Mexico đưa ra ‘nhượng bộ’ mới với Mỹ để tránh đối đầu ngoại giao và thuế quan nặng hơn

Mexico đồng ý cung cấp nước cho Mỹ từ các con sông chung giữa hai nước – một nhượng bộ nhằm tránh được nguy cơ bị áp thuế nặng nề hơn và một cuộc đối đầu ngoại giao với Mỹ.

Rio Grande là một trong ba con sông chung giữa Mỹ và Mexico. Ảnh: WWL

Theo tờ New York Times, Mexico đã đồng ý cung cấp nước cho Mỹ và tạm thời điều tiết thêm lượng nước từ các con sông chung giữa hai nước – một sự nhượng bộ dường như đã giúp xoa dịu cuộc khủng hoảng ngoại giao bùng lên do tình trạng hạn hán và thiếu hụt nước kéo dài khiến Mexico không thể hoàn thành nghĩa vụ phân chia nước theo hiệp ước đã ký giữa hai quốc gia.

Đầu tháng này, Tổng thống Trump đã đe dọa áp thêm thuế quan và các biện pháp trừng phạt khác đối với Mexico vì khoản “nợ nước” nói trên, ước tính khoảng 420 tỷ gallon (gần 1,6 tỷ m3). Trong một bài đăng trên mạng xã hội, ông Trump cáo buộc Mexico “ăn cắp” nước của nông dân Texas bằng cách không tuân thủ các cam kết theo hiệp ước năm 1944, văn kiện điều chỉnh việc phân bổ nguồn nước từ ba con sông chung: Rio Grande, Colorado và Tijuana.

Theo thỏa thuận được Mexico và Mỹ công bố chung ngày 28/4, Mexico sẽ ngay lập tức chuyển một phần lượng nước dự trữ của mình cho Mỹ và sẽ dành cho Mỹ một phần lưu lượng lớn hơn từ sông Rio Grande cho đến tháng 10 năm nay.

Sự nhượng bộ của Mexico đã giúp tránh được nguy cơ bị áp thuế nặng nề hơn và một cuộc đối đầu ngoại giao với Mỹ trong bối cảnh ông Trump đang triển khai các chính sách thương mại mới.

Tuy nhiên, việc thực thi thỏa thuận này dự kiến sẽ gây áp lực đáng kể lên các vùng đất nông nghiệp của Mexico và có thể thổi bùng trở lại làn sóng bất ổn dân sự từng bùng phát khi Mexico thanh toán nợ nước cho Mỹ trước đây. Phần lớn khu vực biên giới phía Bắc Mexico hiện đang chịu cảnh hạn hán cực đoan, theo báo cáo của cơ quan khí tượng và ủy ban nước quốc gia Mexico, và lượng nước dự trữ của nước này đang ở mức thấp kỷ lục.

Tổng thống Mexico, bà Claudia Sheinbaum, đã chọn cách tiếp cận mềm mỏng trong các cuộc đàm phán với chính quyền Tổng thống Trump. Vài giờ sau khi ông Trump đe dọa áp thuế vì tranh chấp nước hồi đầu tháng, bà Sheinbaum thừa nhận rằng Mexico đã không hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ theo hiệp ước, đồng thời viện dẫn tình trạng hạn hán nghiêm trọng và khẳng định rằng Mexico vẫn đang “tuân thủ trong giới hạn khả năng cung cấp nước”.

Trong một tuyên bố đưa ra ngày 28/4, Bộ Ngoại giao Mỹ đã ca ngợi bà Sheinbaum về “vai trò trực tiếp của bà” trong việc đàm phán thỏa thuận, đồng thời nhấn mạnh đến “tình trạng khan hiếm nước đang ảnh hưởng đến các cộng đồng ở cả hai bên biên giới.” Một tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mexico về thỏa thuận cũng lưu ý rằng Mỹ đã đồng ý sẽ không tìm cách đàm phán lại hiệp ước nước năm 1944.

Căng thẳng lâu nay về vấn đề nước giữa Mexico và Mỹ từng nhiều lần leo thang. Năm 2020, những căng thẳng này đã bùng phát thành bạo lực tại Mexico, khi nông dân nổi dậy và chiếm quyền kiểm soát một con đập ở vùng biên giới nhằm ngăn chặn việc bơm nước cho Mỹ.

Nhiệt độ tăng và tình trạng hạn hán ngày càng khiến nguồn nước từ những con sông chung giữa Mỹ và Mexico trở nên quý giá hơn bao giờ hết.

Theo dữ liệu từ Ủy ban Biên giới và Nước Quốc tế – cơ quan trung gian xử lý các tranh chấp về nước giữa Mỹ và Mexico – trong 5 năm qua, Mexico đã không hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ cung cấp nước theo hiệp ước. Từ tháng 10/2020 đến tháng 10/2024, Mexico chỉ cung cấp hơn 493,4 triệu mét khối nước, thấp hơn rất nhiều so với mức khoảng 1,73 tỷ mét khối mà hiệp ước yêu cầu. Khoản nợ nước này thậm chí còn tiếp tục gia tăng kể từ đó.