Lần đầu tiên chứng kiến quá trình hố đen thức giấc, nuốt chửng vật chất xung quanh
Các nhà thiên văn học đã chứng kiến một cảnh tượng chưa từng thấy trong vũ trụ: Đó là sự thức giấc của hố đen siêu nặng ở trung tâm một thiên hà xa xôi.
Vào cuối năm 2019, một nhóm các nhà thiên văn học đã chú ý đến một thiên hà không mấy nổi bật có tên là SDSS1335 0728, nằm cách chúng ta 300 triệu năm ánh sáng trong chòm sao Xử Nữ. Sự tăng đột ngột về độ sáng của thiên hà đã được kính viễn vọng của Cơ sở tạm thời Zwicky phát hiện tại Đài thiên văn Palomar ở California.
Với tầm nhìn cực rộng, camera sẽ quét toàn bộ bầu trời phía Nam 2 ngày/lần, thu thập dữ liệu về các thiên thể như các tiểu hành tinh gần Trái Đất cũng như các siêu tân tinh sáng ở xa.
Ảnh minh họa: M. Kornmesser/ESO
Một nhóm các nhà thiên văn học và kỹ sư liên ngành đã theo dõi quan sát của Zwicky bằng cách sử dụng thông tin từ các kính thiên văn đặt trong không gian và trên mặt đất để xem độ sáng của thiên hà thay đổi như thế nào theo thời gian.
Các nhà nghiên cứu đã ngạc nhiên nhận ra rằng họ đang chứng kiến một khoảnh khắc có một không hai khi một “quái vật” vũ trụ thức giấc. Các kết quả nghiên cứu của họ đã được chấp nhận để công bố trên tạp chí Thiên văn học và Vật lý Thiên văn.
“Hãy tưởng tượng bạn đang quan sát một thiên hà xa xôi trong nhiều năm. Nó dường như lúc nào cũng có vẻ yên tĩnh và không hoạt động. Đột nhiên, lõi của nó bắt đầu cho thấy những thay đổi đáng kể về độ sáng, không giống bất kỳ sự kiện điển hình nào chúng tôi từng thấy trước đây”, chủ nhiệm nghiên cứu Paula Sánchez Sáez, nhà thiên văn học tại Đài thiên văn Nam châu Âu ở Đức cho hay trong một thông báo.
Nhóm nghiên cứu phân loại thiên hà này là có nhân thiên hà đang hoạt động, hay một khu vực đặc và sáng được cung cấp năng lượng bởi một hố đen siêu nặng.
Một số sự kiện có thể khiến một thiên hà đột nhiên sáng lên, chẳng hạn như vụ nổ siêu tân tinh hoặc khi các ngôi sao đến quá gần hố đen và bị xe toạc trong hiện tượng gọi là sự kiện gián đoạn thủy triều.
Video đang HOT
Tuy nhiên, những sự kiện như vậy chỉ kéo dài hàng chục hoặc hàng trăm ngày trong khi SDSS1335 0728 tiếp tục tăng độ sáng trong hơn 4 năm sau khi các nhà nghiên cứu lần đầu tiên quan sát thấy nó tăng đột biến độ sáng giống như bật một công tắc đèn vũ trụ.
Sự thay đổi độ sáng trong thiên hà không giống với bất kỳ điều gì các nhà thiên văn học từng thấy trước đây và điều này chỉ làm họ thêm bối rối.
Sự kiện vũ trụ chưa từng có
Để tìm ra câu trả lời, các nhà nghiên cứu đã tham khảo và so sánh dữ liệu lưu trữ từ nhiều đài quan sát và toàn bộ dữ liệu này đã cho thấy một bức tranh rộng lớn về thiên hà cả trước và sau lần quan sát vào tháng 12/2019, theo đó thiên hà đã chuyển sang phát ra nhiều tia cực tím hơn, cũng như ánh sáng có thể nhìn thấy và tia hồng ngoại trong những năm gần đây, ngoài ra còn có tia X vào đầu tháng 2 – một hoạt động chưa từng có, nhà thiên văn học Sánchez Sáez nói.
