Phán xét người khác là cách đánh giá cảm tính, thiên lệch, đầy định kiến. Đó là một thói xấu nhưng ít người nhận thấy

Đây là cuộc hội thoại của chị Hằng và cậu con trai lớp 7: "Mẹ ơi con xin lỗi, hôm nay toán con chỉ được 8 điểm thôi ạ" - "Cái gì, con lại làm ẩu rồi phải không? Mẹ biết ngay mà. Mẹ đã dặn đi dặn lại là phải thử lại trước khi nộp bài, sao con không làm hả?" - "Con thử rồi mà mẹ. Nhưng..." - "Thử rồi thì không thể nào lại 8 điểm được. Con còn cãi à?". Cậu con không có cách nào khác, đành phải cúi đầu nhận lỗi, bởi mẹ đã có sẵn bản kết tội và hoàn toàn không muốn nghe cậu giãi bày lý do.

Câu chuyện thì thầm của hai cô gái công sở: "Hôm nay nàng C. vừa bị sếp gọi lên nhé. Thấy từ phòng sếp ra cái mặt xụ một đống" - " Vậy hả? Chắc bị sếp chửi rồi. Thế nào cũng có ngày bị như vậy mà" - "Làm ăn kiểu đó, bảo sao không bị giũa. Chỉ giỏi cái trang điểm, ăn diện, mắt liếc lẳng lơ thôi". Đương nhiên, nạn nhân của vụ bàn tán không hay biết gì về những lời thì thầm phía sau lưng mình, mà nếu như kẻ bị đưa ra mổ xẻ là kẻ khác thì chính cô cũng sẽ sốt sắng tham gia.

Phán xét đúng sai đối với một câu chuyện mà mình không biết rõ là cách đánh giá cảm tính, thiên lệch, đầy định kiến.

Hai câu chuyện trên minh chứng cho thói xấu nhiều người mắc phải: phán xét kẻ khác. Người ta khen chê, dè bỉu, bàn tán về mỗi sự việc xảy ra quanh mình, người ta sẵn sàng biến thành những thẩm phán, quan tòa kết tội, đánh giá kẻ khác một cách thật nhiệt tình và cũng không kém phần riết róng.

Người ta cũng hay có thói quen phán xét người khác qua vẻ bề ngoài, qua những biểu hiện bên ngoài.

Sự phán xét như thế nào là tùy thuộc vào cá nhân mỗi người, vào hoàn cảnh sống, tính cách, quan niệm, góc nhìn riêng... Chúng ta phán xét người khác theo những tiêu chuẩn của cá nhân mình, và đến lượt mình, chúng ta lại phải chịu đựng những phán xét của người khác theo những tiêu chuẩn của cá nhân họ. Do vậy, sự phán xét là vô cùng phong phú, nhiều vẻ, và cũng hết sức cá nhân, cảm tính.

Phán xét đúng sai đối với một câu chuyện mà mình không biết rõ, không có đầy đủ dữ kiện là một việc làm vô ích, chẳng có ý nghĩa gì. Đó là cách đánh giá cảm tính, thiên lệch, đầy định kiến. Câu chuyện quen thuộc dưới đây là một ví dụ:

Có một đôi vợ chồng già mua một chú lừa để đi du lịch khắp đất nước. Thấy hai vợ chồng cùng cưỡi trên con lừa, người dân bàn tán: "Con lừa bé thế kia mà hai người ngồi lên, thật tội nghiệp". Nghe thế, người vợ quyết định xuống đi bộ để người chồng cưỡi lừa.

Một nhóm nông dân đi làm về, trông thấy hai người bèn thốt lên: "Là chồng mà lại để vợ đi bộ thế sao?". Nghe thế, người chồng quyết định để vợ lên lừa còn mình thì xuống đi bộ.

Đi qua một khu chợ, mấy bà hàng rong trông thấy liền rì rầm: "Người chồng già yếu thế kia, không biết cô vợ có biết thương chồng không?". Nghe thế, người vợ cũng xuống đi bộ cùng người chồng.

Đến một thị trấn nọ, người dân nhìn thấy họ bèn nói: "Có lừa mà không biết sử dụng, thật là ngu ngốc".

Rõ ràng, những phán xét đúng sai, nên thế này nên thế khác, những bình luận đánh giá của người ngoài cuộc chỉ làm cho sự việc thêm phức tạp rắc rối. Những phán xét đó luôn luôn đi kèm áp đặt, đi kèm suy diễn, đi kèm với thói thóc mách xoi mói.

Cách phán xét tùy tiện này phá hủy các mối quan hệ tốt đẹp, bởi đương nhiên, người trong cuộc không thể vui vẻ hài lòng khi nhận những phán xét hết sức ngẫu hứng, tùy tiện và xa sự thật kiểu ấy. Môi trường xã hội cũng không thể coi là lành mạnh, tốt đẹp, bởi thiếu đi sự cảm thông và thấu hiểu.

Bản chất của cuộc sống là phức tạp, bản chất của con người là không dễ thấu hiểu. Bạn không thể nhìn đúng bản chất cuộc sống khi thích phán xét kẻ khác qua cái nhìn nông cạn, hời hợt. Bạn cũng có thể dìm ai đó xuống bùn đen, chỉ vì vô tình phán xét người ta.

Người Việt có câu: "Có ở trong chăn mới biết chăn có rận"; "Có phải ăn nhạt mới biết thương mèo" chính là nhắc nhở người phán xét nên đặt mình vào hoàn cảnh của người trong cuộc, đừng vội vàng đánh giá, bởi chỉ có người đã trải qua cảnh ngộ tương tự mới có thể thấu hiểu nỗi niềm, cảnh ngộ của người đang bị phán xét.

Sống cảm thông, thấu hiểu, chia sẻ, yêu thương, thay vì cứ chăm chăm phán xét người khác, bạn sẽ hạnh phúc hơn nhiều.

Chúng ta cũng nên nhìn lại chính mình trước khi cất lời phán xét người khác. Nếu chính chúng ta cũng thấy rằng mình không hoàn hảo, thì lẽ nào ta lại có thể hồn nhiên phán xét kẻ khác một cách nhiệt tình?

Chúng ta đã bước sang kỷ nguyên hội nhập, văn minh, không thể giữ nguyên nếp sống tiểu nông, nhìn ngó nhà hàng xóm qua hàng rào và phán xét mọi việc một cách cảm tính.

Sống cảm thông, thấu hiểu, chia sẻ, yêu thương, thay vì cứ chăm chăm phán xét người khác, bạn sẽ nhận lại được nhiều hơn là bạn tưởng, và vì thế, sẽ hạnh phúc hơn nhiều.

Theo thegioitiepthi.vn