Hollywood đã chán chiều chuộng thị trường Trung Quốc?

Những ngày qua, truyền thông bày tỏ lo ngại về việc bom tấn “ Top Gun: Maverick” có thể bị cấm chiếu tại Trung Quốc đại lục do hình ảnh cờ Đài Loan trên áo khoác của Tom Cruise.

Top Gun: Maverick là phần hậu truyện ra đời sau 36 năm của bom tấn điện ảnh Top Gun (1986). Bộ phim mang Tom Cruise trở lại với vai diễn để đời Pete “Maverick” Mitchell, phi công lái máy bay chiến đấu của hải quân Mỹ. Trong phần phim hậu truyện, Maverick nhận nhiệm vụ huấn luyện một nhóm phi công trẻ cho nhiệm vụ đột kích ngặt nghèo.

Phim đã kiếm về 321 triệu USD từ phòng vé toàn cầu (theo Box Office Mojo), với hơn 134 triệu USD trong số này đến từ phòng vé Bắc Mỹ sau 3 ngày đầu tiên. Top Gun: Maverick đã trở thành phim có doanh thu mở màn cao nhất sự nghiệp diễn xuất kéo dài hơn bốn thập kỷ của Tom Cruise.

Với mức đầu tư ước tính vào khoảng 170 triệu USD (theo Variety), bom tấn do Paramount Pictures phát hành đã tiến gần điểm hòa vốn – rơi vào khoảng 450 triệu USD – cũng như top 10 phim ăn khách nhất 2022. Một chiến dịch quảng bá rầm rộ và lịch phát hành sớm trong đầu tháng 6 tại thị trường Trung Quốc đại lục sẽ giúp cả hai mục tiêu sớm thành hiện thực. Tuy nhiên, thực tế chỉ ra cánh cửa dẫn vào thị trường điện ảnh lớn nhất nhì thế giới của bộ phim đang dần bị thu hẹp.

Top Gun: Maverick đối mặt nguy cơ không được phát hành tại Trung Quốc

Được khởi quay từ năm 2018, phải chờ đến năm 2022 Top Gun: Maverick mới tìm được thời điểm thích hợp để phát hành tại rạp. Trong thời gian đợi chờ đằng đẵng, hãng Paramount Pictures đã nhiều lần hâm nóng không khí bằng các đoạn teaser, trailer cho bộ phim. Một hình ảnh trở đi trở lại trong các đoạn phim là Tom Cruise khoác áo bomber, lái xe phân khối lớn phóng đi trên những con đường rộng mở của các căn cứ quân sự. Phía xa nơi hậu cảnh, một chiếc phi cơ chiến đấu vút qua bầu trời.

Trên Internet, khán giả trung thành của loạt phim Top Gun nhận ra nhiều chi tiết trên chiếc áo khoác đã thay đổi so với lần đầu tiên nó xuất hiện trên màn ảnh năm 1986. Miếng trang trí hình quốc kỳ Nhật Bản và cờ Đài Loan khâu trên lưng áo đã bị thay thế. Dòng chữ kỷ niệm cũng được sửa thành “Indian Ocean Cruise 85-86. United State Navy” thay vì “Far East Cruise 63-4. USS Galveston”.

Nhiều giả thuyết cho rằng nhà sản xuất Skydance Media và hãng Paramount Pictures đã chủ động sửa lại chi tiết này để phim có thể vượt qua cửa kiểm duyệt của chình quyền Trung Quốc.

Hình ảnh phần trang trí trên lưng chiếc áo khoác của Maverick trong Top Gun (1986) và poster Top Gun: Maverick công bố hồi 2019.

Tuy nhiên, khi Top Gun: Maverick chính thức ra rạp, các miếng trang trí có hình ảnh cờ Nhật Bản và Đài Loan trên áo đã được trả lại như cũ. Chiếc áo khoác trở về nguyên vẹn hình dạng vốn có kể từ khi được Maverick khoác lên mình trong bộ phim 36 năm trước và trở thành một phần của lịch sử điện ảnh.

Theo The Guardian, Top Gun: Maverick đã có các suất chiếu sớm tại Đài Loan. Ngày 23/5, trang tin tức địa phương SETN mô tả khán giả tham dự các suất chiếu sớm bộ phim đã khen ngợi, vỗ tay ăn mừng khi thấy hình ảnh cờ Đài Loan xuất hiện trở lại trên lưng áo Maverick. “Nhiều khán giả Đài Loan cảm động, bất ngờ và hạnh phúc”, SETN viết.

