Những cuộc điện đàm khiến Iran thả tàu hải quân Mỹ

Ngay khi nhận tin tàu và thủy thủ Mỹ bị Tehran bắt vì xâm phạm lãnh hải, ngoại trưởng Mỹ đã liên lạc với phía Iran và giải quyết êm thấm sau một loạt cuộc điện đàm.

Các thủy thủ Mỹ trong lúc bị giữ tại Iran. Ảnh: Reuters

Theo Reuters, vụ Iran bắt giữ 10 thủy thủ Mỹ hôm 12/1 đã kích hoạt một loạt cuộc họp tại Washington và Tehran. Quan chức hai nước sốt sắng đạt được mục tiêu chung: đảm bảo rằng vụ việc sẽ không đ.e dọ.a thỏa thuận hạt nhân lịch sử vừa đạt được giữa hai quốc gia đã có nhiều năm đối đầu này.

Tất cả đã dẫn tới một loạt các cuộc điện đàm giữa Ngoại trưởng Mỹ John Kerry, và người đồng cấp Iran Javad Zarif, những người đã tạo được mối quan hệ gần gũi sau nhiều tháng thương thảo về chương trình hạt nhân của Tehran.

Trong lúc chính phủ hai nước vội vã làm rõ các chi tiết trong vụ việc, hai ngoại trưởng đã điện đàm ít nhất 5 lần, giới chức hai nước tiết lộ. Lãnh tụ tối cao của Iran, ông Ayatollah Ali Khamenei, đã ra lệnh lập tức điều tra để xác định xem liệu thủy thủ Mỹ có cố ý xâm phạm lãnh hải Iran hay không. Ông là người có tiếng nói quyết định cuối cùng trong việc phóng thích các thủy thủ Mỹ.

Washington tổ chức nhiều cuộc họp cấp cao, và điều tương tự cũng xảy ra tại Tehran, khi các quan chức an ninh hàng đầu có ít nhất ba lần nhóm họp. Tổng thống Iran Hassan Rouhani cũng tham dự những cuộc thảo luận này.

“Tất nhiên, đã có những khoảnh khắc căng thẳng và quan điểm đa dạng về cách xử lý vụ việc”, một quan chức ngoại giao Mỹ nói.

Kịch tính trên vịnh Persia, mà ban đầu Washington muốn giữ kín, đã được báo chí đưa tin chỉ ít giờ trước khi Tổng thống Obama đưa ra Thông điệp Liên bang cuối cùng trong nhiệm kỳ.

Ông Kerry hay tin vụ bắt giữ các thủy thủ trên hai tàu tuần tra nhỏ lúc 12h30 giờ Washington (17h30 GMT), trong khi đang cùng Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ash Carter gặp gỡ phái đoàn Philippines trên tầng 8 tòa nhà Bộ Ngoại giao Mỹ.

Ông Kerry ngay lập tức xin phép ra ngoài và xuống văn phòng của mình tại tầng 7. Đến khoảng 12h45, ông điện đàm với ông Zarif. Mong muốn các thủy thủ nhanh chóng được trả tự do, ông Kerry nói với ông Zarif: “Chúng ta có thể khiến việc này trở thành một câu chuyện có lợi cho cả hai bên”, một quan chức ngoại giao cấp cao Mỹ tiết lộ. Ông Kerry lặp lại thông điệp này trong những cuộc điện đàm sau đó.

Mục tiêu lớn là giữ gìn thỏa thuận hạt nhân, mà cả hai nhà ngoại giao đã đầu tư nhiều công sức và tìm cách bảo vệ. Tại Washington, thỏa thuận này chịu chỉ trích liên tục từ phía các nghị sĩ đảng Cộng hòa chiếm đa số tại quốc hội. Họ cho rằng chính quyền Obama mềm yếu và không thể tin người Iran.

Trong khi đó, tại Tehran, áp lực cũng không hề kém. Thỏa thuận hạt nhân sắp đi vào thực tiễn, hứa hẹn giúp Iran hưởng lợi hàng tỷ USD do cấm vận kinh tế bị dỡ bỏ, để đổi lại việc nước này hạn chế hoạt động hạt nhân.

“Có những lo ngại về cả hậu quả chính trị và quân sự của vụ việc này. Các quan chức chính phủ cũng lo lắng về tác động của nó đến thỏa thuận hạt nhân”, một quan chức Iran tiết lộ.

Trong một cuộc phỏng vấn với truyền hình Iran, một trong các thủy thủ đã xin lỗi và nói rằng tàu của họ vô tình đi vào lãnh hải Iran. Các thủy thủ được trả tự do trên đảo Farsi hôm 13/1. Giới chức Mỹ khẳng định họ đều bình an, và rằng không có lời xin lỗi nào giữa chính phủ Mỹ với chính phủ Iran.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (trái) và người đồng cấp Iran Javad Zarif. Ảnh: AP

John và Javad

Hai ngoại trưởng Kerry và Zarif là những đầu tàu trong việc giải quyết êm thấm sự cố này. Sau nhiều tháng đàm phán và liên lạc thường xuyên, ông Kerry đã có mối quan hệ công việc chặt chẽ với ông Zarif, người nói tiếng Anh lưu loát và có học vị tiến sĩ tại Đại học Denver. Họ gọi lẫn nhau bằng tên, John và Javad.

Ngoại trưởng Kerry đã ca ngợi rằng ông Zarif giúp tạo cầu nối để vượt qua sự thiếu tin tưởng sâu sắc giữa Tehran và Washington, sau hàng thập kỷ đối đầu. Hai người đã liên lạc qua điện thoại liên tục trong nhiều tháng kể từ khi thỏa thuận hạt nhân được bàn thảo.

Theo Bộ ngoại giao Mỹ, ông Kerry thảo luận qua điện thoại với ông Zarif lúc 13h, 14h, 15h15 và 22h30 giờ Washington. Cả hai còn có những cuộc nhắn tin ngắn khác trên điện thoại.

Ông Kerry, một cựu sĩ quan hải quân Mỹ, đã hối thúc ông Zarif rằng Iran cần thả các thủy thủ “một cách an toàn và vô hại càng nhanh càng tốt”, một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ nói. “Suy nghĩ đầu tiên của mọi người, bao gồm cả tôi, là sự hoài nghi về Iran, là sự quan ngại rằng có thể có nguy cơ leo thang và lây lan sang các vấn đề khác, bao gồm cả tình hình hạt nhân”, ông nói thêm.

Cuộc gọi mang tính đột phá giữa hai ông Zarif và Kerry đến lúc 15h15. “Tại thời điểm đó, ông Zarif nói rằng những thủy thủ đang bị cầm giữ sẽ được trả tự do lúc bình minh, và rằng có thể không an toàn khi để họ đi trong lúc trời tối.

“Điều tôi có thể nói chắc chắc là kênh liên lạc giữa Ngoại trưởng Kerry và ngoại trưởng của họ (Iran) đã đóng vai trò rất quan trọng trong việc giải quyết vụ việc nhanh chóng”, Chánh văn phòng Nhà Trắng Denis McDonough khẳng định.

Hoàng Nguyên

Theo VNE