Phát hiện bánh mì 8.600 tuổi cổ xưa nhất thế giới

Món bánh mì được lên men theo cách hoàn toàn hiện đại đã được phát hiện tại khu định cư thời đại đồ đá mới nổi tiếng Çatalhöyük.

Chiếc bánh mì ở Çatalhöyük thuộc loại cổ xưa nhất từng được khai quật trên thế giới , được người cổ đại làm ra khoảng năm 6600 trước Công nguyên, tức nay nó đã 8.400 tuổi.

Çatalhöyük là di chỉ thời đại đồ đá mới ở phía Đông Nam TP Konya – Thổ Nhĩ Kỳ, là một khu định cư được lập nên từ khoảng năm 7500 trước Công nguyên.

Phát hiện bánh mì 8.600 tuổi cổ xưa nhất thế giới - Hình 1

Khu định cư Çatalhöyük – Thổ Nhĩ Kỳ vào thời hoàng kim – Ảnh đồ họa: Dan Lewandowski

Đến năm 6700-6500 trước Công Nguyên, khu định cư phát triển đến đỉnh cao trước khi dân số sụt giảm nhanh chóng những thế kỷ sau đó. Cuối cùng, cả khu vực bị bỏ hoang kể từ khoảng năm 5950 trước Công nguyên.

Khu định cư được người hiện đại phát hiện vào đầu những năm 1960 bởi một nhà khảo cổ học người Anh, sau đó thu hút các nhà khảo cổ học từ khắp thế giới suốt nhiều thập kỷ qua nhờ quy mô lớn và tình trạng bảo quản đặc biệt tốt của nó.

Bánh mì chả cá, xôi bắp và nhiều món ăn đường phố Việt Nam đã có mặt ở Mỹ
Xử phạt tiệm bánh mì ở Sóc Trăng do gây ngộ độc thực phẩm

Cư dân ở khu định cư cổ đại này là một trong những nhóm nông dân đầu tiên trên thế giới trồng lúa mì và lúa mạch . Ngoài ra, họ còn chăn cừu và dê.

Video đang HOT

Phát hiện mới về chiếc bánh mì cổ đại được thực hiện bởi nhóm nghiên cứu từ Đại học Necmettin Erbankan (Thổ Nhĩ Kỳ), ở khu vực được đặt tên là Mekan 66 của Çatalhöyük.

Xung quanh một chiếc lò nướng, họ tìm thấy lúa mì, lúa mạch, hạt đậu cũng như khối “cặn hữu cơ dạng xốp”.

Phát hiện bánh mì 8.600 tuổi cổ xưa nhất thế giới - Hình 2

Chiếc bánh mì cổ xưa nhất thế giới vừa được khai quật – Ảnh: Đại học Necmettin Erbakan

Quá trình phân tích cho thấy khối đó chính là phần còn lại của một chiếc bánh mì đã lên men nhưng chưa được nướng.

Trước đó, một số bằng chứng về bánh mì được lên men như cách người hiện đại làm đã được tìm thấy trong các di tích Ai Cập cổ đại. Tuy vậy, bánh mì ở Çatalhöyük cổ xưa hơn nhiều.

Bằng chứng khảo cổ 1,6 triệu năm tuổi thay đổi cái nhìn của con người về lịch sử ngôn ngữ

Nghiên cứu mới đã chỉ ra thời điểm người tiền sử bắt đầu trò chuyện.

Được thực hiện bởi nhà khảo cổ học Steven Mithen, báo cáo nghiên cứu mới cho thấy con người đã phát triển khả năng ngôn ngữ vào 1,6 triệu năm trước, tại vùng hoang dã của miền Nam châu Phi.

Bằng chứng khảo cổ 1,6 triệu năm tuổi thay đổi cái nhìn của con người về lịch sử ngôn ngữ - Hình 1

Hình minh họa.

" Không ai có thể nghi ngờ việc con người phát triển về thể chất và văn hóa nhờ vào khả năng nói. Ấy là lý do tại sao việc xác định thời điểm loại hình ngôn ngữ đầu tiên xuất hiện lại quan trọng đến vậy ", giáo sư Mithen với chuyên môn tiền sử tại Đại học Reading, nói với tờ The Independent.

