Lợi ích của việc bỏ thuốc lá

Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam có ít nhất 40.000 người chết mỗi năm do sử dụng thuốc lá.

PGS.TS Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai cảnh báo, thuốc lá nguy hiểm chết người dưới mọi hình thức. 90% trường hợp được chẩn đoán ung thư phổi hằng năm trên thế giới là người hút thuốc lá; 75% các ca bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính có nguyên nhân từ khói thuốc; người hút thuốc lá có tỷ lệ ung thư miệng cao gấp 27 lần và ung thư thanh quản cao gấp 12 lần người không hút.

Lợi ích của việc bỏ thuốc lá - Hình 1

Các chuyên gia khuyến cáo, nên bỏ thuốc lá để ngăn ngừa bệnh tật cho chính mình và cộng đồng.

Theo các chuyên gia, lợi ích của việc bỏ hút thuốc lá rất lớn. WHO nêu rõ, chỉ sau 20 phút, bạn đã có thể cảm thấy những thay đổi tích cực đầu tiên. Khi bạn ngừng hút thuốc , cơ thể sẽ có cơ hội tự phục hồi ở mức đáng kể.

Cụ thể: sau 20 phút, nhịp tim bạn giảm đáng kể; sau 2 tuần đến 3 tháng nguy cơ bị đau tim giảm xuống, chức năng phổi bắt đầu cải thiện; sau 1-9 tháng, tình trạng ho và khó thở giảm hẳn; sau 1 năm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch giảm xuống còn một nửa so với người hút thuốc; sau 5 năm nguy cơ đột quỵ giảm bằng với nguy cơ của người không hút (sau khi ngừng hút thuốc 5-15 năm); sau 10 năm khả năng tử vong do ung thư phổi chỉ còn một nửa so với người hút thuốc. Giảm nguy cơ mắc ung thư khoang miệng , vòm họng , thực quản, bàng quang, thận và tuyến tụy; sau 15 năm nguy mắc bệnh tim mặc giảm về bằng nguy cơ của người không hút thuốc lá.

Người Việt hút thuốc 49.000 tỷ đồng/năm, chữa bệnh liên quan tốn 108.000 tỷ

Trong một năm, người Việt chi 49.000 tỷ đồng để tiêu thụ thuốc lá, nhưng tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá lên đến 108.000 tỷ đồng.

Ngày 17/10, tại TPHCM đã diễn ra hội nghị tập huấn nâng cao năng lực truyền thông về phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2024.

104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh liên quan đến thuốc lá

Video đang HOT

Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Hương, Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) chia sẻ, tại Việt Nam, gánh nặng về sức khỏe do sử dụng thuốc lá rất nặng nề.

Người Việt hút thuốc 49.000 tỷ đồng/năm, chữa bệnh liên quan tốn 108.000 tỷ - Hình 1

Một trường hợp có mạch máu bị vôi hóa do thuốc lá (Ảnh: BV).

Cụ thể, có 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá - như đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi - là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam. Theo nghiên cứu của Bệnh viện K (Hà Nội), tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá lên đến 96,8%.

Sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm, còn hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng, Việt Nam có 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh liên quan đến thuốc lá (theo cập nhật 2021 của WHO).

Số ca tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số ca tử vong do bệnh tật và thương tích ở Việt Nam. Một trong những nguyên nhân quan trọng là do tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao.

Mỗi năm, người Việt chi khoảng 49.000 tỷ đồng để mua thuốc lá (số liệu năm 2020). Tuy nhiên, theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá ở nước ta lên đến 108.000 tỷ đồng/năm.

Người Việt hút thuốc 49.000 tỷ đồng/năm, chữa bệnh liên quan tốn 108.000 tỷ - Hình 2

Một cô gái 20 tuổi bị tổn thương đa tạng sau khi dùng thuốc lá điện tử (Ảnh: BV).

Trong hơn 10 năm qua, tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới trưởng thành (trên 15 tuổi) giảm trung bình 0,5%/năm, còn tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá đã giảm đáng kể tại hầu hết các khu vực có quy định cấm.

Tuy nhiên, chỉ trong vòng 2 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử của học sinh 13-15 tuổi đã gia tăng đáng kể (từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023).

Điều này cho thấy, những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong gần 10 năm qua có nguy cơ bị phá bỏ, bởi việc gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử của giới trẻ.

Do đó, về chính sách, bà Hương cho biết trong năm 2024 và 2025, Việt Nam sẽ xây dựng lộ trình tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá, để đảm bảo đến năm 2030 mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới.

