Đức mất vai trò lãnh đạo EU vì xung đột Nga-Ukraine?
Nước Đức đã nảy sinh vấn đề về uy tín kể từ khi bùng phát xung đột tại Ukraine, do quan hệ hợp tác với Moskva.
Điều này có thể tác động đến cán cân quyền lực bên trong EU.
Theo các nhà quan sát, phong cách do dự của Thủ tướng Olaf Scholz được coi là một điểm yếu. Ảnh: DW
Một năm trước, Thủ tướng Đức Angela Merkel chuẩn bị rời nhiệm sở sau 16 năm cầm quyền. Các nhà bình luận trên khắp thế giới một lần nữa ca ngợi bà là nhà lãnh đạo quan trọng nhất của EU. Rất ít người lên tiếng chỉ trích vai trò của bà trong việc ngăn cản Ukraine gia nhập NATO hoặc thúc đẩy đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 (Dòng chảy phương Bắc 2) từ Nga sang Đức bất chấp việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea.
Năm nay, khi Nga đưa quân vào Ukraine ngày 24/2, tân Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock nói: “Chúng ta thức dậy trong một thế giới khác”.
Chiến dịch quân sự của Nga không chỉ phá vỡ trật tự của châu Âu thời hậu Thế chiến mà còn khiến chính sách với nước Nga của Đức trở nên khó khăn hơn. Vào tháng 4, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã mời bà Merkel đến thị trấn Bucha, ngoại ô Kiev để tận mắt chứng kiến những hậu quả tàn khốc của chiến tranh.
Theo các nhà quan sát, phong cách do dự của Thủ tướng Olaf Scholz được coi là một điểm yếu. Ảnh: DW
Tác giả sách bán chạy nhất Ukraine, Andrey Kurkov gần đây nói với DW rằng ông nhận thấy sự gia tăng tâm lý chống Đức ở đất nước mình. Ông nói: “Khá công khai, bà Angela Merkel đang bị đổ lỗi cho những diễn biến mới nhất”.
Nhiều tiếng nói chỉ trích Đức khác cũng cất lên ở Ba Lan và các nước Baltic, nơi mọi người không chỉ chĩa mũi dùi vào bà Merkel mà còn cả thế hệ các chính trị gia Đức và chính sách “thay đổi thông qua thương mại” của họ đối với Nga. Cựu ngoại trưởng và tổng thống đương nhiệm của Đức, Frank-Walter Steinmeier, thừa nhận “những đánh giá sai lầm” đã khiến Đức mất rất nhiều uy tín. Tuy nhiên, đáng tiếc nhất là vai trò của cựu Thủ tướng Đảng Dân chủ Xã hội, Gerhard Schrder, người cho đến ngày nay vẫn từ chối tạo khoảng cách với Tổng thống Nga, Vladimir Putin.
Không có sự thay đổi mô hình thực sự?
Khi chiến tranh nổ ra, Thủ tướng Olaf Scholz tuyên bố về “Zeitenwende” – khái niệm chỉ sự thay đổi mô hình để nhấn mạnh rằng chính phủ Đức sẵn sàng hành động hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên, ông Scholz cũng cảnh báo về một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba, và do dự cam kết giao vũ khí cho Kiev cũng như tẩy chay mạnh năng lượng Nga. Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki thậm chí còn cáo buộc ông Scholz ngăn chặn các biện pháp trừng phạt quyết liệt hơn của EU.
Một số loại đạn dược cuối cùng đã sẵn sàng cung cấp cho các xe tăng Gepard cũ mà Đức cam kết chuyển cho Ukraine.
Video đang HOT
Sau nhiều do dự, Đức đã quyết định chuyển xe tăng Gepard cho Ukraine. Ảnh: DW
Nhà khoa học chính trị Volker Weichsel, người đã nghiên cứu chính trị Đông Âu trong nhiều thập kỷ, cho biết sự kiềm chế của Thủ tướng Đức cũng không được đền đáp ở Nga. “Liên minh châu Âu kỳ vọng vào sự lãnh đạo mạnh mẽ của Đức. Nhưng trong cuộc khủng hoảng hiện nay, chính phủ Đức đã liên tục hành động rất chậm và chỉ để đáp lại sức ép từ bên ngoài”, ông Weichsel nhận xét.
Hôm 20/5, Đại sứ Ukraine tại Đức, Andrij Melnyk, nói với mạng truyền thông RND rằng ông tin là “Thủ tướng [Olaf Scholz] không muốn giao” vũ khí cho Ukraine. “Người ta có thể có ấn tượng rằng họ đang chờ một lệnh ngừng bắn. Sau đó, áp lực sẽ không còn ở Đức, và sau đó sẽ không cần phải đưa ra bất kỳ quyết định can đảm nào nữa”, Đại sứ Melnyk nghi ngờ.
Ai lãnh đạo châu Âu?