Trước đây, phần lớn chuyên gia cho rằng con người mới chỉ bắt đầu nói chuyện khoảng 200.000 năm trước. Nhưng trong báo cáo mới, giáo sư Mithen cho rằng phiên bản sơ khai của ngôn ngữ cổ đại xuất hiện sớm hơn ít nhất 8 lần. Giáo sư đi đến kết luận này dựa trên những bằng chứng có tại các khu khai quật, có trong gen và trong giải phẫu người cổ đại, bên cạnh một số chứng cớ về ngôn ngữ khác.

Kết hợp chúng lại, ông cho rằng sự ra đời của ngôn ngữ diễn ra vào giữa khoảng 1,5 cho tới 2 triệu năm về trước.

Bằng chứng khảo cổ 1,6 triệu năm tuổi thay đổi cái nhìn của con người về lịch sử ngôn ngữ - Hình 2

Cấu trúc Richat tại sa mạc Sahara, nơi được cho là trung tâm văn hóa của người tiền sử Homo Erectus - Ảnh: NASA.

Còn một yếu tố quan trọng nữa. Kích thước não bộ con người đã tăng lên đáng kể, đặc biệt từ thời điểm 2 triệu năm Trước Công nguyên, rồi tăng kích cỡ nhanh chóng sau mốc thời gian 1,5 triệu năm Trước Công nguyên. Kích thước tăng lên đi kèm với sự tái tổ chức cấu trúc bên trong não bộ - bao gồm sự xuất hiện đầu tiên của thùy trước, đặc biệt liên quan đến chức năng suy nghĩ, tưởng tượng và nhận thức. Tại đây chứa một vùng có tên gọi "Broca", vốn được các nhà khoa học cho rằng có liên quan đến việc sản xuất ngôn ngữ và hiểu ngôn ngữ.

Nghiên cứu khoa học mới đồng thời cho thấy sự xuất hiện của vùng Broca có liên quan đến cải thiện trong hoạt động lưu giữ ký ức - yếu tố quan trọng cho việc hình thành câu nói. Nhưng các phát triển tiến hóa khác cũng rất quan trọng cho sự ra đời của ngôn ngữ sơ khai.

Hai yếu tố sánh bước với con người trong buổi bình minh của tiến hóa, là khả năng đi bằng hai chân cùng sự thay đổi hình dạng hộp sọ, nhiều khả năng đã đóng góp cho quá trình thay đổi hình dạng và vị trí của đường hô hấp, qua đó giúp con người có được tiếng nói.

Bằng chứng khảo cổ 1,6 triệu năm tuổi thay đổi cái nhìn của con người về lịch sử ngôn ngữ - Hình 3

Người Homo erectus, được cho là giống người đầu tiên có khả năng nói - Ảnh: Internet.

Một bằng chứng tối quan trọng khác xuất hiện ở 1,6 triệu năm Trước Công nguyên (cũng là lúc con người có thể bắt đầu nói) xuất hiện tại các khu vực khảo cổ. Khi so sánh với các giống loài đương thời, con người đặc biệt yếu ớt, vậy tổ tiên chúng ta đã phải sở hữu một thứ "vũ khí" khác nhằm chiếm thế thượng phong.

Trong quá trình tiến hóa, gần như chắc chắn rằng ngôn ngữ là một phần của chiến lược bù đắp sức mạnh vật lý. Để săn động vật lớn (hoặc khi hái lượm, để đẩy lùi những con vật khỏe mạnh hơn), con người sơ khai cần khả năng lập kế hoạch và phối hợp nhóm tốt hơn - sự phát triển của ngôn ngữ là tối quan trọng trong bối cảnh này.

Con người bắt đầu săn bắn khoảng 2 triệu năm trước, và hiệu quả các cuộc săn tăng lên đáng kể vào khoảng 1,5 triệu năm trước. Khoảng 1,6 triệu năm TCN, lịch sử được viết trên hóa thạch cho thấy sự ra đời và truyền đạt văn hóa qua các thế hệ, công cụ bằng đá trở nên hiệu quả hơn nhiều. Khả năng cao ngôn ngữ nói đã giúp người tiền sử chuyển giao kiến thức và kỹ năng phức tạp từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Bằng chứng khảo cổ 1,6 triệu năm tuổi thay đổi cái nhìn của con người về lịch sử ngôn ngữ - Hình 4

Sự tiến bộ trong việc tạo tác công cụ của con người, từ 1,75 triệu năm trước cho tới 850.000 năm trước - Ảnh: Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos.

