Loại vaccine mới mang tính cách mạng chống lại bệnh viêm màng não

Nigeria đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới đưa vào sử dụng Men5CV, một loại vaccine ‘mang tính cách mạng’ mới chống lại bệnh viêm màng não .

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty images)

Thông cáo báo chí của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố ngày 12/4 cho biết Nigeria đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới đưa vào sử dụng Men5CV, một loại vaccine “mang tính cách mạng” mới chống lại bệnh viêm màng não .

Thông cáo dẫn lời Tổng Giám đốc của tổ chức này, Tiến sỹ Tedros Adhanom Ghebreyesus, cho biết vaccine mới có thể làm thay đổi diễn biến của căn bệnh nguy hiểm vốn được coi là kẻ thù truyền kiếp. Nó có thể ngăn chặn những đợt bùng phát mới và cứu sống nhiều người.

Theo WHO, vaccine Men5CV cung cấp khả năng bảo vệ mạnh mẽ trước 5 chủng vi khuẩn viêm màng não mô cầu chính là A, C, W, Y và X chỉ trong một lần tiêm. Men5CV có khả năng bảo vệ rộng hơn so với các loại vaccine hiện hành đang được sử dụng ở phần lớn các nước châu Phi, vốn chỉ có hiệu quả chống lại chủng A.

Trên thực tế, các chuyên gia của WHO đã bật đèn xanh cho loại vaccine này từ năm ngoái. WHO đánh giá viêm màng não do vi khuẩn là dạng bệnh nguy hiểm phổ biến nhất. Bệnh sinh ra khi một số loài vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng gây viêm các mô xung quanh não và tủy sống.

Trong năm ngoái, số ca viêm màng não được báo cáo ở châu Phi tăng 50% và căn bệnh này có nguy cơ xuất hiện ở khắp nơi trên thế giới, đặc biệt tại khu vực cận Sahara, nơi được mệnh danh là “vành đai viêm màng não châu Phi.”

Vaccine mới có thể làm thay đổi diễn biến của căn bệnh nguy hiểm vốn được coi là kẻ thù truyền kiếp.(Nguồn: WHO)

Còn tại Việt Nam, vừa qua một bé gái 5 tuổi ở Tây Ninh vừa được xác định sốc nhiễm trùng, nhiễm khuẩn huyết do nhóm huyết thanh não mô cầu B. Đây là tác nhân phổ biến nhất tại Việt Nam trong vòng 15 năm qua, gây các bệnh cảnh nguy hiểm như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi.

Vậy viêm màng não là bệnh như thế nào? Nó có nguy hiểm không, có lây không và cách điều trị ra sao ?

1. Viêm màng não là gì?

Viêm màng não là hiện tượng viêm của màng xung quanh não và tủy sống, dẫn đến hàng loạt triệu chứng như đau đầu, cứng gáy, sợ sáng, tăng số lượng bạch cầu trong dịch não tủy. Nguyên nhân viêm màng não có thể do nhiễm khuẩn hoặc không do nhiễm khuẩn.

Viêm màng não có thể do nhiễm vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, viêm màng não có thể được chữa khỏi sau vài tuần, hoặc có thể là trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng.

Bệnh viêm màng não có 4 loại gồm viêm màng não do não mô cầu, do phế cầu khuẩn, do các virus đường ruột, do haemophilus influenzae typ B (Hib).

2. Bệnh viêm màng não có nguy hiểm không?

Viêm màng não là một bệnh lý có độ nguy hiểm cao, có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào và ở bất kỳ thời điểm nào trong năm. Tỷ lệ tử vong của bệnh nhân viêm màng não khi phát hiện và điều trị muộn lên đến 20-50%.

Trong trường hợp bệnh nhân được cứu sống kịp thời, nguy cơ phải sống chung với các di chứng của viêm màng não là 30-50%.

3. Viêm màng não có lây không?

Các tác nhân gây bệnh viêm màng não thường có trong những chất tiết ra từ đường hô hấp. Người khỏe mạnh hít phải chất tiết này khi người bệnh nói chuyện, ho, hắt hơi có khả năng mắc bệnh.

Bệnh cũng có thể lây gián tiếp khi tiếp xúc qua da, khi người lành dùng chung các đồ vật hàng ngày như cốc, chén,… với người bệnh.

Một số nghiên cứu còn phát hiện ra, vi khuẩn Neisseria meningitidis gây bệnh viêm màng não có thể lây cho những người tiếp xúc gần hoặc tiếp xúc trong thời gian dài với người bệnh. Người trong gia đình, bạn học, bạn cùng phòng… bất cứ ai tiếp xúc trực tiếp với chất dịch bệnh nhân đều có nguy cơ mắc bệnh.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty images)

4. Triệu chứng viêm màng não

Viêm màng não thường có những triệu chứng rất dễ nhầm lẫn với viêm đường hô hấp thông thường, sốt siêu vi như sốt cao, chán ăn, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc ho, chảy nước mũi, nôn…

Để phân biệt bệnh lý viêm màng não với các bệnh viêm đường hô hấp thông thường khác, bạn có thể dựa vào các triệu chứng quan trọng sau.

Co giật: Người bệnh có thể co giật một phần cơ thể như tay, chân, mắt, miệng hoặc cũng có thể co giật toàn thân. Một số trường hợp co giật đơn thuần do sốt cao hoặc do rối loạn điện giải, nhưng cũng cần phải theo dõi xem trẻ có bị viêm màng não không.

Rối loạn ý thức : Người bệnh dễ bị kích động, sau đó ngủ li bì, lờ đờ, hôn mê.

Đau đầu, nôn hoặc có biểu hiện liệt mặt, liệt hoặc giảm vận động ở chân, tay hoặc nửa người.

