Chế độ ăn cho người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu

Huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới có thể dự phòng ở những người có yếu tố nguy cơ. Một số bằng chứng cho thấy chế độ ăn uống tăng cường sức khỏe, tập thể dục thường xuyên và duy trì cân nặng khỏe mạnh có thể làm giảm nguy cơ mắc huyết khối tĩnh mạch sâu.

Huyết khối tĩnh mạch sâu (Deep Vein Thrombosis – DVT) là tình trạng hình thành cục máu đông (huyết khối) trong một hoặc nhiều tĩnh mạch sâu của cơ thể, thường là ở chân. Đây là một tình trạng y tế nghiêm trọng vì cục máu đông có thể di chuyển theo dòng máu đến phổi, gây thuyên tắc phổi – một biến chứng có thể đe dọa tính mạng.

Huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới hoàn toàn có thể dự phòng ở những người có yếu tố nguy cơ. Duy trì lối sống lành mạnh, hạn chế thức khuya và không sử dụng chất kích thích (rượu bia, thuốc lá…).

Một số bằng chứng cho thấy chế độ ăn uống tăng cường sức khỏe, tập thể dục thường xuyên và duy trì cân nặng khỏe mạnh có thể làm giảm nguy cơ mắc DVT. Ăn uống lành mạnh bằng cách bổ sung nhiều rau xanh, hạn chế ăn đồ nhiều dầu mỡ, nội tạng, uống đủ nước.

Mọi người nên duy trì tập luyện thể dục thể thao, một số bộ môn đơn giản như đi bộ, chạy bộ…

Không nên ngồi lâu, nếu làm việc trong môi trường phải ngồi lâu nên vận động nhẹ sau khoảng 45 phút. Những người đang dùng thuốc để ngăn ngừa tái phát DVT nên tuân theo các biện pháp ăn kiêng, tập thể dục tương tự và duy trì lượng thực phẩm chứa vitamin K ổn định.

1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu

Chủ động dự phòng và phát hiện huyết khối tĩnh mạch sâu để tránh hậu quả đáng tiếc.

Việc điều trị DVT thường bao gồm sử dụng thuốc chống đông máu, mang vớ ép (tất) y khoa và thay đổi lối sống, trong đó chế độ ăn uống đóng một vai trò không thể xem nhẹ. Chế độ ăn ít chất béo, nhiều chất xơ, kết hợp với tập thể dục, cải thiện quá trình phân hủy fibrin và do đó có thể giúp giảm nguy cơ mắc DVT. Chế độ dinh dưỡng hợp lý không chỉ hỗ trợ quá trình điều trị mà còn góp phần phòng ngừa tái phát và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Chế độ ăn uống có vai trò quan trọng và đa chiều đối với người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu. Dinh dưỡng phù hợp giúp ổn định hiệu quả của thuốc chống đông (như warfarin) thông qua việc duy trì lượng vitamin K nhất quán, tránh nguy cơ chảy máu hoặc tái phát huyết khối.

Tình trạng thừa cân hoặc béo phì sẽ gây thêm áp lực lên các tĩnh mạch ở xương chậu và chân. Chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp kiểm soát cân nặng đồng thời hạn chế tình trạng viêm và tăng huyết áp – 2 yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ hình thành cục máu đông. Chế độ ăn lành mạnh còn giúp giảm áp lực lên tĩnh mạch, giảm viêm nhiễm có hại cho mạch máu, cải thiện lưu thông máu, góp phần quan trọng vào việc phòng ngừa DVT tái phát trong dài hạn.

2. Các yếu tố dinh dưỡng liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc huyết khối tĩnh mạch sâu

Chế độ ăn ít chất béo, nhiều chất xơ:Nồng độ cholesterol trong máu cao có liên quan đến nguy cơ mắc huyết khối tĩnh mạch sâu. Một số bằng chứng cho thấy cholesterol và triglyceride tăng đồng thời làm tăng nguy cơ này. Giảm đáng kể cholesterol và chất béo bão hòa trong chế độ ăn và tăng chất xơ trong chế độ ăn có tác động lớn đến lipid máu. Chế độ ăn ít chất béo, ăn chay và ăn chay trường đúng cách mang lại hiệu quả. Nghiên cứu cho thấy nồng độ fibrinogen tăng cao, là một yếu tố nguy cơ khác của huyết khối tĩnh mạch sâu, thấp hơn ở những người ăn chay.

