Thu nhập giảm cùng những biện pháp cách biệt cộng đồng đã khiến người tiêu dùng không có nhu cầu mua sắm, khoe khoang.

Zhang Liang, một cư dân Bắc Kinh đã mong chờ kỳ nghỉ lễ Quốc tế Lao động trong một thời gian dài. Sau khi làm việc tại nhà 3 tháng do các công ty đóng cửa văn phòng vì Covid-19, Zhang đang khao khát được nghỉ ngơi.

Zhang, nhà phân tích kinh doanh 45 tuổi làm việc ở một công ty đa quốc gia, cho biết anh cảm thấy căng thẳng từ những tin tức tiêu cực liên tục, sự thiếu liên lạc với bạn bè đồng nghiệp và phải vừa làm việc ở nhà vừa trông con do trường mẫu giáo đóng cửa. Trong khi kỳ nghỉ lễ từ 1/5 đến 5/5 là cơ hội để nhiều người bù đắp thời gian xa nhà, Zhang không có kế hoạch hay kỳ vọng lớn.

"Sau một tháng làm việc tại nhà, tôi tưởng tượng rằng mình có kỳ nghỉ ở bãi biển. Sau đó, tôi chỉ muốn một bữa lẩu tại nhà hàng hoặc đi nhậu tại quán bar", anh nói. "Tuy nhiên khi thời gian trôi qua, tôi càng cảm thấy ít có nhu cầu đi ra ngoài, tiêu tiền hoặc làm bất cứ việc gì. Trong kỳ nghỉ, tôi sẽ chỉ làm nhiệm vụ của một người bố, đưa bọn trẻ ra công viên và sau đó nằm vật xuống giường, không muốn nghĩ ngợi gì cả".

Trung Quốc đang hy vọng người tiêu dùng sẵn sàng chi tiêu trong kỳ nghỉ ngày Quốc tế Lao động kéo dài bắt đầu vào 1/5. Ảnh: EPA-EFE.

Kỳ nghỉ lễ Quốc tế Lao động kéo dài 5 ngày đầu tháng 5 là dịp để giới chức hy vọng sẽ giải phóng sức mua của người dân trong một nền kinh tế đã giảm 6,8% GDP trong quý I/2020 - lần tăng trưởng âm đầu tiên của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới trong ba thập kỷ. Tuy nhiên các nhà phân tích cho rằng không nên kỳ vọng quá nhiều vào sự phục hồi mạnh mẽ trở lại của nhu cầu người tiêu dùng.

Năm nay, Trung Quốc đã kéo dài đến 5 ngày trong kỳ nghỉ lễ Quốc tế Lao Động để tăng mức tiêu thụ. Trong bối cảnh Covid-19 đã lắng xuống trên khắp đất nước, nhiều chính quyền địa phương mở lại công viên, sân vận động, công bố kế hoạch phát voucher sử dụng trong các trung tâm mua sắm. Bộ Thương mại cũng thông báo sẽ có một lễ hội mua sắm trực tuyến từ 28/4 đến 10/5 để giúp hồi sinh ngành bán lẻ đang bị ảnh hưởng nặng.

Hu Xingdou, một nhà kinh tế chính trị tự do, cho biết Trung Quốc có thể mong đợi sự gia tăng các khoản chi tiêu của người dân trong kỳ nghỉ, nhưng nó có thể không kéo dài. "Sẽ có một số hồi phục về mức tiêu thụ, nhưng tôi nghi ngờ các biện pháp (thúc đẩy mua sắm) sẽ có hiệu quả. Người dân đã sống trong môi trường tằn tiện trong nhiều tháng, những hoạt động của họ được theo dõi và việc đi lại bị hạn chế. Với sự căng thẳng tâm lý của nhiều người, khi chính phủ cố gắng cân bằng giữa hồi phục kinh tế và duy trì các biện pháp giãn cách cộng đồng để ngăn chặn sự lây lan của đại dịch, sự phục hồi trong tiêu dùng sẽ bị hạn chế", ông Hu nói.

Trong kỳ nghỉ Quốc tế Lao động năm ngoái, khách du lịch đã thực hiện 195 triệu chuyến đi tại Trung Quốc và doanh thu du lịch của đất nước này đã tăng 16% so với một năm trước đó lên 117,67 tỷ nhân dân tệ (17,5 tỷ USD). Doanh thu phòng vé điện ảnh trong giai đoạn này tăng vọt lên hơn 1,5 tỷ nhân dân tệ - từ khoảng 990 triệu nhân dân tệ năm 2018.