Chưa hiết, giao tiếp bằng ngôn ngữ có thể giúp con người tồn tại trong các khu vực sinh thái và khí hậu khác nhau - có lẽ không phải ngẫu nhiên mà con người có thể tăng tốc độ định cư khắp thế giới một cách đáng kể vào khoảng 1,4 triệu năm trước, tức là ngay sau thời điểm được cho là lúc ngôn ngữ bắt đầu. Công cụ này đã giúp con người làm được ba điều quan trọng để định hình tương lai, là hình dung để thiết lập kế hoạch, và truyền đạt kiến thức.

" Đó là cách ngôn ngữ đã thay đổi lịch sử loài người một cách sâu sắc ," theo Giáo sư Mithen. Nghiên cứu mới của ông cho rằng trước khi ngôn ngữ ra đời, khả năng giao tiếp của con người vô cùng hạn chế, có lẽ chỉ gồm vài chục âm thanh và cử chỉ tay khác nhau.

Suốt hàng trăm nghìn năm qua, ngôn ngữ dần tiến hóa, trở nên phức tạp để rồi đạt được cảnh giới tinh vi như ngày nay. Trong thời hiện đại, chúng ta không chỉ sử dụng ngôn ngữ để trò chuyện với nhau, mà còn phát minh ra thêm những ngôn ngữ mới, đơn cử như ngôn ngữ lập trình để trò chuyện với máy tính.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Vừa cưới được 1 tuần vợ đã bỏ đi, người chồng ngã ngửa khi biết lý doVừa cưới được 1 tuần vợ đã bỏ đi, người chồng ngã ngửa khi biết lý do
21:06:54 15/06/2025
Mua chung vé số, nhóm 15 người trúng độc đắc 520 tỷ đồngMua chung vé số, nhóm 15 người trúng độc đắc 520 tỷ đồng
08:52:16 15/06/2025
Thực đơn La Mã cổ đại từ hố rác 2.000 năm tiết lộ món ăn nhanh gây sốcThực đơn La Mã cổ đại từ hố rác 2.000 năm tiết lộ món ăn nhanh gây sốc
18:36:19 15/06/2025
Kế hoạch táo bạo tạo ra 'ô dù' che mát cho Trái ĐấtKế hoạch táo bạo tạo ra 'ô dù' che mát cho Trái Đất
18:34:43 15/06/2025
Những hiện tượng kỳ bí khiến khoa học đau đầu tìm lời giảiNhững hiện tượng kỳ bí khiến khoa học đau đầu tìm lời giải
09:03:29 16/06/2025

Tin đang nóng

Diễn viên mua nhà 200 tỷ sau ly hôn vợ nổi tiếng, sở hữu tài sản khủng, 53 tuổi bất ngờ báo tin vuiDiễn viên mua nhà 200 tỷ sau ly hôn vợ nổi tiếng, sở hữu tài sản khủng, 53 tuổi bất ngờ báo tin vui
08:02:25 16/06/2025
Thông tin Chủ tịch ACB Trần Hùng Huy có con gái dù chưa kết hôn gây xôn xaoThông tin Chủ tịch ACB Trần Hùng Huy có con gái dù chưa kết hôn gây xôn xao
06:38:10 16/06/2025
Tin vui đến với "2 người vùng cao bị taxi chặt chém 4,2 triệu đồng" gây bức xúc dư luận, sẽ quay lại Hà Nội làm việc với công anTin vui đến với "2 người vùng cao bị taxi chặt chém 4,2 triệu đồng" gây bức xúc dư luận, sẽ quay lại Hà Nội làm việc với công an
10:23:50 16/06/2025
Hai người Trung Quốc mệt lả trên quốc lộ, khai bị lừa để sang nước thứ 3Hai người Trung Quốc mệt lả trên quốc lộ, khai bị lừa để sang nước thứ 3
08:47:23 16/06/2025
"Mẹ đẻ" Tây Du Ký uất hận vì bị thầy trò Đường Tăng phản bội, "Ngộ Không" bày trò đáng xấu hổ trong tang lễ"Mẹ đẻ" Tây Du Ký uất hận vì bị thầy trò Đường Tăng phản bội, "Ngộ Không" bày trò đáng xấu hổ trong tang lễ
07:59:09 16/06/2025
Sốc visual tuyệt đối xinh đẹp của Dương Mịch: Nhan sắc phá đảo cam thường, lên đồ đẳng cấp bùng nổ MXHSốc visual tuyệt đối xinh đẹp của Dương Mịch: Nhan sắc phá đảo cam thường, lên đồ đẳng cấp bùng nổ MXH
06:39:31 16/06/2025
Vụ hỏi 'chứng chỉ ghép cây' ở Hậu Giang, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường nói gì?Vụ hỏi 'chứng chỉ ghép cây' ở Hậu Giang, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường nói gì?
09:35:36 16/06/2025
Công an xác định chủ nhân của chiếc ô tô tông chết 2 người ở TPHCMCông an xác định chủ nhân của chiếc ô tô tông chết 2 người ở TPHCM
09:11:23 16/06/2025

