tình trạng sạt lở ngày càng nghiêm trọng, nhất là vào mùa mưa lũ từ tháng 9 – 11 hàng năm.
Bờ sông Thạch Hãn bị sạt lở hầu như trên toàn tuyến, trong đó đoạn qua thị xã Quảng Trị và huyện Triệu Phong là nghiêm trọng nhất, ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường vào mùa mưa lũ.
Thôn Trà Liên Tây, xã Triệu Giang, huyện Triệu Phong nằm ven sông Thạch Hãn. Những năm trở lại đây, bờ sông Thạch Hãn đoạn qua đây liên tục bị sạt lở. Khoảng 30 hộ dân trong thôn đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Sạt lở đã làm mất đất sản xuất và đến sát nhà ở của người dân. Ông Nguyễn Văn Tiến, 62 t.uổi, sinh sống ven sông Thạch Hãn, đã nhiều lần chứng kiến lũ trên sông cuốn trôi đất và công trình ở ven bờ.
Ông Tiến cho biết, nhiều năm về trước, bờ sông Thạch Hãn còn cách tuyến đường liên thôn hiện tại hàng chục mét. Sau nhiều lần sạt lở, bờ cũ của con sông đã biến mất. Do lượng đất, đá ở ven bờ bị sạt lở quá lớn nên gần giữa sông Thạch Hãn xuất hiện bãi bồi. Vào mùa mưa bão, mỗi lần lũ về, nước lũ rất mạnh. Nhiều hộ dân rất lo sợ khi bờ sông tiếp tục bị sạt lở nhanh sẽ có nguy cơ cao cuốn trôi nhà ở.
Bờ sông Thạch Hãn đoạn qua xã Triệu Giang (Triệu Phong, Quảng Trị) bị sạt lở quy mô lớn đã hình thành bãi bồi gần giữa sông.
Tương tự, bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị đã và đang bị sạt lở đặc biệt nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến 40 hộ dân. Ngoài ảnh hưởng đến các công trình và đất sản xuất, sạt lở bờ sông ở đây còn gây thiệt hại về người.
Video đang HOT
Vào giữa tháng 10/2022, bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ, xã Hải Lệ bị sạt lở đặc biệt nghiêm trọng, làm một người c.hết, sập 3 ngôi nhà. Bờ sông Thạch Hãn sạt lở gần như thẳng đứng, hàng năm sạt lở từ 5 – 10m lấn sâu vào đất sản xuất và đất ở, làm hư hỏng nhiều công trình, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của hơn 5.000 hộ dân, trong đó có hàng trăm hộ hiện đang sống trong vùng thực sự nguy hiểm khi cách mép sông chỉ dưới 20 m.
Tình trạng sạt lở bờ sông Thạch Hãn tại tỉnh Quảng Trị còn có nguy cơ ảnh hưởng tới các di tích lịch sử quan trọng như Khu lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn (huyện Triệu Phong), một số địa điểm ghi dấu tích cuộc chiến đấu 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 (thị xã Quảng Trị). Một số nơi đã phải di dời nhà ở do sạt lở bờ sông Thạch Hãn như ở các xã: Triệu Long, Triệu Giang, huyện Triệu Phong; Hải Lệ, thị xã Quảng Trị.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị, nguồn lực của địa phương còn khó khăn nên việc khắc phục sạt lở bờ sông còn hạn chế, chỉ xử lý mang tính tạm thời trước mắt; việc xử lý sạt lở bờ sông chủ yếu lồng ghép vào nguồn lực của Trung ương hỗ trợ. Tuy nhiên nguồn lực Trung ương hỗ trợ không đủ đáp ứng được nhu cầu, chưa thể nghiên cứu các giải pháp khắc phục mang tính tổng thể, bền vững và lâu dài.
Mặt khác, yêu cầu về thời hạn thực hiện của nguồn vốn Trung ương hỗ trợ gấp, ngắn hạn nên gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, vùng trọng điểm sạt lở bờ sông thường gắn với khu vực đông dân cư. Vì vậy, để khắc phục sạt lở cần gắn với việc di dời dân và tái định cư, cần nguồn lực rất lớn để triển khai đồng bộ.
