Những cách Iran có thể đáp trả cuộc không kích dữ dội của Mỹ

Cuộc không kích lớn chưa từng có của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran đẩy Trung Đông vào một vị trí đầy biến động, với tất cả sự chú ý giờ đây dồn vào bước đi tiếp theo của Tehran.

Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi (Ảnh: Reuters).

Phát biểu tại Istanbul, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi hôm 22/6 cho biết Iran có “nhiều lựa chọn” khi quyết định cách phản ứng trước các cuộc tấn công của Mỹ.

Từ việc tấn công các căn cứ của Mỹ trong khu vực, đến khả năng đóng cửa một tuyến đường thủy quan trọng đối với vận chuyển toàn cầu, Iran nhiều khả năng đang cân nhắc các động thái tiếp theo. Tất cả đều mang những rủi ro tiềm tàng đối với Iran, Israel và Mỹ.

Nhắm vào các lợi ích quân sự của Mỹ trong khu vực

Việc Mỹ tham gia trực tiếp vào cuộc xung đột có thể khiến Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) kích hoạt những gì còn lại của các nhóm ủy nhiệm trên khắp Iraq, Yemen và Syria, các nhóm từng tấn công tài sản của Mỹ trong khu vực.

Trong khi đồng minh mạnh nhất của Iran trong khu vực từng là lực lượng Hezbollah ở Li Băng, giờ đây đã bị suy yếu đáng kể do các cuộc tấn công của Israel.

Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR) cho biết Mỹ hiện duy trì hiện diện tại 19 địa điểm trong khu vực, với 8 trong số đó được các nhà phân tích cho là có sự hiện diện thường trực của Mỹ. Tính đến ngày 13/6, CFR ước tính có khoảng 40.000 binh sĩ Mỹ tại Trung Đông.

Tại Iraq, có khoảng 2.500 binh sĩ Mỹ đồn trú tính đến cuối năm ngoái. Một cuộc tấn công của Iran vào các lực lượng này là điều không thể loại trừ. Năm 2020, một cuộc tấn công bằng tên lửa của Iran vào một căn cứ của Mỹ đã khiến hơn 100 binh sĩ bị chấn thương sọ não .

“Iran nhiều lần cảnh báo, nếu Washington tham gia vào cuộc chiến này và tấn công các cơ sở hạt nhân của họ, họ sẽ trả đũa các lực lượng Mỹ trong khu vực, nhắm vào các lợi ích của Mỹ. Mỹ có rất nhiều lợi ích như vậy ở khu vực”, nhà phân tích chính trị và toàn cầu của Barak Ravid cho biết.

Sự gia tăng các cuộc tấn công từ Yemen vào tài sản của Mỹ cũng có thể xảy ra. Lực lượng Houthi được Iran hậu thuẫn tại Yemen trước đây tuyên bố sẽ tấn công tàu Mỹ trên Biển Đỏ nếu Washington tham gia vào cuộc xung đột giữa Israel và Iran.

Một quan chức cấp cao của Houthi đã đăng bài trên mạng xã hội vào sáng 22/6 nói rằng: “Mỹ phải chịu trách nhiệm cho hậu quả của các cuộc không kích vào cơ sở hạt nhân Iran”.

Hiện vẫn chưa rõ điều này có đánh dấu sự chấm dứt của thỏa thuận ngừng bắn giữa Mỹ và Houthi đã đạt được vào tháng 5 hay không. Theo thỏa thuận đó, Washington cam kết sẽ dừng chiến dịch quân sự chống lại Houthi để đổi lấy việc nhóm này ngừng tấn công lợi ích của Mỹ trong khu vực.

Theo giới chuyên gia, Iran nhận thức được họ không thể giành chiến thắng hoàn toàn trước Israel và Mỹ, nên Tehran có thể chọn tham gia vào một cuộc chiến tiêu hao. Iran sẽ tìm cách làm suy giảm ý chí hoặc năng lực chiến đấu của đối phương trong một cuộc xung đột kéo dài và tốn kém, điều mà Tổng thống Mỹ Donald Trump ngay từ đầu nhiệm kỳ đã tuyên bố muốn tránh.

Với Israel, Thủ tướng Benjamin Netanyahu cho biết, nước này sẽ không sa lầy vào một cuộc chiến tiêu hao, nhưng cũng sẽ không từ bỏ mục tiêu loại bỏ chương trình hạt nhân Iran.

