Ngành giáo dục Trà Vinh: Gìn giữ văn hóa dân tộc Khmer

Tỉnh Trà Vinh có tỷ lệ đồng bào dân tộc Khmer cao nhất nước, chiếm 31,5% dân số toàn tỉnh, với hơn 320.000 người.

Trường TH Hàm Giang B, huyện Trà Cú (Trà Vinh) có hơn 99% HS dân tộc Khmer. Ảnh: T.G

Để gìn giữ văn hóa dân tộc, ngành Giáo dục địa phương thực hiện nhiều giải pháp, góp phần đào tạo, nâng cao dân trí cho người dân.

Những chính sách kịp thời

Sự phát triển về mặt kinh tế – xã hội ở vùng đồng bào dân tộc Khmer của tỉnh Trà Vinh ngày càng rõ rệt. Đặc biệt là sự quan tâm, đầu tư cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế rộng khắp, tạo điều kiện để đồng bào yên tâm lao động, học tập, nâng cao trình độ dân trí.

Đến nay, mạng lưới trường lớp, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học ở các trường được tăng cường đầu tư xây dựng. 6.500 phòng học, chiếm tỷ lệ 85,68% đã được kiên cố hóa. 100% các xã trong vùng đồng bào dân tộc có trường mẫu giáo. Tỉnh Trà Vinh luôn quan tâm nâng cao trình độ dân trí gắn với giữ gìn phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào Khmer. Công tác giáo dục, y tế vùng đồng bào dân tộc Khmer luôn được tỉnh ưu tiên thực hiện, tạo điều kiện cho học sinh đến trường. Toàn tỉnh hiện có 8 trường dân tộc nội trú và 1 trường Trung cấp Pa-li. Theo thống kê của Sở GD&ĐT Trà Vinh, việc dạy và học chữ Khmer được duy trì và phát triển. Toàn tỉnh có 121 điểm trường dạy học chữ Khmer, với 18.520 học sinh. 134/143 chùa tổ chức dạy học chữ Khmer dịp hè, với trên 16.700 học sinh theo học.

Chế độ chính sách, ưu đãi, đặc biệt là Nghị định số 116/2016/NĐ- CP của Chính phủ về chính sách hỗ trợ học sinh và trường phổ thông ở các xã, thôn đặc biệt khó khăn đã tạo điều kiện, giúp đồng bào trong công tác giáo dục, nâng cao dân trí cho con em mình. Trong 5 năm qua, các địa phương trong tỉnh Trà Vinh đã hỗ trợ trên 110 tấn gạo cho 1.475 học sinh, thuộc 40 trường tiểu học, THCS và THPT. Từ năm 2016 đến nay, tỉnh đã phân công công tác cho 48/64 sinh viên Khmer được đào tạo theo chế độ cử tuyển. Bên cạnh đó, hàng năm tỉnh đều hỗ trợ kinh phí để bồi dưỡng cho giáo viên dạy chữ Khmer ở các điểm chùa trong dịp hè.

Đầu tư trọng điểm

Trường ĐH Trà Vinh đã thành lập Khoa Ngôn ngữ – Văn hóa – Nghệ thuật Khmer Nam Bộ để đào tạo có tính trọng điểm quốc gia về lĩnh vực này. Qua thời gian đi vào hoạt động, Khoa đã và đang đào tạo bậc đại học, cao học và tiến sĩ về lĩnh vực ngôn ngữ, văn hóa, nghệ thuật Khmer Nam Bộ cho hàng nghìn học sinh, sinh viên trong và ngoài tỉnh… Theo PGS.TS Phạm Tiết Khánh, Hiệu trưởng Trường ĐH Trà Vinh, công tác bảo tồn và phát huy giá trị âm nhạc dân gian Khmer Nam Bộ được nhà trường rất quan tâm và triển khai nhiều giải pháp bảo tồn, phát huy…

Nhằm góp phần gìn giữ văn hóa dân tộc Khmer, đặc biệt là âm nhạc dân tộc, Trường ĐH Trà Vinh đã có nhiều khảo sát, công trình nghiên cứu trọng điểm. Trường ĐH Trà Vinh là một trong số ít đơn vị ở ĐBSCL nghiên cứu, khảo sát, tổ chức hội thảo, thực hiện đề tài… nhằm tìm giải pháp bảo tồn âm nhạc Khmer Nam Bộ.

Âm nhạc dân gian Khmer Nam Bộ có nhiều loại hình khác nhau như dàn nhạc Ngũ âm, dàn nhạc Mhôry, dàn nhạc cưới, múa trống Sa dam, hát À day, Chầm riêng Chà pây, đồng dao, hát ru… đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người Khmer bao đời nay. Tuy nhiên, trong xu thế hội nhập và giao lưu ngày càng sâu rộng, sự tác động của các loại hình âm nhạc hiện đại khiến âm nhạc dân gian của người Khmer Nam Bộ gặp nhiều khó khăn, một số loại hình đang có nguy cơ bị mai một, cần bảo tồn khẩn cấp.

Thực tế thời gian qua, công tác bảo tồn và phát huy giá trị âm nhạc dân gian Khmer Nam Bộ ở các địa phương chủ yếu được thực hiện theo hướng tự phát, sự lưu truyền theo phương thức truyền miệng gắn với các nghệ nhân, nghệ sĩ. Các hình thức sưu tầm, nghiên cứu, giới thiệu, đào tạo còn nhiều hạn chế, bất cập. Trước thực trạng trên, nhiều ý kiến mong muốn các ngành chức năng có đánh giá lại những thành tựu, hạn chế trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa âm nhạc dân gian Khmer Nam Bộ một cách khách quan, khoa học. Qua đó làm rõ hiệu quả của các hình thức bảo tồn, hình thức nào hiệu quả thì tiếp tục phát huy, hình thức nào chưa hiệu quả cần phải thay đổi, điều chỉnh…

Thực hiện nhiệm vụ này, Trường ĐH Trà Vinh đã phối hợp với các ngành chức năng tổ chức một số hội thảo về âm nhạc dân gian Khmer Nam Bộ có sự tham gia của các nghệ nhân, nghệ sĩ, lãnh đạo các đoàn nghệ thuật, lãnh đạo ngành văn hóa, các viện trường… Từ năm 2008 đến nay, Trường ĐH Trà Vinh tổ chức rất nhiều cuộc điều tra, khảo sát, sưu tầm thực địa các địa phương ở Nam Bộ và cả lặn lội sang đất bạn Campuchia… Nhằm rút ra những kinh nghiệm thực tiễn có thể áp dụng theo từng điều kiện ở các tỉnh ĐBSCL một cách phù hợp.

Theo PGS.TS Phạm Tiết Khánh, trên cơ sở xác định đúng các hạn chế cũng như bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn trong và ngoài nước, chúng ta kịp thời đưa ra giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa âm nhạc dân gian Khmer Nam Bộ phù hợp nhất trong điều kiện hiện nay. Đây là tiền đề để chúng ta ứng xử phù hợp với các giá trị âm nhạc truyền thống Khmer Nam Bộ cũng như các giá trị âm nhạc mới hình thành, các hiện tượng mới xuất hiện. Qua đó giúp âm nhạc dân gian Khmer Nam Bộ tìm được tiếng nói chung, ngôn ngữ chung để hội nhập và phát triển…

Quốc Ngữ