Tin mới nhất

Cá mập rơi từ trời xuống sân golf: Hiện tượng gây sốc như phim viễn tưởng

Cá mập rơi từ trời xuống sân golf: Hiện tượng gây sốc như phim viễn tưởng

13:47:31 11/06/2025
Một con cá mập búa bất ngờ rơi xuống sân golf ở bang South Carolina, Mỹ khiến nhiều người liên tưởng đến bộ phim giả tưởng Sharknado.
Đại quân 'siêu kiến' phá hoại châu Âu, gây mất điện, cắt đứt internet

Đại quân 'siêu kiến' phá hoại châu Âu, gây mất điện, cắt đứt internet

12:02:01 11/06/2025
Tapinoma magnum sống dưới lòng đất, thường làm tổ tại những khu vực đô thị bị xáo trộn như sân vườn, lối đi, và trung tâm cây cảnh. Chúng đào hầm dưới mặt đường, cắn đứt dây điện gây mất điện, gián đoạn internet
Phát hiện loài ếch mới ở Ấn Độ: Sống cả đời dưới lòng đất và giống... một chú lợn con

Phát hiện loài ếch mới ở Ấn Độ: Sống cả đời dưới lòng đất và giống... một chú lợn con

11:36:50 11/06/2025
Khác với hình ảnh phổ biến về những chú ếch có da trơn bóng và thường sống gần nước, ếch tím Bhupathy dành gần như toàn bộ cuộc đời của mình dưới lòng đất.
Dọn 51 tấn rác trong hang động Trương Gia Giới

Dọn 51 tấn rác trong hang động Trương Gia Giới

11:34:15 11/06/2025
51 tấn rác trong hang động Trương Gia Giới được dọn sạch sau hơn một thập kỷ bị bỏ mặc, phơi bày lỗ hổng trong giám sát môi trường và quản lý rác thải ở cấp cơ sở.
Hé lộ "quái vật bầu trời" cổ đại đầu tiên tại Nhật cách đây 90 triệu năm

Hé lộ "quái vật bầu trời" cổ đại đầu tiên tại Nhật cách đây 90 triệu năm

11:02:23 11/06/2025
Lần đầu tiên hóa thạch một loài thằn lằn bay cổ đại đã được phát hiện và định danh tại Nhật Bản, với sải cánh gần 3,5m và cấu trúc xương cổ chưa từng thấy.
Chuyến bay 2 tiếng thành 32 tiếng, hành khách vẫn không thể tới nơi

Chuyến bay 2 tiếng thành 32 tiếng, hành khách vẫn không thể tới nơi

20:01:28 10/06/2025
Các hành khách trên một chuyến bay của hãng hàng không Condor đã không thể tới được đảo Crete vì điều kiện thời tiết bất lợi.
Cụ ông giấu tên tặng 20 thỏi vàng cho thành phố

