EU đẩy mạnh hợp tác và đầu tư tại châu Phi

EU đẩy mạnh hợp tác, đầu tư và chiến lược hạ tầng mới tại châu Phi để cạnh tranh ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc , hướng tới củng cố vị thế địa chính trị và kinh tế tại lục địa quan trọng này.

Trước làn sóng đầu tư mạnh mẽ của Trung Quốc, EU đang triển khai chiến lược mới tập trung vào thương mại, hạ tầng và phát triển bền vững để giữ chân châu Phi và củng cố vai trò tại khu vực chiến lược. Ảnh: THX/TTXVN

Theo đài phát thanh quốc tế DW (dw.com) của Đức, tại hội nghị thượng đỉnh AU-EU lần thứ 7 ở Angola tuần trước, châu Âu đã tăng cường nỗ lực thúc đẩy thương mại và hợp tác với các quốc gia châu Phi. Trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng mở rộng ảnh hưởng tại lục địa này, EU đang tìm kiếm những cách thức mới để khẳng định vị thế và đối trọng với sức mạnh kinh tế của Bắc Kinh.

Bối cảnh khủng hoảng toàn cầu

Liên minh châu Phi (AU) và Liên minh châu Âu (EU) đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh với chủ đề thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng thông qua chủ nghĩa đa phương hiệu quả. Hai tổ chức này đại diện cho 82 quốc gia với dân số gần 2 tỷ người.

Ông Mahmoud Youssouf, Chủ tịch Ủy ban AU, nhấn mạnh sự bất ổn đang diễn ra trên trường quốc tế và các chuẩn mực địa chính trị quốc tế đang bị thách thức. Xung đột Nga – Ukraine vẫn tiếp diễn ở châu Âu, Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt thuế quan “cực đoan và vi phạm các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới ”. Trung Quốc đang tích cực xâm nhập thị trường toàn cầu, trong khi xung đột ở châu Phi đang leo thang với cuộc chiến tàn khốc ở Sudan và chủ nghĩa cực đoan thánh chiến lan rộng khắp khu vực Sahel.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz chỉ ra một số vùng ở châu Phi đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề từ biến đổi khí hậu. Hạn hán hủy hoại sinh kế, buộc mọi người phải di chuyển trên những tuyến đường nguy hiểm qua Đại Tây Dương và Địa Trung Hải.

Vị thế của EU và sự cạnh tranh

EU là đối tác thương mại và nhà đầu tư lớn nhất của châu Phi. Theo Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, một phần ba tổng kim ngạch xuất khẩu của châu Phi là sang châu Âu.

Nhiều quốc gia châu Phi sở hữu những nguyên liệu thô quan trọng mà châu Âu cần cho quá trình chuyển đổi năng lượng và công nghiệp: đất hiếm, đồng, coban và lithium. Tuy nhiên, sự cạnh tranh đang diễn ra gay gắt, và châu Phi muốn tránh sự phụ thuộc đơn phương.

Tổng thống Angola Joao Lourenco, hiện là Chủ tịch AU, khẳng định thế giới không chỉ bao gồm một hay hai quốc gia và châu Phi làm việc với tất cả những ai cởi mở với họ. Về phần mình, ông Merz cảnh báo châu Âu không muốn để lại lục địa này cho người khác, chủ yếu ám chỉ Trung Quốc.

Thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường, Trung Quốc đã và đang đầu tư vào cầu, cảng và đường sá ở châu Phi. Ngay cả sân bay mới ở Luanda cũng được Trung Quốc xây dựng và tài trợ.

Vandre Spellmeier, đại diện phái đoàn Công nghiệp và Thương mại Đức tại Angola, cho biết Trung Quốc đã giúp tái thiết Angola sau cuộc nội chiến năm 2002 bằng các khoản vay và dự án cơ sở hạ tầng. Theo quan điểm của ông, vẫn chưa quá muộn đối với EU.

Chiến lược mới: Tạo giá trị địa phương

Hermine Sam, Điều phối viên Chương trình phía Nam tại Quỹ Marshall của Đức, nhận định sự hợp tác giữa châu Phi và châu Âu trong tương lai sẽ nhấn mạnh vào việc trao đổi kiến thức và kỹ năng góp phần chuyển đổi nền kinh tế địa phương của châu Phi.

Nếu không, vòng xoáy cũ vẫn tiếp diễn với nguyên liệu thô ra đi với giá rẻ và trở về với chi phí xử lý đắt đỏ. Olaf Wientzek, người đứng đầu chương trình đối thoại phát triển đa quốc gia của Quỹ Konrad Adenauer Đức tại Brussels, coi việc tăng cường năng lực xử lý tại địa phương chính là điểm mà châu Âu có thể ghi điểm trước Trung Quốc. Chuyên gia Wientzek thừa nhận các thủ tục ở châu Âu thường nghiêm ngặt và chậm hơn, nhưng EU muốn nền kinh tế được tham gia nhiều hơn so với Trung Quốc.

Sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu

Sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu (Global Gateway) thường được xem là phản ứng của EU đối với Trung Quốc. Chương trình đầu tư này hỗ trợ các dự án cơ sở hạ tầng với nguồn tài chính từ EU và các nhà đầu tư tư nhân.

Một trong những dự án uy tín đang được xây dựng tại Angola là Hành lang Lobito, một tuyến đường sắt nối liền các vùng nguyên liệu thô của Angola, Cộng hòa Dân chủ Congo và Zambia với bờ biển Đại Tây Dương. Các doanh nghiệp sẽ được thành lập dọc theo tuyến đường, từ nông nghiệp đến hậu cần.

Bà Leyen tự hào tuyên bố EU kết nối châu Phi với thị trường toàn cầu, đồng thời hỗ trợ thương mại trong nội bộ lục địa, cho rằng đây là cách tốt nhất để các công ty châu Phi mở rộng quy mô và chuẩn bị cho cạnh tranh toàn cầu.

Thủ tướng Merz ủng hộ tuyên bố này bằng cách nhấn mạnh thị trường chung châu Âu là câu chuyện thành công lớn và dự án hòa bình lớn nhất mà châu Âu từng chứng kiến. Chính trong bối cảnh này, Đức đã ủng hộ Khu vực Thương mại Tự do Liên châu Phi ngay từ đầu.

Tuy nhiên, vẫn có những chỉ trích đáng kể. Chuyên gia Hermine Sam chỉ ra ngay từ khi hình thành, Cửa ngõ Toàn cầu đã không được xây dựng dựa trên sự tham vấn với các bên liên quan ở châu Phi và bỏ qua các ưu tiên của châu Phi. Chuyên gia này cho biết EU thường bị chỉ trích vì nói nhiều nhưng làm ít, đặc biệt là khi so sánh với Trung Quốc.

Châu Phi là một lục địa đặc biệt trẻ với 40% dân số dưới 15 tuổi, hoàn toàn trái ngược với châu Âu nơi chỉ có 16% trẻ em dưới 15 tuổi. Họ cần được giáo dục, việc làm và nhà ở. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa nhấn mạnh thế hệ trẻ châu Phi, với sự sáng tạo , năng động và phát triển nhanh chóng, là một trong những tài sản lớn nhất cho tương lai chung. Đây chính là cơ hội mà EU cần nắm bắt để xây dựng mối quan hệ bền vững và đối trọng hiệu quả với ảnh hưởng của Trung Quốc tại châu Phi.