Khám phá Cao Bằng từ sắc màu non nước

Giữa miền biên viễn phía Bắc, Cao Bằng hiện lên như bức tranh được dệt nên bởi hàng nghìn gam màu.

Xanh thẳm của non cao, trắng xóa của thác đổ, ngọc bích của dòng Quây Sơn , sắc lam trong áo chàm người Tày, Nùng, sắc vàng của mùa lúa chín… tất cả hòa quyện, tạo thành bản hòa ca mang tên “Non nước Cao Bằng”.

Bản hòa ca của thiên nhiên

Men theo Quốc lộ 3 đi về Trùng Khánh mở ra khung cảnh ngoạn mục : Núi non nối tiếp, những dãy đá vôi xanh thẫm nổi bật trên nền trời, mây trôi là là qua đỉnh núi như dải lụa. Đi qua từng khúc cua, gió núi mang theo hương rừng ngai ngái, khiến người lữ khách không khỏi háo hức. Nằm trong vùng Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng, nơi đây sở hữu hệ thống cảnh quan độc đáo với những dãy núi đá vôi hàng triệu năm tuổi, thung lũng xanh mướt và dòng sông Quây Sơn trong vắt như dải lụa mềm.

Đặt chân đến đây, du khách dễ dàng cảm nhận sự trong trẻ o, tĩnh lặng nhưng đầy sức sống của vùng đất biên cương. Thác Bản Giốc không chỉ là thác nước lớn và đẹp nhất Việt Nam, mà còn nằm trong danh sách thác nước xuyên biên giới hùng vĩ nhất thế giới với những dòng nước trắng xóa đổ xuống từ độ cao hơn 60m. Vào mùa mưa, dòng thác như tấm rèm khổng lồ phủ xuống giữa nền xanh của núi rừng; còn mùa khô lại mang vẻ hiền hòa, trong trẻo, phù hợp cho những bức ảnh “check-in” nên thơ. Xa xa, dòng Quây Sơn uốn mình giữa cánh đồng, ánh nước thay đổi theo từng góc nắng, khi xanh biếc, khi ánh bạc, khi lại ngọc ngà mờ sương. Anh Nguyễn Giang Nam, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ: Tôi từng xem ảnh thác Bản Giốc nhiều lần, nhưng khi được tận mắt chứng kiến mới thấy không gì sánh bằng. Mọi thứ ở đây đều nguyên sơ, con người cũng hiền hòa, thân thiện. Những ai yêu thiên nhiên và muốn khám phá cảnh đẹp hoang sơ hùng vĩ đều nên đến đây ít nhất một lần.

Một địa điểm du lịch không thể bỏ qua là hồ Thang Hen – viên ngọc xanh giữa lòng công viên địa chất. Đây là một cụm hồ nước tự nhiên nằm giữa núi đá, với hơn 30 hồ lớn nhỏ thông nhau bằng hệ thống hang ngầm. Mặt hồ phẳng lặng soi bóng núi rừng, mùa nước cạn để lộ hệ thống hang ngầm kỳ bí khiến du khách không khỏi tò mò. Vào buổi sớm, khi sương còn bảng lảng trên mặt nước, hồ Thang Hen như chiếc gương khổng lồ phản chiếu mây trời, tiếng chim rừng vang vọng, cảm giác như đang lạc vào chốn bồng lai.

Không chỉ đẹp ở cảnh sắc, Cao Bằng còn là nơi thiên nhiên kể lại câu chuyện về thời gian qua tầng tầng lớp lớp địa chất. Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng trải rộng trên hơn 3.000 km, lưu giữ dấu tích 500 triệu năm tiến hóa của Trái đất. Hệ tầng đá vôi, trầm tích, các hóa thạch sinh vật biển cổ và địa hình karst phong phú không chỉ có giá trị khoa học mà còn tạo nên những bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc, biến non nước Cao Bằng thành bảo tàng địa chất sống động giữa núi rừng. Giai đoạn 2015 – 2025, tỉnh đón hơn 12 triệu lượt khách, tăng 285,6% so với giai đoạn trước; tổng doanh thu đạt hơn 6.300 tỷ đồng, tăng 1.402%. Những con số ấy cho thấy sức hấp dẫn của vùng đất “xanh trong từng hơi thở”.

Sắc màu văn hóa – Hồn cốt của vùng đất biên cương

Nếu thiên nhiên là nét vẽ lớn thì văn hóa chính là hồn cốt làm nên “sắc màu” Cao Bằng. Tỉnh có hơn 95% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, chủ yếu là Tày, Nùng, Dao, Mông, Lô Lô… đã hình thành hệ thống di sản văn hóa vô cùng phong phú, đa dạng. Mỗi dân tộc mang bản sắc văn hóa riêng, hòa quyện tạo nên một bức tranh văn hóa độc đáo, đa sắc màu. Hiện nay, tỉnh còn lưu giữ khoảng 2.000 di sản về chữ viết, ngữ văn dân gian, tập quán tín ngưỡng, lễ hội truyền thống, nghề thủ công truyền thống, tri thức dân gian, nghệ thuật trình diễn dân gian.