Bởi vì thiên hà cách chúng ta 300 triệu năm ánh sáng nên những sự kiện mà các nhà thiên văn học đang quan sát đã xảy ra trong quá khứ nhưng ánh sáng từ những sự kiện này hiện mới đến Trái Đất sau khi du hành xuyên không gian trong hàng triệu năm. Một năm ánh sáng là khoảng cách ánh sáng đi được trong 1 năm, tương đường 9,46 nghìn tỷ km.
Đồng tác giả nghiên cứu Lorena Hernández García, nhà thiên văn học tại Viện Vật lý thiên văn Thiên niên kỷ và Đại học Valparaíso ở Chile cho biết: “Lựa chọn hữu hình nhất để giải thích hiện tượng này chúng ta đang thấy lõi của thiên hà bắt đầu hoạt động thế nào. Nếu vậy, đây là lần đầu tiên chúng ta thấy hoạt động của một hố đen khổng lồ trong thời gian thực”.
Những thiên thể khổng lồ đang say ngủ
Các hố đen siêu nặng được phân loại có khối lượng gấp 100.000 lần Mặt trời của chúng ta. Chúng có thể được tìm thấy ở trung tâm của hầu hết thiên hà, bao gồm cả Dải Ngân hà.
Đồng tác giả nghiên cứu Claudio Ricci, Phó Giáo sư tại Đại học Diego Portales ở Chile, cho biết: “Những quái vật khổng lồ này thường ngủ và không thể nhìn thấy trực tiếp. Trong trường hợp của SDSS1335 0728, chúng tôi có thể quan sát thấy sự thức giấc của một hố đen khổng lồ khi nó đột nhiên bắt đầu tiêu thụ khí sắn có ở xung quanh và trở nên rất sáng”.
Nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng các thiên hà không hoạt động dường như sẽ hoạt động trở lại sau một vài năm, thường được kích hoạt bởi hoạt động của hố đen nhưng quá trình một hố đen thức giấc chưa bao giờ được quan sát trực tiếp trước đây cho đến tận bây giờ, nhà thiên văn học Hernández García nói.
Nhà nghiên cứu Ricci thì cho biết kịch bản tương tự có thể đã xảy ra với Sagittarius A*, hố đen siêu nặng ở trung tâm Dải Ngân hà nhưng các nhà thiên văn học không chắc chắn về việc nó đã diễn ra như thế nào.
Các nhà thiên văn học không loại trừ việc quan sát của họ có thể là một sự kiện gián đoạn thủy triều bất thường hoặc một hiện tượng thiên văn học mới chưa được biết đến.
“Bất kể bản chất của các biến động như thế nào, thiên hà này đã cung cấp thông tin giá trị về cách các lỗ đen phát triển và tiến hóa”, nhà thiên văn học Sánchez Sáez cho hay.
Các nhà thiên văn học làm sáng tỏ bí ẩn về tinh vân 'Trứng rồng'
Hai ngôi sao lớn cư trú bên trong một tinh vân tuyệt đẹp có biệt danh "Trứng rồng" đã khiến cho các nhà thiên văn học phải vắt óc suy nghĩ.
Một trong hai ngôi sao có từ trường giống như mặt trời của chúng ta. Ngôi sao còn lại thì không có. Thông thường thì những ngôi sao khổng lồ như vậy sẽ không liên quan gì đến các tinh vân.
Tới thời điểm hiện nay, các nhà nghiên cứu dường như đã giải mã được bí ẩn, đồng thời giải thích lí do tại sao một số ít ngôi sao lớn lại có được từ tính như vậy. Họ nói rằng chúng ta có thể đổ lỗi cho tình huynh đệ tương tàn giữa các ngôi sao. Trong trường hợp này, ngôi sao lớn hơn đã nuốt chửng một ngôi sao nhỏ và việc trộn lẫn vật chất giữa chúng trong quá trình đã tạo ra một từ trường.
Nhà thiên văn học Abigail Frost của Đài quan sát Nam châu u (Chile) cho biết: "Sự hợp nhất này có lẽ đã rất dữ dội. Khi hai ngôi sao hợp nhất, vật chất có thể bị văng ra ngoài và điều này dường như đã tạo ra tinh vân mà chúng ta thấy ngày nay".