Nỗ lực ứng phó sạt lở bờ sông
Bờ sông Thạch Hãn đoạn qua xã Triệu Độ (Triệu Phong, Quảng Trị) được xây dựng kè để chống sạt lở, bảo vệ khu dân cư.
Từ năm 2018 đến nay, Quảng Trị huy động hàng trăm tỷ đồng xây dựng khoảng hơn 18 km kè chống sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn qua các huyện: Triệu Phong, Gio Linh, thị xã Quảng Trị và thành phố Đông Hà. Nhiều tuyến kè bờ sông kết hợp phục vụ nhu cầu giao thông dân sinh, cải tạo môi trường, chỉnh trang đô thị.
Ông Nguyễn Hữu Chiến, người dân sinh sống ven bờ sông Thạch Hãn bị sạt lở, đoạn qua xã Triệu Long, huyện Triệu Phong chia sẻ, việc huy động nguồn lực đầu tư xây dựng bờ kè khắc phục sạt lở sông Thạch Hãn đã xử lý kịp thời một số khu vực đặc biệt nguy hiểm, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân và nhà nước, tạo tâm lý ổn định cho người dân sinh sống dọc bờ sông.
Nhờ huy động được nguồn lực, thời gian gần đây, tỉnh có điều kiện triển khai các dự án khẩn cấp khắc phục sạt lở bờ sông Thạch Hãn. Năm 2024, tỉnh triển khai Dự án khắc phục khẩn cấp sạt lở bờ sông Thạch Hãn, đoạn qua thị xã Quảng Trị và huyện Triệu Phong có quy mô và số vốn đầu tư lớn nhất từ trước đến nay, với gần 100 tỷ đồng.
Dự án này xây dựng kè chống xói lở khẩn cấp bờ hữu sông Thạch Hãn đoạn qua thị xã Quảng Trị dài 1,9 km, đoạn qua huyện Triệu Phong dài 3,2 km; nhằm khắc phục tình trạng sạt lở bờ sông, bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân, các tuyến đường giao thông, công trình công cộng, đất sản xuất, ổn định và cải thiện điều kiện sống người dân.
Tương tự, từ nguồn vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ, tỉnh đã và đang triển khai hai công trình kè chống sạt lở khẩn cấp bờ sông Thạch Hãn đoạn Bến thả hoa Như Lệ và đoạn hạ lưu, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị, với tổng vốn đầu tư gần 30 tỷ đồng.
Trước đó, tỉnh đã thực hiện Dự án di dân khẩn cấp ra khỏi vùng ngập lụt và sạt lở bờ sông Thạch Hãn, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị từ năm 2016, hoàn thành tháng 6/2022. Dự án có quy mô 35,5 ha, tổng mức đầu tư gần 40 tỷ đồng, nhằm di dân khẩn cấp 60 hộ (297 khẩu) ra khỏi vùng ngập lụt và sạt lở bờ sông Thạch Hãn. Mỗi hộ dân ở vùng ngập lụt và sạt lở bờ sông Thạch Hãn khi di dời đến Dự án được cấp 1.500 m2 đất; trong đó có 300 m2 đất ở. Hiện nay, các sở, ngành và địa phương đang tích cực vận động người dân di dời đến ở vùng Dự án.
UBND tỉnh Quảng Trị cũng đã có văn bản gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, hỗ trợ 750 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương, để đầu tư hoàn thiện tuyến kè bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thị xã Quảng Trị và huyện Triệu Phong, chiều dài 14,5 km, nhằm ứng phó tình trạng sạt lở bờ sông, đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản của nhân dân, nhà nước.
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị đã kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành và địa phương thường xuyên kiểm tra và xử lý quyết liệt, kịp thời hành vi vi phạm quy định về bảo vệ, sử dụng lòng, bờ, bãi sông, đặc biệt là xây dựng nhà ở, công trình ven sông, trên sông và khai thác cát, sỏi trái phép ở lòng sông, làm gia tăng nguy cơ sạt lở bờ sông. Đồng thời kiểm tra, đ.ánh giá và chỉ đạo thực hiện cắm biển cảnh báo sạt lở; di dời các hộ dân đang sinh sống tại những khu vực đang sạt lở, nhất là những khu đặc biệt nguy hiểm để đảm bảo an toàn về người và tài sản.