Nếu không phải là Đức, thì ai có thể dẫn đầu châu Âu? Các nhà bình luận chính trị đã lưu ý rằng trong tuần qua Tổng thống Ukraine, Zelenskyy mô tả cuộc trò chuyện qua điện thoại của ông với Olaf Scholz là “khá hữu ích” và ngược lại, cuộc điện thoại của ông với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron là “quan trọng và lâu dài” với trọng tâm rõ ràng là Ukraine muốn gia nhập EU càng nhanh càng tốt.
Tuy nhiên nhà khoa học chính trị Henning Hoff tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức chỉ ra rằng cũng có nhiều chỉ trích đối với các chính sách của ông Macron. Ông nói: “Cũng có rất nhiều sự không tin tưởng vào nước Pháp. Ông Macron đã khởi đầu một cuộc đối thoại chiến lược với ông Putin vào năm 2019 mà không cần tham vấn trước với các quốc gia Trung và Đông Âu.”
Ông Hoff cho rằng, nhìn chung chính sách của châu Âu về Nga “không thể để mặc hết cho Đức hay Pháp. Người dân Trung và Đông Âu, đặc biệt là các nước Baltic và Ba Lan, phải có tiếng nói của họ”.
Thủ tướng Pháp Macron và đồng cấp người Đức Scholz gặp nhau ở Berlin vào tháng 5/2022. Ảnh: DW
Đức có thể làm gì để lấy lại niềm tin?
Nhà khoa học chính trị Weichsel đưa ra ba đề xuất: “Hỗ trợ việc Ukraine nhanh chóng gia nhập EU, cung cấp hỗ trợ nhất quán cho lực lượng phòng thủ quân sự của Ukraine và hoàn thành quá trình xoay trục năng lượng nhanh chóng và thành công.”
Ông Weichsel tin rằng: “Những mất mát về uy tín trong những tuần qua sẽ nhanh chóng bị lãng quên nếu Đức chứng tỏ rằng họ có một hình mẫu bền vững cho tương lai.
Trong khi đó, chuyên gia Hoff cho rằng Đức cần phát triển một chính sách mới cho các nước láng giềng phía đông. Ông nói, “trước hết phải tập trung vào các nước láng giềng gần gũi của Đức và các đối tác EU / NATO… Tóm lại, Đức chỉ có thể lấy lại lòng tin nếu nước này định hình được các chính sách của mình về hợp tác với các đối tác châu Âu. “
Trừng phạt tài chính Nga có thể huỷ hoại thế thống trị của đôla Mỹ
Động thái của chính quyền Tổng thống Biden ngăn chặn Nga tiếp cận kho dự trữ USD khổng lồ cũng có nghĩa là hệ thống tài chính sau xung đột Ukraine sẽ không bao giờ còn như trước.
Người dân xếp hàng chờ rút tiền từ máy ATM ở St Petersburg, Nga hôm 27/2. Ảnh: BBC
Theo trang Asia Times, vào những năm 1960, Bộ trưởng Tài chính Pháp Valéry Giscard d'Estaing đã có câu nói nổi tiếng rằng việc phát hành USD - đồng tiền dự trữ không thể tranh cãi trên toàn cầu - đã mang lại cho Washington "đặc quyền quá đáng". Và trong tuần trước, Tổng thống Joe Biden đã chứng minh rằng ông d'Estaing thậm chí còn đánh giá thấp tình huống này một cách đáng kể.
Trong số các bước đi của nhà lãnh đạo Mỹ nhằm trừng phạt Nga liên quan đến chiến dịch quân sự ở Ukraine có việc cắt đứt Moskva khỏi phần lớn dự trữ ngoại tệ của nước này. Các thị trường Nga đều hỗn loạn không khác gì Ngân hàng Trung ương ở Moskva, nơi trước đó đã lên kế hoạch sử dụng kho dự trữ 630 tỉ USD để ổn định nền kinh tế hiện đang bị các hãng Fitch và Moodys xếp hạng "rác".
Dylan Grice, nhà quản lý quỹ đầu cơ tại Calderwood Capital (Anh), nói rằng ông "chưa bao giờ thấy việc vũ khí hóa tiền trên quy mô như vậy trước đây". Ông Grice cảnh báo. "Đó là một bước ngoặt trong lịch sử tiền tệ: Sự kết thúc quyền bá chủ của USD."
Có thể như vậy. Nhưng trong thời gian chờ đợi, các lệnh trừng phạt là một cú đấm mạnh đối với Nga.
"Pháo đài Nga" bị tấn công
Nhà kinh tế Gerard DiPippo tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) cho biết Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) đã tích lũy được lượng dự trữ tiền tệ chính thức khổng lồ, gấp đôi lượng hàng hóa nhập khẩu của Nga và tương đương hơn 1/3 tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này.
Ông DiPippo nói: "Nhiều người gọi kho dự trữ khổng lồ này là 'Pháo đài Nga'. Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt đã phá hủy những bức tường của pháo đài đó bằng cách hạn chế nghiêm trọng khả năng giao dịch bằng ngoại tệ chính của CBR, đồng thời cắt các ngân hàng Nga khỏi SWIFT và một số giao dịch nhất định".