Làm gián đoạn thương mại dầu toàn cầu

Iran dọa đóng cửa eo biển chiến lược Hormuz (Bản đồ: Newsweek).

Chuyên gia Ravid nói, ngoài các biện pháp quân sự, Iran cũng có thể gây gián đoạn toàn bộ vận tải thương mại trong vùng Vịnh, nếu nước này quyết định đóng eo biển Hormuz, tuyến đường vận chuyển dầu quan trọng.

Cho đến nay chưa có sự gián đoạn vật chất nào đối với dòng chảy dầu toàn cầu. Tuy nhiên, nếu xuất khẩu dầu bị gián đoạn, hoặc nếu Iran cố gắng phong tỏa eo biển Hormuz, thị trường dầu toàn cầu có thể đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), eo biển này nối Vịnh Ba Tư với đại dương mở và là tuyến vận chuyển chủ chốt cho dầu và khí tự nhiên hóa lỏng từ Trung Đông ra thị trường toàn cầu. Khoảng 20 triệu thùng dầu chảy qua eo biển mỗi ngày.

Một cố vấn nổi bật của Lãnh tụ tối cao Iran đã kêu gọi các cuộc tấn công tên lửa và đóng cửa eo biển Hormuz.

“Vị trí địa lý then chốt đối với vận chuyển toàn cầu giúp Iran có khả năng gây sốc thị trường dầu, đẩy giá dầu lên, thúc đẩy lạm phát, làm sụp đổ chương trình kinh tế của Trump” chuyên gia Iran Mohammad Ali Shabani, biên tập viên của trang tin Amwaj News, cảnh báo.

Esmaeil Kowsari, một thành viên của Ủy ban an ninh quốc gia và Chính sách đối ngoại Iran, cho hay quốc hội nước này đã đạt được sự đồng thuận về việc đóng cửa eo biển Hormuz, mặc dù quyết định cuối cùng thuộc về Hội đồng An ninh quốc gia tối cao của Iran.

Chạy đua chế tạo bom hạt nhân

Bên trong cơ sở làm giàu uranium của Iran (Ảnh: Tasnim).

Một số chuyên gia cho rằng Iran rất có thể sẽ chạy đua chế tạo bom hạt nhân hiện nay, ngay cả khi một chính quyền mới ra đời

Trita Parsi, phó chủ tịch Viện Quincy ở Washington, nhận định Iran có thể sẽ trở thành quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân trong 5 đến 10 năm tới.

Theo ông, ngay cả khi một chính quyền mới ở Iran ra đời, và các thành phần quân sự mới lên nắm quyền, họ có khả năng sẽ theo đuổi một chính sách quyết liệt hơn, coi chế tạo vũ khí hạt nhân như một biện pháp răn đe duy nhất.

Các chuyên gia trước đây cho rằng Iran có khả năng đã di chuyển kho uranium làm giàu khỏi các cơ sở hạt nhân chính giữa lúc Israel không kích. Các nhà máy điện hạt nhân dân sự sử dụng uranium làm giàu từ 3,5% đến 5%. Khi làm giàu đến mức cao hơn, uranium có thể được dùng để chế tạo bom.

Israel và Mỹ cáo buộc Iran đang theo đuổi chế tạo bom hạt nhân, song Tehran khẳng định chương trình của họ là vì mục đích hòa bình.

Sau các cuộc không kích của Mỹ và Israel, Iran cũng có khả năng sẽ quyết rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) vốn cam kết không phát triển bom nguyên tử.

“Phản ứng của Iran có thể không chỉ giới hạn ở trả đũa quân sự. Việc rút khỏi NPT là hoàn toàn có thể xảy ra”, Ali Vaez, giám đốc Dự án Iran tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, viết trên X.

Iran có thể tiếp tục tấn công Israel

Tương quan lực lượng giữa Israel và Iran (Đồ họa: Al Jazeera).

Thực tế cho thấy, phản ứng đầu tiên của Iran trước cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân là tấn công Israel, chứ không phải các căn cứ của Mỹ. Tên lửa của Iran đã đánh trúng một số tòa nhà ở Tel Aviv khiến 86 người bị thương rạng sáng 22/6.

Biết rằng có thể không duy trì được một cuộc đối đầu toàn diện với Mỹ, và hy vọng chính quyền Tổng thống Trump sẽ rút lui sau đợt không kích cuối tuần qua, Iran dường như tiếp tục giữ nguyên hiện trạng, chỉ trả đũa Israel.