Đối với trẻ sơ sinh, dấu hiệu ban đầu thường không đặc hiệu và rất khó phân biệt với các bệnh nhiễm trùng khác. Người bệnh có thể sốt hoặc không sốt, đi kèm một trong các triệu chứng trên. Một số biểu hiện thần kinh hay gặp là ngủ li bì, thóp phồng, co giật.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty images)

5. Phương pháp điều trị

Bệnh nhân viêm màng não cần nhập viện ngay lập tức để hạn chế nguy cơ tổn thương não và tử vong. Phương pháp điều trị viêm màng não phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.

Nguyên nhân do vi khuẩn: cần nhập viện ngay lập tức. Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp ngăn ngừa tổn thương não và tử vong. Viêm màng não do vi khuẩn được điều trị bằng thuốc kháng sinh và steroid tiêm tĩnh mạch. Không có kháng sinh đặc hiệu cho bệnh do vi khuẩn gây ra. Chọn loại thuốc nào phụ thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh.

Nguyên nhân do nấm: được điều trị bằng thuốc chống nấm.

Nguyên nhân do ký sinh trùng: điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng. Một số trường hợp có thể sử dụng thuốc diệt ký sinh trùng.

Nguyên nhân do virus: đa số có thể tự khỏi, một số tác nhân gây bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc kháng virus tiêm tĩnh mạch.

Viêm màng não mạn tính được điều trị bằng cách giải quyết các nguyên nhân gây bệnh.

6. Các biến chứng viêm màng não

Đa số các trường hợp mắc bệnh viêm màng não được phát hiện và nhập viện trong tình trạng nặng, đã xuất hiện biến chứng hoặc có nguy cơ xuất hiện biến chứng cao. Điều này xảy ra do đây là một bệnh lý có diễn tiến nhanh, tuy nhiên, các triệu chứng ban đầu của bệnh khá giống với các bệnh nhiễm trùng thông thường nên thường bị người bệnh bỏ qua. Bệnh viêm màng não gây ra một số biến chứng phổ biến sau.

Hệ thần kinh : Viêm màng não gây ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh và não bộ khiến bệnh nhân sốt cao liên tục, lú lẫn, mơ hồ, hôn mê kéo dài, thậm chí là rơi vào trạng thái nguy kịch.

Thống kê cho thấy có khoảng 7% trường hợp trẻ bị viêm màng não do vi khuẩn xuất hiện biến chứng não úng thủy, phổ biến là não úng thủy giao tiếp (chiếm 52% trường hợp gặp phải biến chứng này).

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty images)

Hệ tuần hoàn: Tác nhân gây bệnh viêm màng não có thể di chuyển vào máu, tiết độc tố gây nhiễm trùng huyết. Hơn nữa, khi máu chứa mầm bệnh theo hệ tuần hoàn, đi đến các cơ quan nội tạng, gây ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan này, phá hủy mao mạch máu.

Ban đầu người bệnh sốt, xuất huyết dưới da. Sau đó, các triệu chứng này trở nên nặng hơn, phát ban sẫm màu trên diện rộng, suy giảm chức năng, đe dọa tính mạng.

Xương khớp và cơ bắp: Viêm màng não ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống xương và cơ bắp của cơ thể, nhất là vùng cổ, vai và lưng. Điều này khiến bệnh nhân khó vận động, xoay cổ hay cúi người, về lâu, cơ và các khớp xương trở nên tê cứng, dị dạng.

Bên cạnh đó, sau khi đã được chữa khỏi viêm màng não, người bệnh có thể gặp phải một số di chứng như nhiễm trùng máu, đau nửa đầu, mất thính lực, suy giảm nhận thức, co giật và động kinh.

7. Phòng ngừa viêm màng não

Viêm màng não hiện là gánh nặng bệnh tật đáng báo động do tỷ lệ tử vong cao, di chứng kéo dài ảnh hưởng đến tương lai và cuộc sống của người bệnh. Để chủ động phòng bệnh viêm màng não ngay từ sớm, người dân cần thực hiện một số biện pháp.

Không chia sẻ đồ dùng cá nhân: Các tác nhân gây bệnh viêm màng não có thể lây truyền khi người lành tiếp xúc chất tiết hô hấp của người bệnh, thông qua dùng chung các đồ dùng cá nhân. Do đó, để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn, virus gây bệnh mọi người không nên dùng chung đồ dùng có chứa chất tiết như ly uống nước, chai nước, ống hút, bàn chải đánh răng, son môi và thuốc lá.

Rửa tay thật sạch: Virus và vi khuẩn gây viêm màng não có thể bám trên tay và đi vào cơ thể qua đường miệng. Rửa tay sạch với xà phòng và nước kháng khuẩn là phương pháp phòng bệnh đơn giản, đặc biệt là sau khi ở nơi đông người, sau ho hoặc hắt hơi.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Getty images)

Tăng cường hệ thống miễn dịch : Khi bị nhiễm trùng, hệ miễn dịch sẽ hoạt động để chống lại các tác nhân xâm nhập. Hệ miễn dịch khỏe mạnh có thể ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng do virus, vi khuẩn. Ngoài ra, ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc có thể giúp nâng cao sức đề kháng của cơ thể.

Chăm sóc sức khỏe giữ vai trò quan trọng, đặc biệt là khi bạn đang có một hay nhiều bệnh lý mãn tính làm tổn hại hệ thống miễn dịch, hoặc sử dụng các loại thuốc gây suy giảm miễn dịch.

Tiêm phòng vaccine: Cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh viêm màng não là tiêm phòng vaccine. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo, người dân nên tiêm vaccine phòng viêm màng não ở độ tuổi 11 hoặc 12, sau đó tiêm nhắc khi 16 đến 18 tuổi./.