Sau khi mô phỏng lại trên máy tính, người ta dự đoán rằng có thể tạo ra từ trường nhờ sự kết hợp vật chất qua quá trình hợp nhất của hai ngôi sao.
Nhà thiên văn học Hugues Sana của KU Leuven ở Bỉ, đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu nói: "Nghiên cứu của chúng tôi là bằng chứng quyết định xác nhận sự chính xác của viễn cảnh này".
Hai ngôi sao này được liên kết với nhau bằng lực hấp dẫn trong cái gọi là hệ nhị phân. Chúng nằm trong Dải Ngân Hà của chúng ta, cách Trái đất khoảng 3.700 năm ánh sáng và thuộc chòm sao Norma.
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng chín năm quan sát bằng Kính vi lớn khổng lồ tại Chile. Ngôi sao từ tính nặng hơn mặt trời khoảng 30 lần. Người bạn đồng hành còn lại của nó nặng hơn mặt trời khoảng 26,5 lần. Khoảng cách giữa chúng xa hơn từ 7 đến 60 lần khoảng cách giữa Trái đất và mặt trời.
"Trứng Rồng" được đặt tên như vậy vì nó nằm tương đối gần một phức hợp tinh vân lớn hơn được gọi là "Những con rồng chiến của Ara". Các ngôi sao bên trong Trứng Rồng dường như đã hình thành từ 4-6 triệu năm trước dưới dạng một hệ ba sao - ba ngôi sao được sinh ra cùng lúc và bị ràng buộc bởi lực hấp dẫn.
Hai thành viên chủ chốt của hệ ba bao gồm một ngôi sao lớn hơn - gấp 25 đến 30 lần khối lượng mặt trời - và một ngôi sao nhỏ hơn - có thể gấp 5 đến 10 lần khối lượng mặt trời.
Các nhà nghiên cứu cho biết ngôi sao có khối lượng lớn hơn tiến hóa nhanh hơn, lớp vỏ bên ngoài của nó bao phủ ngôi sao nhỏ hơn và kích hoạt quá trình hợp nhất, đẩy ra không gian khí và bụi từ đó tạo nên tinh vân.
Frost chia sẻ: "Đối với các ngôi sao có khối lượng thấp như mặt trời của chúng ta, hệ thống sưởi đối lưu - giống như chuyển động của nước nóng trong bộ tản nhiệt - tạo ra chuyển động của vật chất sao. Điều này lại tạo ra hiệu ứng động lực kết quả là từ trường".
"Tuy nhiên, đối với những ngôi sao khổng lồ - lớn hơn 8 lần khối lượng mặt trời của chúng ta - sẽ có các hiệu ứng nhiệt khác nhau, và do đó việc giải thích sự xuất hiện của từ trường đối với những loại sao này sẽ phức tạp hơn. Viễn cảnh hai ngôi sao sáp nhập đáp ứng được tất cả các điều kiện,"
Khoảng 7% các ngôi sao lớn có từ trường. Ngôi sao thứ hai trong hệ thống nhị phân sẽ không có nếu nó không liên quan đến quá trình hợp nhất,.
Từ trường của sao lưu trữ lượng năng lượng khổng lồ. Các cơn bão từ trường của Mặt Trời có thể tác động vào bầu khí quyển của Trái Đất và tạo ra hiện tượng cực quang ly kỳ, nhưng đồng thời cũng có thể làm gián đoạn tín hiệu radio và hệ thống định vị.
Phát hiện trường điện từ mạnh quanh hố đen ở trung tâm Dải Ngân hà Đài quan sát thiên văn Nam Âu (ESO) ngày 27/3 cho biết các nhà thiên văn đã phát hiện những trường điện từ mạnh di chuyển theo đường xoắn ốc xung quanh hố đen ở trung tâm Dải Ngân hà. Hình ảnh đầu tiên của hố đen siêu lớn tại khu vực Sagittarius A* ở trung tâm của Dải Ngân hà được công...