Cụ ông giấu tên tặng 20 thỏi vàng cho thành phố

18:01:56 10/06/2025
Chính quyền thành phố Sakurai, tỉnh Nara, Nhật Bản mới đây cho biết đã nhận được một khoản quyên góp đặc biệt gồm 20kg vàng thỏi, trị giá khoảng 2,28 triệu USD (khoảng 60 tỷ đồng), từ một cụ ông ngoài 70 tuổi là cư dân địa phương.
2025 rồi Cục Hàng không Liên bang Mỹ vẫn dùng đĩa mềm và Windows 95

2025 rồi Cục Hàng không Liên bang Mỹ vẫn dùng đĩa mềm và Windows 95

16:07:13 10/06/2025
Có những công nghệ đã cũ, đến giờ tưởng chừng là dư thừa nhưng vẫn được nhiều cơ quan sử dụng. Một ví dụ điển hình là Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), đến 2025 rồi mới bắt đầu có kế hoạch để nâng cấp hệ thống điều hành bay
Ông bố chi 18 tỷ đồng đặt biển quảng cáo khắp thành phố để khoe con quá dễ thương, đứa trẻ chỉ nói 1 câu gây sốc

Ông bố chi 18 tỷ đồng đặt biển quảng cáo khắp thành phố để khoe con quá dễ thương, đứa trẻ chỉ nói 1 câu gây sốc

15:51:00 10/06/2025
Một ông bố người Nhật Bản là CEO điều hành một công ty bất động sản đã trở nên nổi tiếng vì chi 100 triệu yên (khoảng 18 tỷ đồng) để dán quảng cáo ảnh con trai mình hồi còn nhỏ trên cầu đi bộ, xe buýt và cửa hàng tiện lợi.
Vì sao núi lửa tạo băng giá trên bầu trời?

Vì sao núi lửa tạo băng giá trên bầu trời?

08:18:18 10/06/2025
Một nghiên cứu mới từ Mỹ đã giúp lý giải hiện tượng tưởng chừng như nghịch lý: băng giá có thể được hình thành từ tro bụi núi lửa.
'Cổng địa ngục' cháy ngùn ngụt hơn 50 năm sắp tắt

'Cổng địa ngục' cháy ngùn ngụt hơn 50 năm sắp tắt

22:35:32 09/06/2025
Chính phủ Turkmenistan trong tuần qua bất ngờ thông báo đã giảm mạnh được lửa bốc lên từ một cái hố khổng lồ có biệt danh là cổng địa ngục giữa sa mạc Karakum.
Làm trái ý vợ, người đàn ông bất ngờ trúng số gần 40 tỷ đồng

Làm trái ý vợ, người đàn ông bất ngờ trúng số gần 40 tỷ đồng

15:18:41 09/06/2025
Theo truyền thông địa phương, trước đó, người vợ muốn vào khu phố trung tâm rồi mua vé số, song người chồng phản đối và muốn thử vận may ở một cửa hàng tiện lợi mà họ không thường ghé qua.

Có thể bạn quan tâm

Dịu dàng màu nắng - Tập 11: Nam hôn Bắc khi anh say xỉn

Dịu dàng màu nắng - Tập 11: Nam hôn Bắc khi anh say xỉn

Phim việt

12:28:32 16/06/2025
Bắc ngày càng bệ rạc sau biến cố, suốt ngày say xỉn không biết trời trăng gì. Nam thấy thế càng xót, tận tình ở bên chăm sóc.
Điểm hẹn tài năng liveshow 2: Thanh Thuỷ dừng bước, Thanh Thuỵ bứt phá

Điểm hẹn tài năng liveshow 2: Thanh Thuỷ dừng bước, Thanh Thuỵ bứt phá

Tv show

12:25:39 16/06/2025
Người đẹp Bùi Thị Thanh Thủy phải nói lời tạm biệt với hành trình của mình tại Điểm hẹn tài năng , tuy nhiên cô đã để lại nhiều dấu ấn đặc sắc cho khán giả.
Vụ cuốc xe bị "chém" gần 5 triệu đồng ở Hà Nội: Người phụ nữ bật khóc vì số tiền đi vay chữa bệnh đã hơn 100 triệu, giờ lại thêm khoản này

Vụ cuốc xe bị "chém" gần 5 triệu đồng ở Hà Nội: Người phụ nữ bật khóc vì số tiền đi vay chữa bệnh đã hơn 100 triệu, giờ lại thêm khoản này