Theo các nhà phân tích, trong cuộc không kích cuối tuần qua, ông Trump có thể sẽ sử dụng cùng một chiến thuật như sau vụ ám sát tướng Iran Qasem Soleimani năm 2020.

Khi đó, ông Trump muốn “gửi một thông điệp lớn, thể hiện quyết tâm của Mỹ, nhưng vẫn tránh một cuộc chiến rộng lớn hơn”, chuyên gia Shabani nói.

Trong khi Iran có thể cảm thấy cần phải trả đũa để giữ thể diện, phản ứng dường như sẽ không giống năm 2020 khi họ bắn một loạt tên lửa vào các căn cứ của Mỹ ở Iraq khiến hàng loạt quân nhân bị chấn thương sọ não.

Tấn công mạng hoặc chiến dịch phá hoại

Hai nhà phân tích quân sự cho rằng Iran có thể sử dụng các biện pháp “bất đối xứng”, chẳng hạn như chiến dịch phá hoại hoặc tấn công mạng để trả đũa Mỹ vì các cuộc tấn công của Israel đã làm suy giảm năng lực quân sự của Iran.

“Tôi nghĩ Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) có thể đang tìm hiểu xem còn lại những năng lực gì”, nhà phân tích an ninh quốc gia Mỹ David Sanger nói.

Ông cho biết thêm: “Tôi nghĩ họ sẽ thận trọng hơn, và tôi cho rằng điều đó sẽ dẫn chúng ta đến tất cả các biện pháp bất đối xứng mà họ có thể làm: tấn công mạng, phá hoại. Tôi nghĩ họ sẽ tìm cách để khiến Mỹ khó lòng chỉ dùng biện pháp phòng thủ truyền thống”.

Tương tự, Thiếu tướng về hưu James Spider Marks, trưởng bộ phận chiến lược địa chính trị tại ngân hàng đầu tư Academy Securities, nói rằng Israel “đã làm khá tốt trong việc làm tổn hại khả năng phóng tên lửa khá mạnh của Iran”.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh: “Dù bị thương, IRGC vẫn có năng lực rất đáng gờm. Họ có các năng lực ngay trong khu vực và cả bên ngoài khu vực. Chúng ta vẫn dễ bị tổn thương… trên khắp thế giới , nơi IRGC có ảnh hưởng hoặc có thể hành động bất đối xứng”.

Nối lại đàm phán hạt nhân

Các nhà ngoại giao châu Âu kêu gọi Iran quay lại bàn đàm phán hạt nhân (Ảnh: Reuters).

Iran đã từ chối quay lại bàn đàm phán trong khi tiếp tục bị Israel tấn công.

Hôm qua, Ngoại trưởng Iran Araghchi nói ông không biết “còn bao nhiêu chỗ cho ngoại giao” sau các cuộc không kích của Mỹ vào cơ sở hạt nhân Iran. “Họ đã vượt qua một lằn ranh đỏ rất lớn khi tấn công các cơ sở hạt nhân. Chúng tôi phải phản ứng dựa trên quyền tự vệ hợp pháp”, ông Araghchi nói.

Chuyên gia Parsi nói, nếu chọn cách đáp trả quân sự, Iran sẽ tự dồn mình vào chân tường.

“Mục tiêu của họ là buộc ông Trump phải ngăn Israel tiếp tục cuộc chiến, và qua đó thể hiện khả năng và ý chí của ông trong việc sử dụng ảnh hưởng Mỹ để gây sức ép với đồng minh. Nhưng mặt khác, Tehran đã trao cho Israel quyền phủ quyết trong ngoại giao Mỹ – Iran, chỉ cần Israel tiếp tục xung đột, là họ có thể ngăn chặn đàm phán giữa Mỹ và Iran”, chuyên gia Parsi phân tích.

Các quan chức Iran và châu Âu đã gặp nhau hôm 20/6 tại Geneva để đàm phán. Cuộc họp bắt đầu căng thẳng nhưng sau đó “tích cực hơn nhiều”. Mặc dù vậy, ông Araghchi nói Mỹ đã quyết định “phá hủy” con đường ngoại giao.

“Tuần trước, chúng tôi đang đàm phán với Mỹ thì Israel quyết định phá hủy ngoại giao. Tuần này, chúng tôi tổ chức đàm phán với nhóm E3 (bộ trưởng 3 nước châu Âu) thì Mỹ quyết định phá hủy ngoại giao”, ông Araghchi viết.

Hiện chưa rõ Iran có quyết định nối lại đàm phán trong thời gian tới hay không.