Không kém cạnh bất kỳ giai thoại nào của sử Trung, trong lịch sử Việt Nam có một mối tình lắm cay đắng mà ít ai nhắc đến. Cô là viên trân châu trên tay vua Gia Long, tuy nhiên lại đem lòng yêu thương một vị thiền sư phải kết thúc cuộc đời trong đau khổ.

Trong thâm cung bí sử của triều Nguyễn, bên cạnh những câu chuyện vương quyền và tranh chấp, vẫn ẩn chứa những bi kịch tình yêu lay động lòng người. Một trong số đó là mối nghiệt duyên đầy xót xa, bi tráng của Công chúa Nguyễn Thị Ngọc Anh – người con gái hoàng tộc đã chọn hy sinh cả sinh mệnh để bảo vệ tình yêu "không tưởng" với một vị thiền sư. Câu chuyện của nàng không chỉ là minh chứng cho số phận nghiệt ngã của những người phụ nữ chốn cung đình, mà còn là bản tình ca bi thương về một tình yêu vượt mọi giới hạn, dẫn đến kết cục đầy ám ảnh.

Ngay từ thuở nhỏ, Công chúa Ngọc Anh đã bộc lộ một thiên hướng đặc biệt với Phật giáo. Giữa chốn cung đình lộng lẫy, nơi mà những cuộc tranh giành quyền lực và danh vọng ngự trị, nàng lại tìm thấy bình yên nơi những lời kinh, tiếng mõ. Công chúa không chỉ giữ thói quen ăn chay trường, mà còn chăm chỉ đi chùa, tụng kinh niệm Phật, thể hiện một tâm hồn thanh tịnh, hướng thiện hiếm có đối với một bậc công chúa.

Trong những năm tháng chiến tranh loạn lạc, khi vương triều phải đối mặt với nguy biến, công chúa Ngọc Anh cùng vua cha từng có thời gian tạm lánh tại chùa Đại Giác. Chính tại nơi đây, sợi duyên với cửa Phật của nàng càng thêm sâu đậm. Sau này, khi tình hình chiến sự tạm lắng, công chúa Ngọc Anh đã đưa ra một quyết định đầy bất ngờ và táo bạo: nàng xin Nguyễn Ánh (sau này là vua Gia Long) được xuất gia, nguyện ẩn mình tại chùa Đại Giác, rũ bỏ mọi vinh hoa phú quý chốn trần tục.

Thời điểm Nhà Tây Sơn thua cuộc, Nguyễn Ánh lên ngôi, đại cuộc thiên hạ đã định. Theo lẽ thường, vua Gia Long liền triệu hồi công chúa Ngọc Anh về Kinh thành Huế. Dù trong lòng vẫn lưu luyến cuộc sống nơi cửa Phật, không thể làm trái mệnh vua, nàng đành lên đường về kinh đô. Mặc dù sở hữu nhan sắc nghiêng nước nghiêng thành, đủ sức làm say đắm bất kỳ nam nhân nào, nhưng công chúa Ngọc Anh vẫn giữ một lời thề son sắt: nguyện không lập gia đình, thành tâm niệm Phật tại phủ riêng, cố gắng tìm lại sự bình yên đã mất.

Thế nhưng, số trời đã định, dù ẩn mình chốn cửa Phật hay nơi phủ riêng, công chúa Ngọc Anh vẫn không thể thoát khỏi một chữ "tình" – một chữ tình định mệnh, nghiệt ngã.

Thuở bấy giờ, Đất phương Nam nổi tiếng có một vị thiền sư uyên bác, đức độ mang tên Liễu Đạt Thiệt Thành. Dù sử sách không ghi rõ năm sinh, nhưng sự uyên bác, đức độ và khí chất của ông khiến người dân khu vực vô cùng kính nể và tôn sùng. Theo ghi chép, ngài sở hữu gương mặt phúc hậu, tuấn tú, dáng người cao to, toát lên vẻ oai nghiêm và đĩnh đạc, khiến ai nhìn vào cũng cảm thấy sự trang nghiêm và lòng kính trọng.

Không rõ duyên cơ nào đã đưa đẩy, nhưng giữa vị công chúa "si tình" và thiền sư "đức độ" đã nảy sinh một mối liên kết không thể gọi tên. Khi biết được tình cảm "vượt ngoài thế tục" của công chúa, thiền sư Liễu Đạt Thiệt Thành vô cùng khổ tâm. Ông đã cố gắng hết sức để giảng giải đạo lý, mong công chúa sớm tỉnh ngộ, không bị sa vào mối tình oan trái, nghịch cảnh. Dù vậy, sự si tình của công chúa đã ăn sâu vào tâm khảm, không thể hóa giải.

Để tránh vướng bận, thiền sư Liễu Đạt Thiệt Thành rời đi, khiến công chúa Ngọc Anh ngày đêm thương nhớ. Nàng tìm đến Chùa Từ Ân với hy vọng gặp lại ông. Tuy nhiên, thiền sư kiên quyết nhập thất hai năm tại Chùa Đại Giác. Công chúa Ngọc Anh quỳ nhiều ngày xin gặp, cuối cùng chỉ cầu được thấy bàn tay. Cảm động, thiền sư đồng ý, và nàng công chúa nắm lấy tay ông, vừa hôn vừa khóc. Đêm đó, tịnh thất của thiền sư bốc cháy dữ dội, thiêu rụi nhục thân. Ba ngày sau, không chịu nổi đau khổ, công chúa Ngọc Anh uống thuốc độc, kết thúc cuộc đời và mối tình bi kịch của mình.

Có thể thấy, những người phụ nữ xưa, nhất là các hoàng nữ được sinh ra và lớn lên trong chốn cung đình, không phải ai cũng có được mối tình viên mãn, hạnh phúc. Câu chuyện về mối nghiệt duyên đầy xót xa, bi kịch của công chúa Nguyễn Thị Ngọc Anh chính là một minh chứng như vậy.