Chiến lược "Tái cân bằng sang châu Á" (hay có tên là "Xoay trục châu Á") của Mỹ được xác định là trung tâm trong cách tiếp cận của chính quyền Obama về quan hệ đối ngoại. Chiến lược này bao gồm từ việc theo đuổi những mối quan hệ thương mại khăng khít hơn với các nước Thái Bình Dương đến việc tái tập trung vào các nỗ lực ngoại giao, quân sự nhằm rút quân khỏi Trung Đông. Có thể thấy, ở một chừng mực nhất định, chiến lược "Tái cân bằng" là lời bác bỏ chủ nghĩa đơn phương mà Mỹ đã theo đuổi trong suốt cuộc chiến chống khủng bố.

Tuy nhiên, khi Mỹ cố gắng theo đuổi chủ nghĩa đa phương thì việc này lại tiềm ẩn nguy cơ cô lập các đồng minh tương lai của Mỹ ở châu Á. Euan Graham khẳng định rằng, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang bị chia rẽ khi các nước thành viên bị buộc phải lựa chọn giữa Mỹ hoặc một nước Trung Quốc đang trỗi dậy. Graham lưu ý rằng, từ năm 2010, tỷ trọng trao đổi thương mại ASEAN-Mỹ trong tổng trao đổi thương mại của ASEAN đã giảm một nửa, từ 20% (năm 1998) xuống còn 9%. Ông Graham cho rằng, sự giảm sút này là do sự trỗi dậy của nền kinh tế Trung Quốc.

Ông Graham nói thêm rằng, ASEAN nhận thấy bản thân mình may mắn khi ở giữa hai cường quốc. Một cường quốc đang tích cực hoàn thành các mục tiêu bành trướng còn cường quốc kia lại có ý định bảo vệ các đồng minh cũng như các giá trị của mình. Dễ nhận thấy, Trung Quốc đang nỗ lực khẳng định sự thống trị quân sự và kinh tế. Biểu hiện rõ ràng nhất của tham vọng này là việc Trung Quốc đang cố gắng vẽ lại các đường ranh giới hàng hải tự nhiên và đưa ra nhiều yêu sách lãnh thổ mới vi phạm luật pháp quốc tế. Trong khi đó, Mỹ có nguy cơ tiếp tục phải can thiệp quân sự nếu Mỹ muốn đạt được các mục tiêu ở khu vực.

Philippines là đồng minh duy nhất không có gì phải bàn cãi của Mỹ ở Đông Nam Á và Philippines cũng sẵn sàng cung cấp cho Mỹ những lợi thế về vị trí địa lý mà không một nước nước Đông Nam Á nào khác đáp ứng được. Trong thời gian Mỹ bắt đầu triển khai chiến lược "Xoay trục", nhiều khả năng Mỹ sẽ khuyến khích Philippines có cách tiếp cận đơn phương hơn với Trung Quốc trong tương lai.

Các nước thành viên ASEAN khác lại do dự hơn. Thái Lan có lịch sử quan hệ hòa hoãn với các siêu cường. Điều này kết hợp với thực tế, Thái Lan là nơi sinh sống của hàng triệu người Hán. Vì vậy, Thái Lan thường xử sự với Trung Quốc rất nhẹ nhàng. Malaysia cũng có yêu sách trên Biển Đông. Chính điều này đã đẩy Malaysia dần xa Trung Quốc. Còn về phía Indonesia, nước này không có yêu sách trên Biển Đông. Indonesia lại là nước giữ vai trò lãnh đạo thực tế ASEAN. Do vậy, Indonesia vẫn duy trì chính sách cân bằng, không muốn khối ASEAN làm mất lòng một trong hai cường quốc, Mỹ hoặc Trung Quốc.

Vì muốn chiều lòng cả Mỹ và Trung Quốc nên điều này đã phân hóa các quốc gia thành viên ASEAN. Điều này biểu hiện rõ trong những cuộc đụng độ về kinh tế và quân sự. Trong bối cảnh không có dấu hiệu nào cho thấy một bước đột phá ngoại giao nào đối với các yêu sách ở Biển Đông, sự phân cực trong ASEAN dường như sẽ vẫn còn tiếp tục. Sự phân hóa càng kéo dài thì các nước thành viên ASEAN càng phải đối mặt với quyết định đứng về một trong hai phía, hoặc là Trung Quốc hoặc là Mỹ.

Theo Vietba
o