Hai nguyên tắc chọn nghề đắc địa cho con

Con thành công trong tương lai là ước mong chính đáng của bất cứ người làm bố làm mẹ nào. Nhưng sự kỳ vọng đó lại dễ dàng trở thành nguyên nhân mâu thuẫn giữa con cái và phụ huynh trong việc hướng nghiệp .

Ảnh minh họa

Thực tế cho thấy, có rất nhiều phụ huynh vẫn giữ quan niệm cổ hủ trong việc chọn ngành, chọn nghề cho con . Phụ huynh muốn con chọn học và làm những nghề mà họ cho là được “nở mày nở mặt”, mà không biết rằng đó là một sự áp đặt và áp lực cho con.

Nhưng cùng con định hướng nghề nghiệp là tôn trọng cảm xúc, hiểu rõ tính cách, sở thích và khả năng của con. Phải chăng đã đến lúc các ông bố bà mẹ nên nhìn nhận lại quan niệm trong việc chọn ngành cho con?

Có 2 nguyên tắc chọn nghề cho con mà bố mẹ cần biết, đó là:

Trong hoạt động nghề nghiệp, sở thích , khả năng , cá tính và giá trị nghề nghiệp là những yếu tố có ảnh hưởng mang tính quyết định đến sự thành đạt nghề nghiệp của mỗi người.

Để giải thích về vai trò quan trọng của các yếu tố này đối với hoạt động nghề nghiệp, bạn nên tham khảo cuốn sách “Cùng con định hướng nghề nghiệp” bởi tác giả đã dựa vào lý thuyết đặc tính cá nhân và đặc điểm nghề để đưa ra mô hình lý thuyết cây nghề nghiệp như sau:

Khi chọn bất kỳ một ngành nghề nào, nhất thiết phải dựa vào hiểu biết về sở thích nghề nghiệp, năng lực học tập, khả năng tự nhiên, cá tính và giá trị nghề nghiệp của bản thân, tức là dựa vào “rễ” của “cây nghề nghiệp”.

Nếu con chọn được ngành học, nghề nghiệp mà bản thân yêu thích, con sẽ luôn có cảm giác thoải mái, có động lực học tập, làm việc.

Còn con chọn được nghề nghiệp mà yêu cầu của nghề phù hợp với khả năng tự nhiên của bản thân thì con sẽ dễ dàng hoàn thành nhiệm vụ và phát huy được tối đa khả năng trong học tập, công việc; cống hiến được nhiều nhất cho cộng đồng, xã hội .

Càng hiểu rõ về sở thích nghề nghiệp và khả năng tự nhiên của bản thân, con càng có cơ sở vững chắc để chọn nghề, đảm bảo thực hiện được hai nguyên tắc khi chọn nghề là:

- Chọn nghề mà bản thân yêu thích

- Chọn nghề mà bản thân có khả năng tự nhiên để làm

Nếu một người quyết tâm theo đuổi ngành học, nghề nghiệp phù hợp với “rễ” thì sau khi hoàn thành chương trình đào tạo sẽ có nền tảng vững chắc để thu được những “quả ngọt” trong hoạt động nghề nghiệp và có một tương lai rộng mở.

Vậy nên, nếu bố mẹ vẫn đang loay hoay chưa biết ở con đâu là điểm yếu để khắc phục, điểm mạnh để phát huy, muốn định hướng cho con nhưng vẫn chưa biết nên bắt đầu từ đâu, thì bố mẹ nên biết: điều quan trọng là bố mẹ phải hiểu rõ những vấn đề mà gia đình và con đang gặp phải là gì? Và bố mẹ đã và đang làm gì để cùng con vượt qua chúng.

Tỉ lệ sinh viên có việc làm: Để những con số không ‘vênh’ nhau

Thời điểm này, các trường ĐH đã rục rịch công bố đề án tuyển sinh 2021-2022. Theo yêu cầu bắt buộc của Bộ GDĐT, Đề án tuyển sinh phải công khai tỉ lệ sinh viên (SV) tốt nghiệp có việc làm sau ra trường của các năm trước.

Đây là căn cứ quan trọng để người học quyết định việc chọn ngành/nghề phù hợp.

Nhiều cử nhân ra trường chạy grab mưu sinh.

Gần 70% sinh viên có việc làm

Báo cáo mới nhất năm 2020, tổng hợp tình hình việc làm SV tốt nghiệp của 220/236 cơ sở giáo dục ĐH (SV tốt nghiệp năm 2019) cho thấy: Tỉ lệ SV có việc làm trên tổng số SV tốt nghiệp ĐH đạt 68%.

