Cuộc đua xây dựng trạm vũ trụ tư nhân nóng lên khi NASA cho ISS ‘nghỉ hưu’

Với việc Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) dự kiến sẽ ngừng hoạt động vào năm 2030, các công ty hàng không vũ trụ tư nhân đã bước vào cuộc đua sôi nổi cho trạm vũ trụ thương mại đầu tiên trên thế giới .

Trạm vũ trụ quốc tế (ISS) được các thành viên phi hành đoàn Expedition 56 chụp ảnh từ tàu vũ trụ Soyuz sau khi tách ra tháng 10/2018. Ảnh tư liệu: NASA

Theo Andrew Feustel, cựu phi hành gia NASA hiện là cố vấn tại công ty vũ trụ tư nhân Vast, Haven-1 – một trạm vũ trụ mini dự kiến được phóng vào tháng 5/2026 – được thiết kế để mang lại sự thoải mái.

“Nó có tuổi thọ ba năm, và trong khoảng thời gian đó, chúng tôi dự định sẽ đưa nhiều phi hành đoàn, mỗi phi hành đoàn gồm bốn người, lên thăm trạm”, ông nói với hãng tin AFP bên lề Hội nghị Thượng đỉnh Web ở Lisbon.

Công ty Vast có trụ sở tại California và được thành lập vào năm 2021 bởi tỷ phú Jed McCaleb.

Tuy nhiên, Vast đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ khác, bao gồm Axiom Space, Voyager Space hợp tác với Airbus, và Blue Origin của nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos.

Các công ty này đang cạnh tranh để giành đảm bảo nguồn tài trợ từ ngân sách NASA lên tới 1,5 tỷ USD cho việc phát triển các trạm vũ trụ thương mại , dự kiến được trao vào tháng 4/2026.

“Các cơ quan vũ trụ không còn muốn trực tiếp quản lý cơ sở hạ tầng của ISS”, Ugo Bonnet, giám đốc Viện Du hành Vũ trụ – nơi cung cấp đào tạo cho các sứ mệnh thương mại có người lái – cho biết.

Do đang trong đà cạnh tranh với Trung Quốc, NASA muốn tập trung nhiều hơn vào các dự án sứ mệnh đưa người lên Mặt Trăng vào cuối thập kỷ này và cuối cùng là xây dựng một căn cứ trên bề mặt Mặt Trăng.

Với việc thay thế ISS, NASA có kế hoạch nhờ đến các công ty tư nhân thay vì tự quản lý các chương trình. Điều này cũng mang đến lợi ích thực sự cho các công ty tư nhân trên thị trường vũ trụ.

“Có rất nhiều công ty gấp rút muốn tham gia. Trong khi đó, chúng tôi không thể làm mọi việc theo cách đã làm trong quá khứ,” Roberto Angelini, giám đốc Bộ phận Khám phá và Khoa học của Thales Alenia Space – một liên doanh Pháp-Italy, cho hay.

Công ty này dự kiến sẽ cung cấp hai mô-đun điều áp đầu tiên cho trạm vũ trụ thương mại Axiom, dự kiến đi vào hoạt động sớm nhất là năm 2028. Họ cũng đã sản xuất một nửa số mô-đun điều áp cho ISS. Tuy nhiên, theo ông Angelini, thách thức chính của công ty là duy trì khả năng cạnh tranh về giá cả.

Mỗi năm, NASA chi tới 4 tỷ USD cho ISS, tương đương khoảng 1/3 ngân sách hàng năm dành cho các chuyến bay vũ trụ có người lái của cơ quan này.

Hiện các công ty tư nhân cũng đã mong đợi các phương tiện phóng tái sử dụng của SpaceX sẽ giúp cách mạng hóa lĩnh vực này, giúp giảm chi phí vận chuyển và mở đường cho các dự án.

Nhiều kế hoạch lớn đang được triển khai để đưa Haven-1 lên vũ trụ bằng tên lửa SpaceX Falcon 9, trong khi sứ mệnh tư nhân của Axiom cũng sẽ được hỗ trợ bằng tàu vũ trụ Crew Dragon.

“Chỉ 15 đến 20 năm trước, việc đưa một kg vào vũ trụ có giá 60.000 USD. Tuy nhiên, nếu Starship đi vào hoạt động vào năm 2030, chi phí đó sẽ giảm xuống còn chưa đầy 200 USD”, ông Bonnet nói với AFP.

Nhưng việc vận hành một trạm vũ trụ thương mại vẫn sẽ tốn một khoản tiền lớn. “Tôi không chắc chắn về lợi nhuận dài hạn của họ”, Beatrice Hainaut, nhà nghiên cứu chính sách vũ trụ tại Viện Nghiên cứu Chiến lược thuộc Trường Quân sự, chỉ ra.

Các công ty đang trông cậy vào nhu cầu ngày càng tăng từ chính phủ và khu vực tư nhân để tạo doanh thu. Vast dự đoán rằng 85% doanh thu từ các sứ mệnh có người lái của họ sẽ đến từ các cơ quan nhà nước và 15% từ khách hàng tư nhân.

Đại diện Vast từng chia sẻ công ty muốn trở thành nhà cung cấp dịch vụ không chỉ cho chính phủ Mỹ, mà còn cho tất cả các quốc gia muốn đưa phi hành gia của họ vào không gian để đào tạo và nghiên cứu.

“Với chưa đến 100 triệu USD, bạn có thể đưa một phi hành gia vào không gian trên trạm vũ trụ Vast”, đại diện công ty quảng bá.