Netizen

12:23:40 16/06/2025
Anh Giàng Hồ và chị Cư Mủa - hai thím cháu trong vụ người đồng bào dân tộc bị chặt chém gần 5 triệu đồng tiền taxi và xe ôm tại Hà Nội đã trở lại thủ đô để làm việc với cơ quan công an.
10 loại thực phẩm và đồ uống giúp làn da sáng khỏe

10 loại thực phẩm và đồ uống giúp làn da sáng khỏe

Làm đẹp

12:18:49 16/06/2025
Tuy nhiên, ăn quá nhiều cà rốt có thể dẫn đến chứng carotenemia - một tình trạng khiến da chuyển sang màu vàng cam (tình trạng này không gây hại và dễ dàng phục hồi).
Mẹ mất gần 700 triệu đồng vì tin "con gái ở Mỹ" nhắn tin mượn tiền

Mẹ mất gần 700 triệu đồng vì tin "con gái ở Mỹ" nhắn tin mượn tiền

Pháp luật

11:43:03 16/06/2025
Ngày 15/6, Công an thành phố Đà Nẵng đã di lý nghi phạm Nguyễn Việt Hoàng (26 tuổi, trú tại tỉnh Quảng Trị) để phục vụ điều tra chuyên án lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua không gian mạng.
Loại siêu thực phẩm rẻ tiền giúp cải thiện sức khỏe

Loại siêu thực phẩm rẻ tiền giúp cải thiện sức khỏe

Sức khỏe

11:36:59 16/06/2025
Dưa muối không chỉ là món ăn dân dã, dễ kết hợp với nhiều bữa ăn mà còn là một siêu thực phẩm giúp cải thiện tiêu hóa, nâng cao miễn dịch và hỗ trợ sức khỏe toàn diện.
Minh Triệu - Kỳ Duyên "chạm mặt" gây chú ý ở show thời trang

Minh Triệu - Kỳ Duyên "chạm mặt" gây chú ý ở show thời trang

Phong cách sao

11:33:28 16/06/2025
Một số khán giả nhận xét Hoa hậu Kỳ Duyên tỏ ra thiếu tự nhiên, né tránh ánh nhìn khi Minh Triệu sải bước trên sàn diễn.
Nga sẵn sàng tiếp tục đàm phán với Ukraine

Nga sẵn sàng tiếp tục đàm phán với Ukraine

Thế giới

11:29:17 16/06/2025
Trong cuộc đàm phán đầu tiên hôm 16/5, hai bên cũng nhất trí trao đổi tù binh theo công thức 1.000 đổi 1.000 và việc đệ trình Bản ghi nhớ về các nội dung xử lý xung đột.
Mới hẹn hò 45 phút, tôi vội "bỏ của chạy lấy người" vì màn thử lòng độc lạ

Mới hẹn hò 45 phút, tôi vội "bỏ của chạy lấy người" vì màn thử lòng độc lạ

Góc tâm tình

11:24:29 16/06/2025
Một trò đùa, một phép thử hay một dấu hiệu cần rút lui? Cuộc hẹn đầu tiên của tôi kết thúc chỉ sau 45 phút vì lý do chẳng ai ngờ tới.
Romano xác nhận bến đỗ tiếp theo của Alejandro Garnacho

Romano xác nhận bến đỗ tiếp theo của Alejandro Garnacho

Sao thể thao

11:17:28 16/06/2025
Alejandro Garnacho đang trên đường rời MU, và điểm đến mà cầu thủ chạy cánh người Argentina ưu tiên đã được chuyên gia tin chuyển nhượng Fabrizio Romano xác nhận.
Nạn nhân 'tố' bị thu 4,2 triệu/cuốc xe ở Hà Nội òa khóc kể 2 lần bị thu tiền

Nạn nhân 'tố' bị thu 4,2 triệu/cuốc xe ở Hà Nội òa khóc kể 2 lần bị thu tiền

Tin nổi bật

11:00:02 16/06/2025
Sau nhiều ngày mệt mỏi và hoảng loạn trong hành trình đưa con đi khám bệnh, đêm 15/6, hai người dân tộc Mông nạn nhân trong vụ việc đã quay lại Hà Nội để trình báo bị chặt chém 4,2 triệu đồng cho một chuyến xe.