Cơ quan chức năng cũng đề xuất ban hành quy định về ngăn ngừa các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha và các sản phẩm thuốc lá mới khác trong cộng đồng; tiếp tục xây dựng môi trường không khói thuốc; tăng cường hoạt động thanh kiểm tra và áp dụng công nghệ trong việc giám sát, theo dõi những hành vi vi phạm...

Người Việt hút thuốc 49.000 tỷ đồng/năm, chữa bệnh liên quan tốn 108.000 tỷ - Hình 3

Một số mẫu thuốc lá thế hệ mới gây ngộ độc ở các bệnh nhân điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai (Ảnh: BV).

C ó tình trạng lợi dụng thuốc lá điện tử để sử dụng ma túy

Ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng, Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, những báo cáo kết quả giám sát từ các Ủy ban của Quốc hội và nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam ngày càng tăng, nhất là ở giới trẻ, học sinh, sinh viên.

Hiện nay, có tình trạng lợi dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để lưu hành, sử dụng ma túy trái phép. Cụ thể, trong quý I của năm, công an cả nước đã phát hiện, xử lý 111 vụ và 152 đối tượng liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Trong đó, có 33 vụ với 73 đối tượng bị khởi tố do phạm tội về ma túy, còn lại bị xử lý hành chính về hành vi kinh doanh hàng hóa không có nguồn gốc xuất xứ.

Ngoài ra, các báo cáo cũng chỉ ra những tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đến sức khỏe, kinh tế, an ninh trật tự, môi trường.

Có thể kể đến như: tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm, rối loạn tâm thần, giảm khả năng học tập, năng suất lao động và ảnh hưởng đến sự phát triển của thanh thiếu niên; gây cháy nổ, thương tích khi thiết bị điện tử hỏng, lỗi; tạo gánh nặng kinh tế;

Người Việt hút thuốc 49.000 tỷ đồng/năm, chữa bệnh liên quan tốn 108.000 tỷ - Hình 4

Nam bệnh nhân bị rối loạn ý thức, co giật sau khi dùng một loại thuốc lá điện tử (Ảnh: BV).

Bên cạnh đó, thuốc lá dễ bị lợi dụng để tẩm ướp, pha trộn ma túy, các chất gây nghiện, dẫn đến nguy cơ gây mất trật tự, an toàn xã hội, cũng như gia tăng ô nhiễm môi trường...

Đại diện Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông, nhấn mạnh, với ưu thế thông tin nhanh, phổ cập rộng, cách thức chuyển tải nội dung phong phú và hấp dẫn, có tác động lớn đến xã hội, báo chí đã trở thành lực lượng chủ lực, góp phần thực hiện tốt công tác tuyên truyền về Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá nhiều năm qua.

Việc các cơ quan báo chí cùng chung tay đẩy mạnh truyền thông về tác hại của thuốc lá, nhất là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng rất cần thiết trong thời gian này.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

3 nhóm người nên tránh ăn mướp đắng vì càng ăn càng có hại3 nhóm người nên tránh ăn mướp đắng vì càng ăn càng có hại
04:57:36 05/11/2025
Uống nước tía tô đậu đen có tác dụng gì?Uống nước tía tô đậu đen có tác dụng gì?
04:53:09 05/11/2025
Bé gái 13 tuổi đang ngủ bỗng rơi vào hôn mê nguy kịchBé gái 13 tuổi đang ngủ bỗng rơi vào hôn mê nguy kịch
14:17:25 06/11/2025
Virus nguy hiểm lây mạnh gấp 100 lần HIVVirus nguy hiểm lây mạnh gấp 100 lần HIV
13:04:29 06/11/2025
9 nguyên tắc vàng khi tắm trong mùa lạnh để không rước bệnh9 nguyên tắc vàng khi tắm trong mùa lạnh để không rước bệnh
05:47:44 06/11/2025
5 loại rau cực kỳ tốt giúp hạ huyết áp tự nhiên, nên thêm vào thực đơn5 loại rau cực kỳ tốt giúp hạ huyết áp tự nhiên, nên thêm vào thực đơn
15:12:38 06/11/2025
Bí quyết đơn giản đánh bay táo bón, 'giải phóng' đường ruộtBí quyết đơn giản đánh bay táo bón, 'giải phóng' đường ruột
05:34:30 05/11/2025
Loại quả được coi là chua nhất Việt Nam, ăn vào 'cực bổ' lại ít người biết đếnLoại quả được coi là chua nhất Việt Nam, ăn vào 'cực bổ' lại ít người biết đến
06:05:54 05/11/2025