Các biện pháp trừng phạt của phương Tây nhằm mục đích làm tê liệt tài chính của Nga. Ảnh: Business Today
Động thái của Tổng thống Biden "khiến hầu hết các khoản dự trữ của CBR trở nên vô dụng khi cấm giao dịch bằng các loại tiền tệ đó", chuyên gia DiPippo nhận định.
Ông cũng cho rằng, "các lệnh trừng phạt sẽ gây ra những tổn thất to lớn cho nền kinh tế Nga, cắt đứt hiệu quả nguồn vốn quốc tế, gây ra khủng hoảng tiền tệ, khủng hoảng ngân hàng tiềm ẩn và cú sốc tài chính tồi tệ nhất kể từ cuộc khủng hoảng nợ năm 1998."
Các thiệt hại đang tăng dần. Đến ngày 2/3, giá trị đồng ruble của Nga với USD đã giảm hơn 30% so với trước khi có lệnh trừng phạt. Hôm 28/2, CBR đã vội tăng gấp đôi lãi suất cơ bản lên 20% để ổn định tỷ giá hối đoái và áp đặt các biện pháp kiểm soát vốn.
Các tổ chức xếp hạng tín dụng đã tìm cách hạ cấp tín dụng của Nga xuống mức thấp do rủi ro vỡ nợ tăng cao. Nền kinh tế Nga đã rơi khỏi Top 10, xếp sau Hàn Quốc.
Đòn ngược với Mỹ
Chiến lược gia toàn cầu Zoltan Pozsar của hãng Credit Suisse AG lưu ý rằng chiến tranh thường dẫn đến các điểm uốn (inflection point) lớn với tiền tệ.
Nếu các lãnh đạo ngân hàng trung ương thức dậy và phát hiện ra rằng núi dự trữ tiền tệ của họ không thể sử dụng - giống như nhà giao dịch tiền điện tử bị mất mật khẩu - thì hệ thống tài chính toàn cầu sẽ đối mặt với một cú sốc lịch sử.
Liệu cú sốc này sẽ ảnh hưởng như thế nào đối với Trung Quốc, cùng với Nhật Bản, là quốc gia nắm giữ nhiều nhất các khoản nợ của Bộ Tài chính Mỹ?
Việc Mỹ đóng băng tài sản của Nga là một quyết định gây tổn thất lớn cho Moskva. Nhưng cũng có một tác động ngược với chính Mỹ. Theo nhà phân tích Pozsar, khi ra quyết định này, ông Biden cũng gửi một thông điệp rõ ràng rằng không một quốc gia nào có thể dựa vào kho tiền mặt khổng lồ dự trữ USD của họ trong những lúc cần thiết.
Họ sẽ đặt câu hỏi, trong tương lai, tại sao lại tích trữ USD nếu chúng có thể bị kiểm soát ngoài tầm với của ta, đúng lúc ta cần thanh khoản nhất?
Khi cuộc khủng hoảng Ukraine lắng xuống, "ván cờ" USD của ông Biden có thể làm tăng mức độ khẩn cấp của việc thiết lập một trật tự tiền tệ mới, một tài sản dự trữ mới và một hệ thống toàn cầu ít được kết nối với nhau thông qua tài khoản ngân hàng và dự trữ tiền tệ của ngân hàng trung ương.
Đến lúc đó, kho dự trữ ngoại hối của Trung Quốc có thể trở thành dữ liệu tài chính được phân tích nóng nhất trên toàn cầu. Tuy nhiên, hiện tại, Nga và những nước nắm giữ nhiều USD nhất trên toàn cầu, đang mắc kẹt với "vũ trụ thương mại" tập trung vào đồng USD hiện tại.
Chuyên gia Marc Chandler tại Bannockburn Global Forex nhận định Nga có thể sớm từ bỏ đồng đô-la Mỹ. Theo ông, Moskva "đối mặt với cùng một vấn đề như mọi khi - không có giải pháp thay thế rõ ràng và thuyết phục".
Ông Chandler cho rằng, "đồng euro cũng bị loại, bởi vì người châu Âu cũng đã trừng phạt Ngân hàng trung ương Nga, nên không thể trở thành đồng tiền thay thế. Đồng yen Nhật cũng có thể mang đến những quả mìn tương tự".
Nhà kinh tế học Eswar Prasad của Đại học Cornell (Anh) thừa nhận "có nhiều suy đoán rằng khi 'lớp bụi' lắng xuống, Trung Quốc, Nga và những nước khác sẽ tăng cường nỗ lực để thoát khỏi hệ thống do đồng đô-la thống trị và giảm khả năng bị tổn thương tài chính của họ".
Trung Đông đối diện nguy cơ đứt gãy cung ứng lương thực do xung đột Nga-Ukraine Trong ngắn hạn, các nước thuộc khu vực Trung Đông-Bắc Phi sẽ gặp khó khăn về nguồn cung lương thực, do phụ thuộc lớn vào nhập khẩu lúa mỳ từ Nga và Ukraine. Xung đột Nga-Ukraine đe dọa nguồn cung lúa mỳ cho khu vực Trung Đông-Bắc Phi. Ảnh: AFP Nga và Ukraine là hai nhà xuất khẩu lúa Mỳ chủ chốt của...