Trong bức tranh đa sắc ấy, sắc chàm là gam màu đặc biệt, sâu lắng, bền bỉ và đầy kiêu hãnh. Đó không chỉ là màu áo mà còn là biểu tượng của văn hóa, của ký ức và tâm hồn người Tày, Nùng. Màu xanh đậm dần theo thời gian, từ sắc lam nhạt thành chàm thẫm, là kết quả của hàng chục lần nhúng, phơi, gấp, ủ. Với người Tày, Nùng, áo chàm là trang phục không thể thiếu trong đời sống hằng ngày cũng như trong lễ hội. Tại nhiều bản làng, dễ dàng bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ ngồi bên hiên nhà sàn, bàn tay thoăn thoắt nhuộm vải, phơi chàm. Từ ruộng nương, chợ phiên cho đến hội Lồng Tồng, sắc chàm hiện diện như sợi dây gắn kết cộng đồng. Không cầu kỳ trong hoa văn, áo chàm giản dị nhưng ẩn chứa triết lý sống: khiêm nhường, bền bỉ và gần gũi với thiên nhiên.

Sắc chàm trong trang phục là biểu tượng văn hóa truyền thống đặc trưng của người Tày, Nùng.

Ngày nay, trong hành trình phát triển du lịch, nhiều homestay đã đưa trang phục truyền thống, nghề nhuộm chàm, dệt vải và làm hương vào trải nghiệm cho du khách. Trong ánh nắng chiều, hình ảnh những cô gái Tày mặc áo chàm, cười rạng rỡ bên bó hương nhiều màu đã trở thành biểu tượng đẹp của du lịch cộng đồng (DLCĐ). Tiếng Then, tiếng đàn tính hay điệu hát sli, lượn mộc mạc mà sâu lắng vang lên trong chiều, cùng khói bếp và mùi xôi nếp thơm lừng, vẽ nên một khung cảnh vừa bình dị vừa đậm chất vùng cao.

Cùng với sắc chàm, những gam màu khác như: vàng óng của ruộng lúa chín, đỏ rực trong lễ hội, trắng tinh của khói lam chiều hòa quyện tạo nên vẻ rực rỡ riêng có của vùng biên. Khi sắc màu thiên nhiên hòa quyện với sắc màu văn hóa, non nước Cao Bằng trở thành nơi mỗi bước chân du khách vừa khám phá du lịch, vừa chiêm ngưỡng bức tranh sinh động của con người và thiên nhiên, một bản giao hưởng đầy màu sắc giữa núi rừng vùng cao.

Giữ sắc màu – Giữ hồn non nước

Trong dòng chảy hiện đại, Cao Bằng vẫn kiên trì giữ gìn và phát huy những sắc màu riêng của mình. Những năm gần đây, tỉnh đẩy mạnh phát triển DLCĐ gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có một số điểm DLCĐ đã và đang được đưa vào vận hành khai thác hiệu quả, thu hút nhiều khách du lịch như: Khuổi Ky, Khuổi Khon, Hoài Khao, Bản Giuồng, Pác Rằng, Phja Thắp. Tại nhiều địa phương, chính quyền bắt đầu quan tâm đến việc quy hoạch, đầu tư phát triển một số xóm, bản có tiềm năng phát triển mô hình DLCĐ. Các làng DLCĐ được xây dựng theo hướng “mỗi bản là một điểm đến”, giúp du khách trải nghiệm đời sống người dân bản địa, cùng dệt vải, giã bánh giày, hái rau rừng, đốt lửa trại và nghe những câu chuyện truyền đời. Mỗi khi có lễ hội, tiếng trống vang lên rộn rã, những trò chơi dân gian như tung còn, kéo co, đẩy gậy… thu hút đông đảo du khách hòa mình cùng người dân.

Chị Nguyễn Kim Phương, chủ một homestay tại xã Đàm Thủy cho biết: Những năm trở lại đây, khách đến Cao Bằng đông hơn trước nhiều, nhất là sau khi có danh hiệu Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng. Đa số khách bây giờ thích du lịch chậm, thích sống cùng người dân và tìm hiểu văn hóa bản địa hơn là chỉ ngắm cảnh. Mọi người đều thích không khí yên bình, mát lành của vùng núi này.

Những bó hương nhiều màu sắc thu hút du khách và người dân địa phương, trở thành điểm check-in sinh động tại làng hương Phja Thắp, xã Quảng Uyên.

Cùng với đó, tỉnh có nhiều nghệ nhân được phong tặng danh hiệu; nhiều nghề thủ công truyền thống như nhuộm chàm, dệt thổ cẩm, làm hương… được khôi phục và phát triển theo hướng hàng hóa, được định hướng nâng tầm thương hiệu, tham gia chương trình OCOP, tạo sinh kế cho người dân và khẳng định bản sắc địa phương tới bạn bè bốn phương. Chị Lương Thị Nhất, xã Quảng Uyên chia sẻ: Mỗi tấm vải nhuộm chàm không chỉ là sản phẩm, mà là câu chuyện về con người và văn hóa của dân tộc. Khi du khách đến tham quan, mặc thử áo chàm, mua sản phẩm hay học nhuộm vải, tôi thấy nghề của mình vừa có giá trị kinh tế, vừa lan tỏa văn hóa. Giữ nghề là giữ hồn bản làng, gia đình tôi cố gắng gìn giữ và truyền lại cho thế hệ sau sắc màu truyền thống này.

Không ồn ào, không xô bồ, Cao Bằng níu chân du khách bằng chính sự mộc mạc, chân thành. Giữa nhịp sống hiện đại, những gam màu xưa vẫn được nâng niu, tất cả hòa quyện tạo nên một Cao Bằng vừa xưa, vừa mới, vừa trầm mặc, vừa rực rỡ sức sống. Những giá trị ấy không chỉ làm say lòng du khách, mà còn là niềm tự hào, là sợi dây gắn kết quá khứ với hiện tại trên hành trình gìn giữ và lan tỏa bản sắc vùng cao.