Kinh nghiệm của Malaysia trong phát triển thủy sản bền vững

Phóng viên TTXVN tại Malaysia đã có cuộc phỏng vấn Vụ trưởng Vụ Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và An ninh lương thực Malaysia, ông Adnan Hussain, cùng Giám đốc Trung tâm Đối ngoại và An ninh Hàng hải, bà Sumathy Permal, về kinh nghiệm của Malaysia cũng như mối quan hệ hợp tác với Việt Nam trong lĩnh vực phát triển thủy sản bền vững.

Tàu cá công suất lớn đánh bắt xa bờ cập cảng cá Cửa Tùng. Ảnh minh họa: Nguyên Linh/TTXVN

Vụ trưởng Hussain cho biết Malaysia đặt ưu tiên cao trong việc đảm bảo tính bền vững của nguồn lợi thủy sản trong khi ghi nhận tầm quan trọng của việc phát triển ngành thủy sản. Để đảm bảo ngành thủy sản tiếp tục mang lại lợi ích cho người dân và đất nước, khát vọng phát triển nghề cá bền vững đã được thể hiện trong Chính sách Nông sản Quốc gia 2.0, sau đó được chuyển thành Kế hoạch hành động chiến lược của ngành thủy sản Malaysia. Hai tài liệu hướng dẫn này cùng với các chính sách và hướng dẫn có liên quan khác, tạo thành “xương sống” cho cách Malaysia quản lý nguồn tài nguyên của mình, đồng thời phát triển ngành thủy sản.

Để hỗ trợ nhu cầu ngày càng tăng về cá và các sản phẩm thủy sản, các nỗ lực nhằm tăng sản xuất thông qua nuôi trồng thủy sản được chú trọng. Điều này nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn từ đánh bắt thủy sản. Những nỗ lực liên quan khác của Malaysia bao gồm phục hồi môi trường sống thông qua các rạn san hô nhân tạo, tăng cường khu vực được bảo vệ, tăng cường năng lực giám sát, kiểm soát cùng với sự tham gia thường xuyên với các bên liên quan cũng như trao quyền cho người dân địa phương, đặc biệt là ngư dân ven biển để quản lý các khu bảo tồn. Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và An ninh lương thực cũng thúc đẩy việc áp dụng các phương pháp nuôi trồng thủy sản tốt nhất, đồng thời tính đến các hệ thống nuôi trồng thủy sản thân thiện với môi trường, cũng như là tiêu thụ cá và các sản phẩm thủy sản an toàn và bền vững.

Hiện tại Vụ Thủy sản đang thực hiện biện pháp mới, có thể hiểu là vườn ươm giống cá trên biển nhằm bổ sung và tái cân bằng tài nguyên biển. Bên cạnh đó, các rạn san hô nhân tạo đã trở thành môi trường sống tự nhiên cho cá sinh sản và cũng sẽ cân bằng quần thể cá ở vùng biển Malaysia. Ngoài ra, việc bảo vệ rừng ngập mặn phải được duy trì để đảm bảo môi trường sống tự nhiên trong khi thực hiện khép kín mùa thu hoạch tôm ở Bờ Đông cũng là một cách tốt để đảm bảo nguồn tài nguyên được duy trì.

Theo ông Hussain, hoạt động đánh bắt trái phép tràn lan ở vùng biển của Malaysia đang khiến nước này thiệt hại từ 3-6 tỷ ringgit (637 triệu USD) mỗi năm. Trung bình có 980 tấn hải sản bị đánh bắt trái phép ngoài vùng biển Malaysia mỗi năm, chủ yếu do ngư dân nước ngoài đánh bắt ở các khu vực bị cấm. Lượng hải sản bị đánh cắp ảnh hưởng trực tiếp đến ngư dân và tổn thất lớn về tài nguyên biển của Malaysia. Trong nỗ lực khắc phục tình trạng đánh bắt trái phép, các cơ quan chức năng đã tập trung hơn vào việc thực hiện Chương trình Giám sát và Kiểm soát (MCS) theo Đạo luật Thủy sản năm 1985. MCS là một phần không thể thiếu trong quản lý nghề cá, bao gồm việc giám sát và hành động chống lại những ngư dân không tuân thủ luật pháp địa phương và quốc gia, các công ước tiểu vùng hoặc khu vực, các điều khoản và điều kiện cấp phép. Tác động của việc đánh bắt quá mức một phần do đánh bắt bất hợp pháp sẽ dẫn đến giảm tỷ lệ đánh bắt, cuối cùng dẫn đến giảm thu nhập cho ngư dân đánh bắt hợp pháp do các hoạt động không bền vững.

Malaysia hợp tác với các nước láng giềng để quản lý nguồn lợi thủy sản. Ông Hussain nhấn mạnh nếu một quốc gia đang bảo vệ các loài bị đe dọa và có nguy cơ tuyệt chủng, cũng như nguồn sinh sản của mình thông qua đánh bắt cá, thì các nước láng giềng cũng nên thực hiện điều tương tự.