Hồi tuần trước, tờ Wall Street Journal đưa tin Tencent từng có kế hoạch đầu tư vào dự án Top Gun: Maverick nhưng sau đó rút lui. Trang tin phân tích hãng khồng lồ công nghệ Trung Quốc lo ngại việc đổ tiền cho một bộ phim ca ngợi quân đội Mỹ có thể khiến chính quyền Bắc Kinh phật ý. Đại diện Tencent từ chối đưa ra bình luận xoay quanh việc đầu tư vào Top Gun: Maverick.

Theo thông tin từ IMDb, Top Gun: Maverick đã khởi chiếu tại Hong Kong từ 26/5, nhưng vẫn chưa được ấn định ngày ra rạp chính thức tại Trung Quốc đại lục. Lo ngại của Tencent, cùng việc hình ảnh cờ Đài Loan xuất hiện trong phim, là những yếu tố khiến bom tấn của Tom Cruise đối mặt nguy cơ bị cấm chiếu tại thị trường tỷ dân – điều bất ngờ thay lại không còn gây bất ngờ, với số phận nhiều bom tấn Hollywood tại thị trường này thời gian qua.

Thông điệp sau chiếc áo khoác của Maverick

Vice World News dẫn lời nhà phê bình phim Hong Kong Ho Siu Bun về việc Top Gun: Maverick sửa lại hai lá cờ trên áo Maverick vào phút chót: “Các hãng phim lớn chưa bao giờ ngại ngùng về chuyện tìm cách chiều lòng thị trường Trung Quốc. Dù chỉ là một cảnh phim đơn giản, việc chỉnh sửa cũng tốn nhiều chi phí. Không ai biết lý do họ sửa hai lá cờ về như cũ là gì”. Ho Siu Bun mô tả đây quyết định “vô tiền khoáng hậu”.

Trong bài viết hôm 30/5, tờ DailyMail đưa tin trên mạng xã hội, dư luận Trung Quốc bày tỏ bất bình với thay đổi phút chót của Top Gun: Maverick. Một người dùng viết: “Được thôi, khỏi khiến chúng tôi phí tiền. Đợi đến lúc có bản lậu xem cũng chưa muộn”. Phản ứng này đối lập với sự hân hoan của khán giả Đài Loan trong các buổi chiếu sớm.

Thành công của Top Gun: Maverick là trường hợp cá biệt mà không phải tác phẩm hồi sinh thương hiệu cũ nào cũng có thể đạt được.

Chiếc áo khoác trứ danh được nhân vật của Tom Cruise mặc trong Top Gun và hậu truyện Top Gun: Maverick là kỷ vật từ người cha quá cố. Chiếc áo được trang trí bằng miếng thêu hình cờ, quốc kỳ cũng như phù hiệu của nhiều cơ quan, tổ chức mà ông từng phục vụ trong thời gian tại ngũ.

Quốc kỳ Nhật Bản và cờ Đài Loan xuất hiện trong cụm trang trí lớn nhất trên lưng áo. Nó nằm bên dưới quốc kỳ Mỹ và hội kỳ của Liên hợp quốc. Theo The Guardian, những lá cờ này là kỷ niệm cho quãng thời gian cha Maverick phục vụ trên tàu tuần dương USS Galveston CLG-3 ở Thái Bình Dương.

Nói cách khác, chiếc áo này là một cuốn hồi ký không chính thức, tóm tắt binh nghiệp của ông Mitchell và được con trai ông – Maverick – khoác lên với niềm tự hào. Chiếc áo là một thứ của hồi môn cha truyền con nối trong nội bộ nhà Mitchell, cũng là ẩn dụ cho một “di sản Mỹ” sẽ trường tồn.

Loạt phim Top Gun kể về một chàng phi công chính trực, không ngần ngại biến mình thành tay gàn dở, cái gai trong mắt thượng cấp để bảo vệ những giá trị mình coi là đúng đắn. Mặt khác, phim tô hồng vai trò “anh hùng thực thi công lý” của quân đội Mỹ trong các sứ mệnh gìn giữ hòa bình – dù lịch sử đang đặt một dấu hỏi ngày càng lớn lên trách nhiệm tự phong này. Theo cách lý luận trên, một thay đổi bất kỳ trên chiếc áo khoác của Maverick cũng sẽ ảnh hưởng đến lịch sử mà nó lưu giữ, hay nói xa hơn, là thứ tinh thần mà nó và loạt phim đại diện.