Tin đang nóng

Em chồng cưới vợ, ngay đêm tân hôn tôi phát hiện ra bí mật khiến tôi điêu đứng, không biết đối diện với nhà chồng thế nàoEm chồng cưới vợ, ngay đêm tân hôn tôi phát hiện ra bí mật khiến tôi điêu đứng, không biết đối diện với nhà chồng thế nào
22:06:36 06/11/2025
Vợ Messi "xịt keo" khi bị hỏi: Chị kiếm sống bằng nghề gì?Vợ Messi "xịt keo" khi bị hỏi: Chị kiếm sống bằng nghề gì?
18:40:02 06/11/2025
Minh tinh 50 tuổi đẹp tới mức khiến "hồng hài nhi" kém 17 tuổi theo đuổi si mêMinh tinh 50 tuổi đẹp tới mức khiến "hồng hài nhi" kém 17 tuổi theo đuổi si mê
19:27:23 06/11/2025
Chiếc mic fan tặng SOOBIN có gì mà đáng giá 280 triệu?Chiếc mic fan tặng SOOBIN có gì mà đáng giá 280 triệu?
19:15:34 06/11/2025
Khởi tố và ra lệnh truy nã đối với Đặng Thị HuệKhởi tố và ra lệnh truy nã đối với Đặng Thị Huệ
20:38:46 06/11/2025
Khởi tố vụ án cầu sông Lô 'trơ lõi thép'Khởi tố vụ án cầu sông Lô 'trơ lõi thép'
21:56:39 06/11/2025
Đám cưới diễn viên Đình Tú - Ngọc Huyền: Dâu rể gấp đôi visual, Quỳnh Nga và dàn mỹ nhân Vbiz đổ bộĐám cưới diễn viên Đình Tú - Ngọc Huyền: Dâu rể gấp đôi visual, Quỳnh Nga và dàn mỹ nhân Vbiz đổ bộ
22:37:45 06/11/2025
Đại gia đánh bạc gần 11 triệu USD ở King Club hối hận vì làm gia đình khánh kiệtĐại gia đánh bạc gần 11 triệu USD ở King Club hối hận vì làm gia đình khánh kiệt
18:15:43 06/11/2025

Tin mới nhất

Đừng để bệnh mạn tính 'âm thầm' tổn hại sức khỏe

Đừng để bệnh mạn tính 'âm thầm' tổn hại sức khỏe

15:10:35 06/11/2025
Các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp hay rối loạn chuyển hóa thường tiến triển âm thầm, không triệu chứng, khiến nhiều trường hợp phát hiện khi đã muộn.
Ăn bưởi buổi tối có ảnh hưởng đến giấc ngủ không?

Ăn bưởi buổi tối có ảnh hưởng đến giấc ngủ không?

15:08:25 06/11/2025
Bưởi chứa nhiều vitamin C, kali, chất xơ và các chất chống oxy hóa giúp cơ thể trung hòa gốc tự do, tăng tổng hợp collagen cho da và thành mạch, đồng thời hỗ trợ chức năng gan trong quá trình thải độc ban đêm.
Những bệnh lý nào cần đặc biệt chú ý khi trời lạnh?

Những bệnh lý nào cần đặc biệt chú ý khi trời lạnh?

15:07:12 06/11/2025
Cơ bắp khỏe mạnh chính là bộ giảm xóc tự nhiên cho khớp. Khi dùng thuốc giảm đau chống viêm, cần nhớ nguyên tắc liều thấp nhất, thời gian ngắn nhất và luôn uống sau bữa ăn no.
Uống trà xanh tưởng lợi hóa hại nếu không biết điều này

Uống trà xanh tưởng lợi hóa hại nếu không biết điều này

15:03:30 06/11/2025
Uống trà xanh với liều lượng cao có thể tương tác với một số loại thuốc và dược phẩm. Trà xanh chứa các hợp chất có thể làm giảm nồng độ thuốc trong máu, khiến chúng kém hiệu quả hơn.
Cứu sản phụ mang thai 32 tuần bị viêm ruột thừa nguy hiểm

Cứu sản phụ mang thai 32 tuần bị viêm ruột thừa nguy hiểm

14:54:41 06/11/2025
Việc tự ý dùng thuốc giảm đau hay chậm trễ đến bệnh viện có thể khiến bệnh tiến triển nặng, biến chứng nguy hiểm ảnh hướng đến sức khỏe mẹ và bé. Khi có triệu chứng nghi ngờ, thai phụ cần đến cơ sở y tế đủ năng lực để được thăm khám và ...
Phẫu thuật giúp người phụ nữ thoát khỏi 20 năm đau nửa đầu