Trước đó, theo số liệu khảo sát của Trung tâm Hỗ trợ đào tạo và Cung ứng nhân lực (Bộ GDĐT) năm 2019, tổng hợp tình hình việc làm SV tốt nghiệp của 181/240 cơ sở giáo dục ĐH (SV tốt nghiệp năm 2018) cho thấy: Tỉ lệ SV có việc làm/tổng số SV tốt nghiệp: 65,5%. Số SV tốt nghiệp làm việc đúng ngành được đào tạo: 66.877 (tương đương 57%); liên quan đến ngành đào tạo: 26.250 (23%); không liên quan đến ngành đào tạo: 23.251 (20%).

Như vậy, lượng SV tốt nghiệp được làm những công việc đúng ngành đào tạo hoặc liên quan đến ngành đào tạo đạt khoảng 80% qua các năm. Còn lại là làm việc không đúng ngành đào tạo, khoảng 19-20%. Đây là một thống kê đáng lưu tâm.

Theo quy định của Bộ GDĐT, từ mùa tuyển sinh năm 2018, các trường ĐH phải công bố công khai tỉ lệ SV tốt nghiệp có việc làm sau ra trường của các năm trước- nhằm làm căn cứ quan trọng cho chỉ tiêu tuyển sinh hàng năm. Đây không phải là yêu cầu mới, song tính thực chất của tỉ lệ này đến đâu, làm sao để những con số thống kê không phải là hình thức... hiện đang là băn khoăn của người học trước thềm mùa tuyển sinh 2021.

Những con số có chuẩn?

Cũng từ mùa tuyển sinh 2018, một số trường ĐH đã công bố tỉ lệ SV ra trường có việc làm sau 12 tháng. Con số này có sự khác biệt rõ rệt giữa các nhóm trường khác nhau. Đơn cử nhóm các trường ĐH vùng như: ĐH Tây Bắc, ĐH Hồng Đức, ĐH Điều dưỡng Nam Định... tỉ lệ SV ra trường có việc làm sau 12 tháng thấp (khoảng từ trên 30% - 70%).

Trong khi tỉ lệ này ở nhóm các trường "top" đầu như ĐH Kinh tế Quốc dân Hà Nội, ĐH Ngoại thương, ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Hà Nội, ĐH Sư phạm TPHCM, ĐH Y dược TPHCM... đều đạt từ 90-96%. Tuy nhiên, so với tổng số trường ĐH trên cả nước, trước thềm mùa tuyển sinh 2018, số trường công khai tỉ lệ này mới chỉ chiếm khoảng 1/4.

Khi ấy, nhiều câu hỏi đã được đặt ra, liệu bao nhiêu phần trăm trong số đó là thống kê thực chất? Bởi từ cuối năm 2017 Bản tin cập nhật thị trường lao động Việt Nam (do Bộ LĐTBXH phối hợp Tổng cục Thống kê công bố) cho biết trong quý III-2017, số người thất nghiệp có trình độ ĐH trở lên là 237.000 người, tăng 53.900 người so với quý II-2017.

Vậy đâu là số liệu thật? Lẽ nào những số liệu thống kê từ các Bộ liên quan với các trường ĐH lại có sự "vênh" nhau?

Khởi động mùa tuyển sinh 2021, chương trình tư vấn hướng nghiệp đã được tổ chức ở một số địa phương. Dự ngày hội tuyển sinh, những mối quan tâm của học sinh THPT được đặt ra rất thực tế: Covid-19 ảnh hưởng thế nào đến cấu trúc nghề nghiệp xã hội?

Thời đại 4.0 với sự chuyển đổi số mạnh mẽ sẽ cần nhân lực ở những ngành nào? Nguy cơ thất nghiệp hiện hữu trong bão Covid- 19 là có thật. Trước bối cảnh dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, vậy chắc chắn những ngành nghề liên quan đếnquản trị khách sạn, kinh doanh lữ hành du lịch...SV ra trường sẽ khó kiếm việc làm. Các trường quảng bá tuyển sinh như thế nào, tỉ lệ SV có việc làm của những ngành này trong năm 2019 ra sao, có thực chất không?

Kết quả SV có việc làm sau khi ra trường là tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo theo hướng gắn với thị trường lao động. Việc công khai tình hình việc làm của SV tốt nghiệp là trách nhiệm của các trường, nhưng Bộ GDĐT cũng phải có trách nhiệm kiểm chứng. Dư luận xã hội và phụ huynh có nhu cầu được biết những thông tin trung thực, chính xác do các trường ĐH cung cấp để hướng nghề nghiệp vào đời cho thanh niên, chứ họ không cần những con số đẹp.

Chỉ có điều, trên thực tế nhiều trường đã không hề thực hiện nghiêm túc quy định về công bổ tỉ lệ SV có việc làm. GS Nguyễn Quý Thanh- Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục, ĐHQG Hà Nội từng nhận định: Số liệu SV có việc làm của các trường còn mang tính hình thức, chưa cụ thể theo từng ngành và có tình trạng các trường công bố số liệu SV ra trường có việc làm cao hơn so với thực tế.