Đường ống TAPI: Chìa khóa vàng giải quyết khủng hoảng năng lượng Nam Trung Á

Sự hồi sinh của dự án đường ống dẫn khí Turkmenistan- Afghanistan- Pakistan-Ấn Độ (TAPI) đánh dấu một bước tiến lớn trong việc kết nối khu vực và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở Nam và Trung Á.

Đường ống TAPI mang lại nhiều lợi ích cho các nước Nam và Trung Á. Ảnh: moderndiplomacy

Với tiềm năng thay đổi bối cảnh năng lượng khu vực, TAPI đang được triển khai trở lại, bất chấp những thách thức địa chính trị và kỹ thuật đáng kể.

Hành trình dự án TAPI: Từ trì hoãn đến hồi sinh

Dự án TAPI lần đầu được đề xuất năm 1997 trong nhiệm kỳ trước của Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan (IEA), nhưng đã gặp trở ngại lớn sau khi Mỹ lật đổ chế độ Taliban năm 2001. Kể từ khi Taliban trở lại nắm quyền vào năm 2021, việc khởi động lại dự án trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu, nhằm khai thác tiềm năng kinh tế và năng lượng của khu vực.

Đường ống TAPI, dài 1.821 km, sẽ bắt đầu từ mỏ khí Galkynysh tại Turkmenistan và đi qua Afghanistan, Pakistan trước khi đến Ấn Độ. Đoạn đường qua Afghanistan dài 816 km, đi qua các tỉnh Herat, Farah, Nimroz, Helmand và Kandahar. Với công suất vận chuyển 33 tỷ mét khối khí tự nhiên mỗi năm, dự án không chỉ đáp ứng nhu cầu năng lượng của các quốc gia tham gia mà còn mang lại lợi ích kinh tế to lớn.

Theo thỏa thuận, Afghanistan sẽ mua ba tỷ mét khối khí đốt trong 30 năm, đồng thời thu về gần 1 tỷ USD doanh thu hàng năm từ phí trung chuyển. Ngoài ra, dự án dự kiến tạo ra hàng nghìn việc làm và thúc đẩy phát triển hạ tầng, bao gồm mạng lưới khí đốt, điện, đường bộ và đường sắt.

Tầm quan trọng địa kinh tế

Việc triển khai thành công TAPI có thể định hình lại mối quan hệ kinh tế và năng lượng giữa Trung Á và Nam Á. Đây là khu vực có nguồn tài nguyên phong phú nhưng bị chia cắt bởi căng thẳng địa chính trị. Các siêu dự án xuyên khu vực như TAPI, CASA-1000 (truyền tải điện từ Trung Á tới Nam Á) và Đường ống dẫn khí Iran-Pakistan đều hướng tới mục tiêu khắc phục những bất ổn này, tạo nền tảng cho hợp tác khu vực.

Riêng với Afghanistan, TAPI không chỉ mang lại nguồn thu ổn định mà còn đóng vai trò biểu tượng trong việc khôi phục kinh tế. Ông Abdul Jabbar Safi, Chủ tịch Hiệp hội các nhà công nghiệp Afghanistan, nhấn mạnh rằng dự án sẽ biến khu vực tây nam Afghanistan thành một trung tâm kinh tế quan trọng.

Các lực cản địa chính trị và vai trò của các bên

Tuy nhiên, sự thành công của TAPI không chỉ phụ thuộc vào khía cạnh kỹ thuật mà còn đòi hỏi sự ổn định chính trị và an ninh trong khu vực. Afghanistan vẫn đối mặt với những mối đe dọa từ các nhóm vũ trang, làm tăng nguy cơ gián đoạn dự án.

Ở Pakistan, việc tái khẳng định cam kết với TAPI vào tháng 7/2024 là tín hiệu tích cực, nhưng nước này vẫn gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng. Việc phụ thuộc vào nhập khẩu khí hóa lỏng ( LNG đắt đỏ) và sự đình trệ của các dự án khác như Đường ống dẫn khí Iran-Pakistan khiến TAPI trở thành lựa chọn ưu tiên để giải quyết bài toán năng lượng.

Ấn Độ, trong khi đó, coi TAPI như một giải pháp tiềm năng để đa dạng hóa nguồn năng lượng, giảm phụ thuộc vào các nhà cung cấp truyền thống. Dự án cũng phù hợp với chiến lược của New Delhi nhằm tăng cường quan hệ với Trung Á. Tuy nhiên, các vấn đề an ninh tại Afghanistan và Pakistan vẫn là những rào cản đáng kể.

Nga cũng bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đối với TAPI. Trong bối cảnh bị phương Tây trừng phạt sau cuộc xung đột tại Ukraine, Moskva tìm cách tái định hướng xuất khẩu năng lượng sang Nam Á. Nếu thành công, TAPI có thể trở thành công cụ để Nga củng cố ảnh hưởng tại khu vực.

Tương lai của TAPI và ý nghĩa đối với khu vực

Dù còn nhiều thách thức, TAPI mang lại hy vọng lớn lao về một tương lai hợp tác năng lượng bền vững giữa các quốc gia. Dự án không chỉ thúc đẩy an ninh năng lượng mà còn đóng góp vào tăng trưởng kinh tế và hội nhập khu vực.

Tuy nhiên, để đạt được điều này, các quốc gia tham gia cần hợp tác chặt chẽ, cam kết giải quyết những thách thức về an ninh và xây dựng một môi trường ổn định cho đầu tư. Nếu làm được, TAPI sẽ không chỉ là biểu tượng cho sự kết nối khu vực mà còn là động lực thúc đẩy phát triển cho toàn bộ Nam và Trung Á.