Phẫu thuật giúp người phụ nữ thoát khỏi 20 năm đau nửa đầu

14:06:55 06/11/2025
Bác sĩ cũng khuyến cáo, người bệnh không nên tự ý dùng thuốc giảm đau kéo dài vì có thể gây phản tác dụng hoặc dẫn đến đau đầu do lạm dụng thuốc.
Chớm lạnh, viêm phổi, đột quỵ đã gia tăng

Chớm lạnh, viêm phổi, đột quỵ đã gia tăng

14:03:04 06/11/2025
Trường hợp cụ P.T.M (90 tuổi, Hà Nội), nhập viện trong tình trạng mệt, khó thở, ho, ăn uống kém. Trước đó, cụ tắm nước ấm lâu vào buổi tối rồi bị ngã. Sau khi thăm khám, bác sĩ chẩn đoán cụ bị viêm phổi nặng và cần điều trị tích cực.
Những món ăn tốt cho nam giới phải ngồi lâu trước máy tính

Những món ăn tốt cho nam giới phải ngồi lâu trước máy tính

14:00:48 06/11/2025
Viết trên tạp chí khoa học Journal of Physiology, các nhà khoa học của Đại học Birmingham cho biết một thí nghiệm của họ cho thấy thực phẩm giàu flavanol có thể là chìa khóa bảo vệ sức khỏe cho nam giới phải ngồi lâu, liên tục, do công ...
Giải pháp mới trong phòng ngừa cận thị tiến triển ở trẻ

Giải pháp mới trong phòng ngừa cận thị tiến triển ở trẻ

13:04:25 06/11/2025
Không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng. Một số trẻ báo cáo mờ mắt nhẹ hoặc quầng sáng khi đeo kính, nhưng triệu chứng không ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực.
Khám phá công dụng bất ngờ của rau cần tây

Khám phá công dụng bất ngờ của rau cần tây

13:04:02 06/11/2025
Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy, chiết xuất cần tây có thể làm giảm mức cholesterol xấu. Tác dụng này được cho là liên quan đến hàm lượng chất xơ cao trong rau, giúp giảm hấp thu chất béo và duy trì cân bằng lipid trong máu.
5 loại rau giàu protein giúp tăng cơ hiệu quả mà không cần thịt

5 loại rau giàu protein giúp tăng cơ hiệu quả mà không cần thịt

13:03:33 06/11/2025
Với đặc tính ít calo nhưng giàu dưỡng chất, cải Brussels rất phù hợp cho người muốn tăng cơ mà vẫn kiểm soát cân nặng. Có thể chế biến bằng cách nướng, hấp hoặc xào cùng dầu ô liu để giữ trọn hương vị và dinh dưỡng.
5 triệu chứng cảnh báo ung thư dạ dày dễ bị bỏ qua

5 triệu chứng cảnh báo ung thư dạ dày dễ bị bỏ qua

13:02:38 06/11/2025
Cảm giác no chỉ sau vài miếng ăn không hề vô hại, nó có thể là một dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư dạ dày. Điều này xảy ra khi một khối u đang phát triển làm giảm dung tích dạ dày hoặc làm chậm quá trình tiêu hóa.

Có thể bạn quan tâm

Thuý Ngân đã block Võ Cảnh: Căng thẳng đến mức này sao?

Thuý Ngân đã block Võ Cảnh: Căng thẳng đến mức này sao?

Sao việt

00:28:53 07/11/2025
Giữa loạt nghi vấn mối quan hệ đã không còn như xưa, mới đây Thuý Ngân tiếp tục gây chú ý khi có màn đáp trả trước thắc mắc của netizen.
"Trái tim què quặt": Câu chuyện tình yêu không lỗi thời trong bối cảnh những năm 90

"Trái tim què quặt": Câu chuyện tình yêu không lỗi thời trong bối cảnh những năm 90

Phim việt

00:12:18 07/11/2025
Được chuyển thể từ tiểu thuyết kinh điển Pháp, Trái Tim Què Quặt là một món ăn lạ miệng trong số các phim có mặt ở rạp chiếu thời điểm hiện tại.
Mỹ nhân đẹp đến mức bị cả nước cấm đóng vai nghèo: Visual tuyệt đỉnh trần gian, có làm ăn mày vẫn sang

Mỹ nhân đẹp đến mức bị cả nước cấm đóng vai nghèo: Visual tuyệt đỉnh trần gian, có làm ăn mày vẫn sang