Theo Vụ trưởng Hussain,tỷ lệ đánh bắt trái phép tại Malaysia đã giảm tới 4% và giá trị đánh bắt đã tăng lên tới 7% vào năm 2021 so với năm 2020. Tuy nhiên, để thành công hơn, Vụ Thủy sản cần hỗ trợ tài chính và đủ nhân sự để xây dựng Kế hoạch quản lý nghề cá (FMP) và Kế hoạch hành động quốc gia (NPOA) có hiệu quả.

Ông Hussain cho biết Malaysia cũng đối mặt với thách thức trước mắt là ngư dân địa phương thiếu nhận thức và hiểu biết, đặc biệt là về việc duy trì nguồn lợi thủy sản. Ngư dân cần được hiểu rõ về chính sách của chính phủ và được hỗ trợ về kinh phí, cũng như công nghệ đánh bắt mới nhất để đảm bảo họ có thể tối đa hóa công suất tàu thuyền và sản lượng đánh bắt. Điều này sẽ giúp ích rất nhiều cho ngư dân Malaysia.

Về phần mình, bà Permal cho biết để đảm bảo hoạt động đánh bắt cá có trách nhiệm, ngư dân Malaysia được khuyến khích sử dụng các thiết bị liên lạc và dẫn đường phù hợp, chẳng hạn như GPS, thiết bị theo dõi di động và Hệ thống nhận dạng tự động (AIS). Những thiết bị này không chỉ hỗ trợ ngư dân trong hoạt động đánh bắt mà còn ngăn chặn việc vô tình xâm phạm lãnh hải của các quốc gia khác.

Chuyên gia Permal cho biết thêm Malaysia rất quan ngại về các hoạt động đánh bắt trái phép, không báo cáo và không theo quy định (IUU) xảy ra trong phạm vi quyền tài phán quốc gia của mình và trên biển cả. Hậu quả của việc khai thác IUU về môi trường, xã hội và kinh tế là rất lớn, ảnh hưởng xấu đến cả các loài mục tiêu và không phải mục tiêu cũng như hệ sinh thái rộng hơn. IUU có thể làm suy giảm nỗ lực quản lý để đạt được nghề cá bền vững và do đó có thể dẫn đến sự sụp đổ của ngành thủy sản do sự cạnh tranh không lành mạnh. Bên cạnh đó, IUU khiến những người đánh cá hợp pháp bị thiệt hại về mặt kinh tế.

Ngoài ra, IUU làm suy yếu nỗ lực quốc tế, khu vực và quốc gia nhằm bảo tồn và quản lý hiệu quả trữ lượng cá và tác hại của việc đánh bắt cá trái phép. Bà Permal nhấn mạnh Chính phủ Malaysia có quan điểm xử lý nghiêm khắc hành vi đánh bắt trái phép của tàu cá nước ngoài, qua đó bảo vệ chủ quyền biển và bảo vệ nguồn lợi thủy sản của đất nước. Căn cứ luật pháp và các quy định liên quan, Malaysia thực hiện hướng dẫn, trấn áp và quản lý các hoạt động đánh bắt trái phép của người nước ngoài theo hai luật chính là Đạo luật về chủ quyền hoạt động kinh tế, ngư nghiệp và Đạo luật về lãnh hải và vùng tiếp giáp. Malaysia cam kết ngăn chặn các hành vi phạm tội liên quan đến nghề cá của ngư dân nước ngoài và địa phương thông qua các biện pháp xử lý nhiều lớp. Hoặc bị truy tố tại tòa án với các hình phạt răn đe hoặc thời hạn tạm giam lên đến 2-3 năm hoặc chịu án phạt tù không nộp tiền phạt theo quy định của Đạo luật Thủy sản 1985.

Đánh giá quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Malaysia trong lĩnh vực ngư nghiệp, Vụ trưởng Hussain cho biết hai nước có mối quan hệ tốt cả ở cấp độ song phương và khu vực trong lĩnh vực thủy sản.

Chính phủ Malaysia và Chính phủ Việt Nam đã ký Biên bản ghi nhớ (MOU) về Hợp tác Nông nghiệp vào tháng 4/2014 tại Hà Nội; Biên bản ghi nhớ về thành lập Nhóm công tác kỹ thuật về nghề cá nơi cả hai nước có thể trao đổi song phương về vấn đề thủy sản. Malaysia và Việt Nam đã hợp tác trong các lĩnh vực khác các nền tảng đa phương cụ thể là Nhóm công tác nghề cá ASEAN (ASWGFi), Trung tâm Phát triển thủy sản Đông Nam Á (SEAFDEC), Mạng lưới Nuôi trồng thủy sản ở châu Á-Thái Bình Dương (NACA) và Kế hoạch Hành động khu vực nhằm thúc đẩy trách nhiệm các hoạt động đánh bắt cá bao gồm chống lại hoạt động bất hợp pháp, không báo cáo và không được kiểm soát hoạt động đánh bắt cá trong khu vực (RPOA-IUU).