Nhưng năm nay, các rạp chiếu phim vẫn đóng cửa ở hầu hết thành phố tại Trung Quốc. Việc đi lại qua biên giới các tỉnh không được khuyến khích. Nhân viên ở các trung tâm mua sắm và siêu thị vẫn liên tục đo thân nhiệt khách hàng, trong khi các nhà hàng phải sắp xếp lại bàn và ghế để đảm bảo khách giữ khoảng cách an toàn.

Li Tingya, nhà tâm lý học ở Thượng Hải đã tình nguyện tư vấn cho mọi người kể từ khi Covid-19 bùng phát vào tháng 1, cho biết người dân vẫn đang trong quá trình trở lại cuộc sống bình thường. "Một số người không muốn ra ngoài vì sợ rằng họ có thể gặp một người mang virus mà không có triệu chứng. Một số người chỉ cảm thấy không muốn nói hoặc làm bất cứ điều gì sau khi sống một mình trong một thời gian dài", Li nói. "Sẽ mất thời gian để họ bắt đầu lại từ đầu".

Trung Quốc là thị trường bán lẻ sôi động nhất nhì hành tinh nhờ sức mua mạnh mẽ của người dân. Năm 2019, chi tiêu tiêu dùng chiếm 58% tăng trưởng GDP ở Trung Quốc. Ảnh: MarketWatch.

Trước khi Covid-19 bùng phát, người Trung Quốc là một trong những người tiêu dùng mua sắm nhiều nhất, họ bỏ tiền cho bất động sản, du thuyền, đồ trang sức và các chuyến du lịch đắt đỏ khắp thế giới, nhờ vào sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ.

Yu Lingna, nhà tâm lý học Trung Quốc có trụ sở tại Tokyo, cho biết các biện pháp giãn cách cộng đồng để ngăn chặn đại dịch dường như đã khiến sức tiêu dùng bị đình trệ. "Trước đây, tâm lý bắt kịp xu hướng, dẫn đầu thời trang và tâm lý thích khoe khoang với mọi người là một yếu tố quan trọng đằng sau sự chi tiêu ngông cuồng của người tiêu dùng Trung Quốc", ông Yu nói. "Nhưng sự giãn cách xã hội sẽ làm suy yếu động lực này trong một thời gian ngắn".

Nhưng Trung Quốc khó có thể theo chân Nhật Bản trong việc trở thành một xã hội ít nhu cầu, nơi mà sự không chắc chắn về tương lai sẽ ngăn chặn sức tiêu dùng dài hạn. Theo các nhà tâm lý học, sự thôi thúc chi tiêu có thể trở lại Trung Quốc sau một hoặc hai năm, sau khi mọi người trút bỏ được tâm lý suy sụp và sự giãn cách xã hội phía sau họ.

Xếp hàng để được kiểm tra nhiệt độ trước khi vào một trung tâm mua sắm ở Bắc Kinh. Ảnh: AFP.

Trong khi đó, nhiều nhà kinh tế tỏ ra ít lạc quan. Khi đại dịch xảy ra, doanh số bán lẻ ở Trung Quốc giảm 18,9% trong quý I. Thu nhập bình quân đầu người giảm 3,9% trong ba tháng đầu năm, nhấn mạnh xu hướng ảm đạm về tăng trưởng tiêu dùng cá nhân. "Thường thì những mặt hàng như thực phẩm, quần áo và giáo dục ít bị ảnh hưởng bởi tình trạng giảm thu nhập và do đó có khả năng phục hồi nhanh hơn. Những ngành khác như du lịch, viễn thông và hàng hóa lâu bền, có thể mất nhiều thời gian hơn", Julia Wang, chuyên gia kinh tế cao cấp của HSBC, viết trong một ghi chú hồi đầu tháng này.

Zhang, nhà phân tích kinh doanh, cho biết ông đang đàm phán giảm lương với người giúp việc gia đình sau khi nghe đồn đoán rằng công ty của ông và vợ ông đều có khả năng sớm tuyên bố ngừng hoạt động. "Tôi không có tâm trạng để nghĩ về mua sắm. Đây là thời gian rất hỗn loạn", Zhang nói.