Bằng quyết định giữ nguyên lá cờ Đài Loan trên lưng áo Maverick, Paramount Pictures đối mặt nguy cơ vuột mất doanh thu không nhỏ từ Trung Quốc – thị trường điện ảnh lớn nhất thế giới trong giai đoạn đại dịch Covid-19 hoành hành. Việc mang hai lá cờ trở lại có thể là quyết định đưa ra khi nhà sản xuất đánh giá cơ hội phim được phát hành tại Trung Quốc không cao, nhưng ít nhất, nó giúp bộ phim sống trọn vẹn với giá trị mà mình truyền tải, dù chỉ từ một chi tiết chỉ xuất hiện vài giây trên màn ảnh.

Hollywood “tức nước vỡ bờ”?

Câu chuyện “mềm nắn rắn buông” của Hollywood với thị trường điện ảnh Trung Quốc không còn khiến khán giả bất ngờ. Thập niên thứ hai của thế kỷ XXI ghi nhận nhiều nỗ lực nhằm chiều lòng khán giả Trung Quốc (và hệ thống kiểm duyệt từ chính quyền Bắc Kinh) của các nhà làm phim tại kinh đô điện ảnh thế giới.

Phía Trung Quốc cũng thẳng tay trong việc thể hiện quan điểm của mình. Các bom tấn Hollywood chỉ có hai lựa chọn, hoặc chấp nhận bị chỉnh sửa hoặc bị giam lỏng ở khâu kiểm duyệt tại cửa ngõ tiến vào Trung Quốc. Hồi tháng 4, Fantastic Beasts: The Secrets of Dumbledore đã phải cắt hai câu thoại quan trọng khi phát hành tại thị trường này để đáp ứng yêu cầu không trình chiếu các cảnh mô tả quan hệ đồng tính. Từ năm 2020 đến nay, Walt Disney cũng chưa thể phát hành thêm phim siêu anh hùng Marvel nào tại Trung Quốc vì muôn vàn lý do.

Bộ phim đặt ra thử thách cực hạn với các diễn viên khi phải tự mình điều khiển phi cơ chiến đấu trong khi tự quay phim mình trong buồng lái.

Theo thời gian, Trung Quốc cũng không còn là thị trường tiềm năng của Hollywood. Theo thống kê của The Hollywood Reporter, trong năm 2021, các bộ phim Mỹ chỉ chiếm 12% trong cơ cấu tổng doanh thu bán vé tại Trung Quốc. Con số giảm 30% so với hồi 2019. Các chuyên gia nghiên cứu thị trường dự báo tình hình này sẽ còn tiếp diễn trong tương lai, nhất là khi rạp chiếu phim Trung Quốc vẫn ăn nên làm ra với các tác phẩm nội địa.

Hồi tháng 5, CEO Walt Disney Bob Chapek chia sẻ trong cuộc hội đàm với Wall Street: “Chúng tôi khá tự tin rằng ngay cả khi thiếu phần đóng góp từ Trung Quốc – đặt giả thiết tương lai Disney tiếp tục gặp khó khăn khi phát hành phim tại thị trường này – các tác phẩm vẫn sẽ thành công. Trên thực tế, lợi nhuận chúng tôi thu về từ Trung Quốc trong thời gian qua cũng thấp hơn so với kết quả kinh doanh tại phần còn lại của thế giới”.

Cuối năm 2021, Sony Pictures từng hai lần từ chối yêu cầu chỉnh sửa nội dung bom tấn Spider-Man: No Way Home từ phía Trung Quốc và chấp nhận phim không thể phát hành tại thị trường này. Câu chuyện Top Gun: Maverick giữ lại quốc kỳ Nhật Bản và cờ Đài Loan trong bản phim cuối dù từng xóa bỏ chúng ở trailer ra mắt trước đó là động thái tiếp theo từ các hãng phim Hollywood cho thấy họ không còn muốn hy sinh chất lượng tác phẩm để đối lấy cơ hội được ra mắt tại thị trường tỷ dân.

Ông Chris Fenton, tác giả cuốn sách Feeding the Dragon: Inside the Trillion Dollar Dilemma Facing Hollywood, the NBA, & American Business (tạm dịch: Chiều lòng Trung Quốc – Bên trong tình thế tiến thoái lưỡng nan trị giá hàng tỷ USD mà Hollywood, NBA và doanh nghiệp Mỹ phải đương đầu) đồng thời là cựu giám đốc điều hành hãng phim, từng chia sẻ với Bloomberg: “Hollywood đã bắt đầu cưỡng lại. Thị trường Trung Quốc đơn giản là không còn xứng đáng để các hãng phim phải bỏ công chiều chuộng các nhà kiểm duyệt điện ảnh nước này”.