Nguy cơ lan rộng bệnh não mô cầu

Số ca não mô cầu đang có dấu hiệu gia tăng tại nhiều địa phương, trong đó có cả người trẻ khỏe mạnh chưa tiêm vaccine .

Với diễn tiến nguy hiểm trong vòng 24 giờ và tỷ lệ mang trùng cao ở thanh thiếu niên , nguy cơ bùng phát được đánh giá là rõ rệt, đòi hỏi cộng đồng chủ động phòng ngừa sớm.

Chăm sóc điều trị bệnh nhân mắc não mô cầu. Ảnh: BV Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Sở Y tế Hà Nội vừa cho biết, đã ghi nhận ca não mô cầu thứ 3 trong năm 2025. Đó là trường hợp nam thanh niên 24 tuổi, trú tại xã Thường Tín, chưa tiêm vaccine. Bệnh khởi phát bằng sốt , đau đầu, cứng gáy – những triệu chứng dễ bị nhầm với cảm cúm nhưng chỉ trong 48 giờ, tình trạng trở nên nguy hiểm, và kết quả xét nghiệm PCR xác định dương tính với vi khuẩn não mô cầu .

Câu chuyện của nam thanh niên này không phải là trường hợp đơn lẻ. Tại Đồng Nai, chỉ trong một thời gian ngắn, liên tiếp xuất hiện ca bệnh ở người lớn, trong đó có trường hợp tử vong. Số ca mắc tại tỉnh này đã tăng từ 0 ca cùng kỳ năm trước lên 9 ca trong năm nay. Theo thống kê từ Bộ Y tế, tính đến hết tháng 10/2025, cả nước đã ghi nhận 84 ca mắc não mô cầu, tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm 2024, trong đó có 1 trường hợp tử vong.

Những trường hợp não mô cầu gần đây được ghi nhận dẫn tới một thực tế: bệnh có thể tấn công ngay cả những người trẻ khỏe mạnh nhất. Theo ThS.BS Nguyễn Văn Quảng (Hệ thống Tiêm chủng VNVC ), nhóm thanh thiếu niên và người trưởng thành trẻ tuổi có tỷ lệ mang mầm bệnh cao nhất, nhiều người hoàn toàn không có triệu chứng nhưng vẫn mang vi khuẩn trong hầu họng, âm thầm lây truyền ra cộng đồng. Tỷ lệ mang mầm bệnh đạt đỉnh 23,7% ở tuổi 19. Nghĩa là cứ 5 thanh thiếu niên thì có 1 người mang vi khuẩn mà không biết.

Bệnh do vi khuẩn não mô cầu nguy hiểm ở chỗ diễn tiến cực nhanh. TS.BS Nguyễn An Nghĩa (Bệnh viện Nhi đồng 1 – TPHCM) cho biết, trong 8 – 12 giờ đầu, người bệnh thường chỉ sốt nhẹ, mệt mỏi, đau cơ giống cúm thông thường. Từ 12 – 15 giờ tiếp theo, ban xuất huyết, cứng gáy, buồn nôn bắt đầu xuất hiện và sau 24 giờ, bệnh nhân có thể rơi vào tình trạng mê sảng, suy hô hấp, nhiễm trùng huyết, thậm chí tử vong. Ngay cả khi được điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong vẫn khoảng 10%. Nếu chậm trễ, con số này có thể lên tới 50%. Tỷ lệ để lại di chứng cũng rất cao với gần 20% người sống sót có thể bị mất chi, giảm thính lực, rối loạn thần kinh hoặc suy giảm trí nhớ.

Sự gia tăng số ca mắc trong thời gian chuyển mùa càng làm tăng lo ngại về nguy cơ bùng phát. Vi khuẩn não mô cầu lây qua đường hô hấp, đặc biệt trong môi trường đông đúc, ẩm thấp, khép kín – những điều kiện đang hiện hữu tại nhiều trường học, ký túc xá, khu công nghiệp. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội và nhiều địa phương đã khuyến cáo tăng cường giám sát, chủ động phát hiện các ca bệnh sớm và thực hiện điều trị dự phòng cho người tiếp xúc gần.

Mặc dù vậy, bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vaccine, đây là điểm quan trọng nhất mà các chuyên gia đều nhấn mạnh. BSCKI Bạch Thị Chính – Giám đốc y khoa Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết, hiện nay Việt Nam có đủ vaccine cho 5/6 nhóm huyết thanh gây bệnh nặng nhất. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêm vẫn còn thấp, đặc biệt ở nhóm thanh thiếu niên – nhóm có vai trò “nguồn lây thầm lặng”. Chuyên gia khuyến cáo, tiêm vaccine đầy đủ, đúng nhóm huyết thanh, kết hợp vệ sinh cá nhân và hạn chế tiếp xúc gần khi có triệu chứng đường hô hấp là biện pháp then chốt để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Trong bối cảnh thời tiết chuyển mùa, giao lưu xã hội tăng, số ca mang trùng cao ở nhóm thanh thiếu niên, và số ca mắc gia tăng rõ rệt so với năm trước, việc đề phòng não mô cầu cần được xem là ưu tiên y tế công cộng. Các chuyên gia khuyến cáo, mỗi cá nhân chủ động tiêm chủng, mỗi gia đình cảnh giác với các triệu chứng bất thường, mỗi cơ sở trường học – doanh nghiệp nâng cao phòng ngừa… đều là những mắt xích quan trọng để bảo vệ cộng đồng.

Não mô cầu không phải là bệnh phổ biến, nhưng chỉ một ca bệnh cũng đủ để gióng lên hồi chuông cảnh báo. Nguy hiểm ở chỗ bệnh không chờ đợi. Và chính vì vậy, chủ động phòng bệnh – từ tiêm vaccine, vệ sinh đường hô hấp đến phát hiện sớm – vẫn là cách duy nhất để ngăn chặn nguy cơ bệnh bùng phát trở lại trong cộng đồng.