Kiểng tạo hình là mặt hàng ưa chuộng dịp Tết với linh vật phù hợp con giáp của năm. Vật dụng chính là các loại cây thích hợp và sắt. Tùy vào bàn tay khéo léo của nghệ nhân, mà tạo hình kiểng có những nét đặc sắc riêng ở các nhà vườn.

Ông Huỳnh Văn Khanh tóm tắt chuyện làm kiểng tạo hình:

"Cây thì mình chiết trên thân mẹ nó xuống. Cây thân mẹ nó ba, bốn năm mình mới chiết được trên thân mẹ xuống... Cây sanh, bông trang, với tắc đó. Sanh dễ sống, dễ làm, với lại nó dẻo đó, với độ tuổi thọ nó cao. Ra con thú bằng cây sanh thì mình làm quanh năm, còn tắt Tết thì mình làm theo năm. Năm Tý thì làm chuột, coi như năm nay mình làm chuột".

Theo nghệ nhân Khanh, cái quyết định ở đây là phải tạo con thú bằng cây kiểng sao cho có hồn.

"Sắt bốn đó với sắt sáu. Tùy theo con. Một con mất một ngày hoặc nửa ngày, tùy theo con. Nói chung thì có ý chút là làm được. Mình tạo ra con thú thì phải sao có hồn mới được".

Gọi là có hồn vì ngoài yêu cầu khéo tay, người thợ vườn còn phải có con mắt thẩm mỹ, phải uốn các nhánh cây cho đầy đặn, hình dáng giống với con vật thật nhất. Thời gian để nuôi cây đủ lớn và tương xứng với khung sườn thường kéo dài cả năm trời.

Nghệ nhân Đỗ Trung Thắng chia sẻ:

"Cái này là mình cũng phải nuôi cây, rồi cho nó tương xứng với cái sườn, rồi mình mới vô được. Cái này thì cũng ăn thua sáng tạo của mình thôi. Trong đó, sườn rồi nhánh phải cho nó phù hợp. Với mình cũng phải coi cái kích thước nó vô sao, chứ không phải mình cắm sao vô đại vậy cũng không có được".

Kiểng tạo hình còn là mặt hàng dành cho các sân vườn, hoặc theo yêu cầu kinh doanh thương mại ở những hàng quán, dịch vụ du lịch. Năm 2020 theo âm lịch gọi là Canh Tý, nên linh vật chuột được chọn để uốn kiểng tạo hình, nhưng theo nhận định của nhà vườn, mãi lực của kiểng chuột sẽ không cao.

"Nói chung Sài Gòn với miền ngoài, nói chung cũng khắp xứ... thường thì mấy nhà hàng với khu du lịch... Chuộng thì người ta năm heo, heo người ta trưng hơi nhiều. Heo vàng đó. Chuột chắc hổng ai đâu đem chuột về nhà cũng ít...".

Quan niệm của người Việt, chuột hay phá hoại mùa màng của nhà nông. Chuột còn được ám chỉ chuyện đục khoét của công, và là nguồn lây dịch bệnh. Những điều này khiến cho linh vật kiểng năm Tý được dự báo là sẽ ít người chọn mua.

Theo voa