Sở cũng kiến nghị tỉnh chỉ đạo các đơn vị liên quan lồng ghép nội dung phòng, chống sạt lở bờ sông vào quy hoạch, chương trình, đề án, dự án có liên quan đang được triển khai; lập kế hoạch xây dựng công trình bảo vệ bờ tại những khu vực dân cư tập trung, cơ sở hạ tầng quan trọng không thể di dời. Đồng thời rà soát vùng dân cư đang có diễn biến sạt lở hoặc có nguy cơ cao xảy ra sạt lở để di dời tái định cư; lồng ghép phòng, chống sạt lở bờ sông vào xây dựng kế hoạch đầu tư công trung, dài hạn.
Quảng Trị: Sạt lở bờ sông ngày càng trầm trọng nhưng nguồn lực ứng phó hạn chế
Biến đổi khí hậu và khai thác cát trái phép được cho là nguyên nhân chính khiến bờ của các con sông ở tỉnh Quảng Trị bị sạt lở ngày càng trầm trọng, nhất là vào mùa mưa lũ từ tháng 9 - 11 hàng năm.
Hiên trường vụ sạt lở bờ sông Thạch Hãn tại thôn Như Lệ, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị tôi 16/10. Ảnh: Thanh Thủy/TTXVN
Tình trạng này không chỉ gây mất đất sản xuất, đất ở, làm hư hỏng công trình của Nhà nước và cộng đồng, mà còn ảnh hưởng đến tính mạng của người dân. Do điều kiện kinh tế còn khó khăn nên nguồn lực để tỉnh ứng phó với sạt lở bờ sông còn hạn chế.
Thạch Hãn là một trong những con sông chính ở Quảng Trị. Tình trạng sạt lở bờ của con sông này đã và đang diễn biến phức tạp, khó lường vào mùa mưa lũ suốt nhiều năm qua, nhất là đoạn qua thị xã Quảng Trị và hai huyện Triệu Phong, Gio Linh. Với địa hình dốc theo hướng từ Tây sang Đông, lũ trên sông Thạch Hãn thường lên rất nhanh mỗi khi có mưa lớn kéo dài.
Hậu quả là nhiều đoạn bờ sông Thạch Hãn bị biến dạng do sạt lở. Minh chứng là bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ (xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị) bị sạt lở nghiêm trọng từ nhiều năm qua với chiều dài khoảng 1.600 m, ăn sâu vào từ 5 - 15 m, ảnh hưởng trực tiếp đến 40 hộ dân, làm nứt nhiều công trình, nhà cửa và đe dọa đến tính mạng, tài sản của người dân. Đặc biệt đêm 16/10, bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ đã xảy ra vụ sạt lở nghiêm trọng, làm sập hoàn toàn 3 nhà dân và khiến 1 người t.hiệt m.ạng.
Tình trạng sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ đã được cảnh báo từ lâu. Tỉnh Quảng Trị đã sớm có chủ trương di dời khẩn cấp 40 hộ dân sinh sống ven con sông này đến khu tái định cư được xây dựng ngay trên địa bàn xã Hải Lệ. Khu tái định cư này bắt đầu xây dựng từ năm 2016 và hoàn thành vào tháng 6/2022. Khi đến đây ở, mỗi hộ dân được cấp 1.500 m2 đất, trong đó đất ở là 300 m2. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ có 5 trong số 40 hộ dân thôn Như Lệ chuyển đến nơi ở mới. Nguyên nhân là do mỗi hộ dân di dời đến nơi ở mới chỉ được hỗ trợ 20 triệu đồng.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị Hà Sỹ Đồng cho rằng, mức hỗ trợ như vậy là quá thấp nên không khuyến khích được người dân di dời. Do đó, tỉnh đang xem xét thực hiện nhiều giải pháp như kiến nghị Trung ương, huy động thêm nguồn lực hỗ trợ để sớm có thêm kinh phí, giúp người dân sinh sống ven sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ di dời đến khu tái định cư, bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản.
Ngoài ra, bờ sông Thạch Hãn bị sạt lở nghiêm trọng đoạn qua các xã: Triệu Thượng, Triệu Giang, Triệu Đông, Triệu Độ, Triệu Thuận, Triệu Long (huyện Triệu Phong); hai xã Gio Việt và Gio Mai (huyện Gio Linh).