Hậu trường phim

00:10:10 07/11/2025
Mới đây, loạt ảnh hậu trường của Địch Lệ Nhiệt Ba trong dự án Tuy Không Thể Có Tất Cả Cùng Lúc bất ngờ phủ sóng mạng xã hội.
10 phim Trung Quốc có kết thúc trên cả tuyệt vời, xem xong chỉ muốn lao tới ôm biên kịch

10 phim Trung Quốc có kết thúc trên cả tuyệt vời, xem xong chỉ muốn lao tới ôm biên kịch

Phim châu á

00:05:05 07/11/2025
Danh sách dưới đây sẽ khiến bạn tin rằng, bên cạnh những bi kịch day dứt, vẫn có không ít tác phẩm khép lại bằng sự viên mãn, ấm áp và đầy cảm xúc.
G-Dragon đáp chuyên cơ riêng đến Hà Nội, vẫy tay chào fan Việt

G-Dragon đáp chuyên cơ riêng đến Hà Nội, vẫy tay chào fan Việt

Sao châu á

23:47:11 06/11/2025
Tối 6/11, G-Dragon đáp chuyên cơ riêng xuống sân bay Nội Bài, chuẩn bị cho 2 đêm concert bermensch tại Hà Nội.
Trưởng thôn báo có vết nứt núi, hàng chục người phải sơ tán khẩn trong bão

Trưởng thôn báo có vết nứt núi, hàng chục người phải sơ tán khẩn trong bão

Tin nổi bật

23:25:02 06/11/2025
Giữa lúc bão số 13 (Kalmaegi) gây mưa to, gió lớn tại Quảng Ngãi, chính quyền xã Ba Vì đã khẩn cấp sơ tán hơn 50 người dân sinh sống dưới chân núi Wang Với do xuất hiện vết nứt lớn, tiềm ẩn nguy cơ sạt lở.
Ca sĩ Vũ Hà nói ân hận khi đánh bạc tại khách sạn Pullman

Ca sĩ Vũ Hà nói ân hận khi đánh bạc tại khách sạn Pullman

Pháp luật

23:16:25 06/11/2025
Đứng trước bục khai báo nói lời sau cùng, ca sĩ Vũ Hà bày tỏ ân hận khi tham gia đánh bạc tại khách sạn Pullman. Theo cáo buộc ngày 18/5/2024, ông Hà đánh bạc một lần tại câu lạc bộ King Club.
Nhạc sĩ Giáng Son bất ngờ khoe tin vui của ca sĩ Tùng Dương

Nhạc sĩ Giáng Son bất ngờ khoe tin vui của ca sĩ Tùng Dương

Nhạc việt

22:56:11 06/11/2025
Nhạc sĩ Giáng Son bất ngờ mang bằng khen huy chương Vàng cho tác phẩm Khát vọng vươn mình trao lại cho ca sĩ Tùng Dương tại buổi họp báo ra mắt đĩa than của anh chiều 6/11.
Lựa chọn khó khăn của Ukraine ở "chảo lửa" Pokrovsk

Lựa chọn khó khăn của Ukraine ở "chảo lửa" Pokrovsk

Thế giới

22:55:13 06/11/2025
Ukraine vẫn đang chiến đấu để duy trì chỗ đứng ở thành phố Pokrovsk bị bao vây tại tỉnh Donetsk, giữa những tranh luận liệu họ có nên rút lui mang tính chiến thuật nhằm hạn chế tổn thất lực lượng.
Tôi từng bị mẹ chồng gọi là "cây khô không trái", cho đến khi bà lặng lẽ khóc vì thương

Tôi từng bị mẹ chồng gọi là "cây khô không trái", cho đến khi bà lặng lẽ khóc vì thương

Góc tâm tình

22:50:51 06/11/2025
Tôi bắt đầu sợ về nhà, tôi sợ mình không thể sinh con, nhà chồng không cháu nối dõi. Ngày tôi về làm dâu, ai nhìn vào cũng bảo tôi là cô gái may mắn.
Người dân phát hoảng khi mở cửa, thấy con trăn lớn 'ghé thăm' nhà mình

Người dân phát hoảng khi mở cửa, thấy con trăn lớn 'ghé thăm' nhà mình

Lạ vui

22:10:08 06/11/2025
Khi mở cửa đi vào nhà, một người dân ở tỉnh Quảng Trị phát hoảng khi thấy con trăn đất lớn trong nhà. Cơ quan chức năng đã bắt và thả con trăn về môi trường sống tự nhiên.