Cuộc thanh lọc lịch sử của rap Việt

Hàng chục sản phẩm triệu view bị xóa và các rapper đồng loạt gửi lời xin lỗi, rap Việt đã có cuộc thanh lọc mạnh mẽ sau khi bị lên án về các ca khúc nhạy cảm.

GDucky đã lên tiếng xin lỗi vì sản phẩm Miền Mộng Mị. Nam rapper thông báo đã chủ động ẩn bài nhạc sau khi Miền Mộng Mị bị điểm tên trong loạt ca khúc nhạy cảm, có ca từ cổ xúy chất cấm, ăn chơi. Á quân rap Việt nói đã lạc lối với thứ âm nhạc trong Miền Mộng Mị và muốn mang tới khán giả thứ âm nhạc khác trong thời gian.

Một loạt bản rap có sức hút lên đến hàng chục triệu view như Krazy ( Binz ft Andree ), Slatt On (Robber), Con Trai Cưng ( B Ray ) đã được ẩn hoặc xóa khỏi nền tảng YouTube. Đây là kết quả của việc nhạc rap bị khán giả, truyền thông lên án mạnh mẽ về nội dung, ca từ phản cảm trong thời gian gần đây.

Trước đó, NSND Xuân Bắc, Cục trưởng cục Nghệ thuật Biểu diễn đã lên tiếng chấn chỉnh: “Tác phẩm nghệ thuật phải đảm bảo được những chức năng, giá trị, ý nghĩa phù hợp với khán giả. Ngôn ngữ không đảm bảo yếu tố về thuần phong mỹ tục làm giảm giá trị nhận thức nói chung, chúng tôi kiên quyết yêu cầu các đơn vị phải xử lý thật nghiêm khắc”.

Andree và Binz, tâm điểm của tranh cãi nhạc rap hiện tại.

Rap Việt hết thời làm loạn

Những bản hit đình đám của rap Việt đã biến mất khỏi nền tảng YouTube, Krazy, They Said, Em iu (xóa bản gốc), Slatt On, Con Trai Cưng , phần lớn ra đời ở giai đoạn 2015-2020. Chỉ 5 năm trước, khi game show Rap Việt chưa lên sóng, rap vẫn bị coi là dòng nhạc phi chính thống của thị trường.

Rất nhiều bản rap của rapper Việt đã tung hoành suốt thời gian dài, như một ngoại lệ của thị trường âm nhạc. Đó là bản rap có ca từ mạnh mẽ, lấy chất cấm làm cảm hứng, thể hiện sự chất chơi, độ ngông và thậm chí là dùng nhạc rap để công kích, hạ bệ nhau.

Khi nhạc rap vẫn là thế giới riêng, loạt sản phẩm nhạy cảm của rapper Việt không hề hấn gì. Đến khi rap bùng nổ ở thị trường Việt và lan tỏa mạnh mẽ trên các nền tảng mạng xã hội , thứ âm nhạc đó tiếp cận ngày càng nhiều. Đến lúc các chuẩn mực âm nhạc được siết chặt, loạt bản rap gai góc từng làm mưa làm gió không còn phù hợp.

Sau khi Binz xóa nhạc, công ty chủ quản SpaceSpeakers cho biết loạt bản hit Krazy , They Said, Anh không chơi đâu … được ẩn chủ động để rà soát, xuất phát từ việc theo dõi sát sao chủ trương mới của các cơ quan quản lý văn hóa. Andree Right Hand cho biết anh chấp nhận với chủ trương mới để âm nhạc và nghệ thuật được chấn chỉnh.

Những rapper không nằm trong nhóm bị điểm tên từ đầu đã âm thầm ẩn/xóa nhạc để tránh rủi ro. Đó là những rapper từng khuynh đảo giới underground với loạt sản phẩm chất chơi, nay lên mainstream và cần giữ hình tượng trong sạch như Robber. Hay những cái tên chỉ mới chớm nở ở underground rap như nhóm rapper trong bài nhạc Nâng tầm cuộc chơi 2.0, đã âm thầm xóa nhạc.