Sinh sống nhiều năm ở ven bờ sông Thạch Hãn (đoạn thôn Bích Lộc Triêu, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong), ông Nguyễn Hữu Chiến và nhiều hộ dân khác luôn trong tình trạng lo sợ do bờ sông sạt lở mỗi khi có mưa lũ. Ông Chiến cho biết, bờ sông bị sạt lở nghiêm trọng nhưng tình trạng khai thác cát trái phép vẫn diễn ra. Mong muốn của người dân là cơ quan chức năng sớm đầu tư xây dựng bờ kè để khắc phục tình trạng này và ngăn chặn khai thác cát trái phép.
Hiên trường vụ sạt lở bờ sông Thạch Hãn tại thôn Như Lệ, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị tôi 16/10. Ảnh: Thanh Thủy/TTXVN
Tương tự, bờ của các con sông khác ở Quảng Trị cũng đã bị sạt lở nghiêm trọng ở nhiều điểm nhưng chưa được đầu tư xây dựng bờ kè kiên cố để khắc phục do thiếu kinh phí. Cụ thể, bờ sông Hiếu bị sạt lở nghiêm trọng đoạn qua các xã: Cam Thủy, Cam Hiếu (huyện Cam Lộ) và Phường 3 (thành phố Đông Hà). Bờ sông Bến Hải đoạn qua các xã: Trung Sơn, Trung Giang (thuộc huyện Gio Linh); Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Linh) tình trạng sạt lở cũng diễn biến phức tạp. Bờ sông Ô Lâu ở huyện Hải Lăng bị sạt lở nặng đoạn qua các xã: Hải Chánh và Hải Sơn. Bờ sông Vĩnh Định đoạn qua các xã: Triệu Tài Tài, Triệu Hòa, Triệu Hòa (huyện Triệu Phong) đang bị sạt lở quy mô lớn.
Tổng chiều dài sạt lở bờ của các con sông ở Quảng Trị là khoảng hơn 105 km; trong đó, sạt lở đặc biệt nguy hiểm gần 18 km, sạt lở nguy hiểm hơn 48 km, sạt lở bình thường trên 39 km. Tình trạng sạt lở bờ sông trên địa bàn đã và đang diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến đời sống của 2.364 hộ ở 72 thôn, khu phố của 32 xã, phường, thị trấn thuộc 8 huyện, thị xã, thành phố; trong đó có khoảng 600 hộ sống trong vùng thực sự nguy hiểm khi cách mép sông chỉ dưới 20 m.
Giai đoạn 2022 - 2025, tỉnh Quảng Trị dành 95 tỷ đồng đầu tư xây dựng bờ kè để khắc phục 7 km bờ sông bị sạt lở. Đây là nỗ lực lớn của địa phương nhằm khắc phục sạt lở bờ sông trong điều kiện kinh tế còn khó khăn. Tuy nhiên, kinh phí này mới chỉ đáp ứng một phần so với nhu cầu hàng trăm tỷ đồng để ứng phó với sạt lở bờ sông.
Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Quảng Trị Lê Quang Lam cho biết, thời gian qua, Trung ương và tỉnh đã dành nguồn vốn nhất định để đầu tư, xây dựng kè chống sạt lở bờ sông ở những điểm xung yếu. Tuy nhiên, do điều kiện tỉnh còn khó khăn nên nguồn lực dành cho đầu tư, xây dựng bờ kè kiên cố để chống sạt lở bờ sông còn hạn chế. Tỉnh tiếp tục kiến nghị Trung ương hỗ trợ để có nguồn lực ứng phó với tình trạng này.
Tháo gỡ khó khăn, di dời người dân vùng ngập lụt, sạt lở bờ sông Thạch Hãn Dự án di dân khẩn cấp ra khỏi vùng ngập lụt và sạt lở bờ sông Thạch Hãn (dự án), xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 1995/QĐ-UBND ngày 24/8/2016. Dự án đã hoàn thành và mang tính khẩn cấp nhưng đến nay phần lớn hộ dân thuộc diện di dời chưa chuyển đến...