Một loạt bản nhạc gai góc trong các trận beef (rap chiến) của rapper Việt đã âm thầm biến mất. Những sân khấu battle rap được tổ chức offline, cho ra đời hàng loạt bài rap công kích như Dissneeland của MC ILL, nay không còn đăng ở trạng thái công khai.

Ngay cả những người ngoại đạo như SOOBIN, từ một bài nhạc kết hợp với Andree có yếu tố nhạy cảm, cũng chủ động gỡ trước khi rắc rối ập đến.

Làm sao để gỡ các phiên bản phái sinh của ca khúc nhạy cảm?

Cần xử lý triệt để

Các rapper/công ty chủ quản đã đồng loạt ẩn/xóa sản phẩm nhạy cảm trên nền tảng nghe nhạc phổ biến nhất với khán giả Việt suốt nhiều năm qua là YouTube. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là sự khởi đầu cho cuộc thanh lọc “nhạc bẩn”, khi sự phủ sóng của các ca khúc không chỉ đến từ nền tảng YouTube.

Krazy, They Said và loạt sản phẩm của Binz vẫn còn hiện diện trên tất cả nền tảng nghe nhạc trực tuyến, điển hình là nền tảng có độ phủ sóng cao như Spotify, Zing Mp3. Ở diễn biến khác, nhiều bản rap nhạy cảm tiếp theo bị khán giả điểm tên Slatt On, Sự Nghiệp Chướng đã xóa sạch vết ở nhạc số. Xa hơn nữa, một bản rap từng gây tranh luận là Ổ Quỷ , sau khi xảy ra tranh cãi đã được các rapper xóa nhanh chóng ở mọi nền tảng.

Sự lan tỏa của nhạc rap nhạy cảm vẫn chưa dừng lại ở đó. Sau YouTube, nhạc số là đến các nền tảng mạng xã hội. Từ nhạc gốc, xuất hiện thêm hàng chục, đến hàng trăm bản phái sinh từ các hình thức như remix, cover, tiếp tục lan tỏa trên YouTube và các nền tảng mạng xã hội như TikTok.

Nếu các rapper thật sự có ý thức ngăn chặn các sản phẩm nhạy cảm, họ phải đi đến các công đoạn phức tạp hơn để khoanh vùng phạm vi phủ sóng.

Tiền Phong trao đổi cùng ông Hoàng Quang Lê, một chuyên gia trong lĩnh vực phát hành nhạc số. Về tình trạng mất kiểm soát về độ phủ sóng của các ca khúc nhạy cảm, ông Hoàng Quang Lê nhận định: “Một ca khúc nổi tiếng thường sẽ có thêm rất nhiều phiên bản phái sinh. Nó đến từ việc tác giả của ca khúc đó cấp tác quyền để nghệ sĩ/đơn vị khác làm remix, cover”.

“Người nắm quyền tác giả của từng sản phẩm có thể yêu cầu cá nhân/đơn vị khác ngừng khai thác tác quyền cho sản phẩm phái sinh. Với những cá nhân/đơn vị đăng tải lại bài nhạc trên các nền tảng, tác giả có thể đánh bản quyền. Về cơ bản, hoàn toàn có thể xử lý loạt sản phẩm phái sinh trên các nền tảng nếu có sự vào cuộc của các bên trên tinh thần thượng tôn quyền tác giả” , ông Hoàng Quang Lê nhận định.

Trước đây, từng có nghệ sĩ bị xử phạt hành chính và bị yêu cầu gỡ ca khúc nhạy cảm. Tiền Phong đặt giả thuyết cho ông Hoàng Quang Lê về việc khi cơ quan chức năng yêu cầu xử lý triệt để các ca khúc nhạy cảm, sẽ thế nào? Ông Hoàng Quang Lê tiếp tục: “Nếu điều này xảy ra, nghệ sĩ càng phải có trách nhiệm phối hợp với các bên phát hành, khai thác tác quyền để gỡ nhạc. Ngay bây giờ, họ hãy chủ động làm chuyện đó”.