Lượng trái cây và rau quả tiêu thụ: Trong nghiên cứu rủi ro xơ vữa động mạch trong cộng đồng (ARIC), những người tiêu thụ khoảng 5 khẩu phần trái cây và rau quả mỗi ngày có nguy cơ mắc huyết khối tắc mạch tĩnh mạch sâu (DVT hoặc thuyên tắc phổi) thấp hơn khoảng một nửa so với những người ăn ít hơn 2,5 khẩu phần rau mỗi ngày. Trái cây và rau quả cũng quan trọng đối với bệnh nhân đang điều trị chống đông máu.

Duy trì lượng vitamin K mỗi ngày:Bệnh nhân ăn ít thực phẩm giàu vitamin K có khả năng kiểm soát chống đông máu kém ổn định hơn so với những bệnh nhân ăn nhiều và một nghiên cứu mù đôi, ngẫu nhiên, có đối chứng giả dược trên 200 bệnh nhân đang dùng thuốc chống đông máu cho thấy bổ sung 100 g vitamin K hàng ngày giúp cải thiện khả năng kiểm soát chống đông máu. Mục tiêu không phải là loại bỏ hoàn toàn vitamin K khỏi chế độ ăn, mà là duy trì một lượng tiêu thụ ổn định và nhất quán mỗi ngày.

Kiểm soát cân nặng:Béo phì làm tăng nguy cơ phát triển huyết khối tĩnh mạch sâu. Nguy cơ có thể là do sự gia tăng PAI-1 liên quan đến béo phì, sự gia tăng áp lực tĩnh mạch liên quan, hoặc là kết quả của các tác động trung gian qua hormone (estrogen) hoặc thrombin.

Tránh thịt đỏ và thịt chế biến: Mặc dù không có mối quan hệ chặt chẽ giữa việc tiêu thụ thịt đỏ, thịt chế biến và nguy cơ mắc huyết khối tĩnh mạch sâu nhưng lượng tiêu thụ cao các loại thực phẩm này có liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư và bệnh tim mạch, cả hai đều làm tăng nguy cơ mắc huyết khối tĩnh mạch sâu.

Chế độ ăn cân bằng, đa dạng là nền tảng để duy trì sức khỏe, phòng ngừa biến chứng đối với người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu.

3. Xây dựng chế độ ăn cho người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu

Việc xây dựng một chế độ ăn phù hợp cho người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

Tham khảo ý kiến bác sĩ và/hoặc chuyên gia dinh dưỡng: Đây là yêu cầu tiên quyết và quan trọng nhất. Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ đưa ra lời khuyên cá nhân hóa, giúp bệnh nhân xây dựng một kế hoạch ăn uống an toàn và hiệu quả, đặc biệt là việc cân đối lượng vitamin K nếu bệnh nhân đang dùng warfarin.

Duy trì lượng vitamin K ổn định: Nếu bệnh nhân đang dùng warfarin, hãy cố gắng ăn một lượng thực phẩm giàu vitamin K (chủ yếu là rau lá xanh đậm) tương đối giống nhau mỗi ngày. Tránh việc hôm nay không ăn rau xanh, ngày mai lại ăn một lượng lớn.

Ưu tiên thực phẩm tươi, nguyên chất: Tập trung vào trái cây, rau củ đa dạng màu sắc, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, protein nạc (cá, thịt gà bỏ da, đậu phụ) và chất béo lành mạnh (dầu ô liu, quả bơ, các loại hạt). Những thực phẩm này cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ, chất chống oxy hóa cần thiết cho sức khỏe tổng thể và mạch máu.

3.1. Những thực phẩm người mắc huyết khối tĩnh mạch sâu nên ăn

Một chế độ ăn cân bằng, đa dạng là nền tảng để duy trì sức khỏe, phòng ngừa biến chứng đối với người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu.

Theo nhiều cách, các loại thực phẩm giúp ngăn ngừa huyết khối tĩnh mạch sâu là những thực phẩm được khuyến nghị cho bất kỳ lối sống lành mạnh nào:

Các loại cá;

Thịt nạc;

Gia cầm;

Trái cây, rau củ quả;

Ngũ cốc nguyên hạt;

Các loại hạt, các loại đậu;

Chất béo lành mạnh như dầu ô liu và dầu hạt cải…

Những thực phẩm này có tác dụng kép giúp người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu kiểm soát tình trạng viêm. Đầu tiên, chúng cung cấp các chất dinh dưỡng, chẳng hạn như flavonoid và chất chống oxy hóa, giúp giảm viêm trực tiếp. Là một phần của chế độ ăn uống lành mạnh, có thể giúp giảm cân, giúp giảm áp lực lên mạch máu và giảm viêm khắp cơ thể. Mặc dù cần nhiều nghiên cứu hơn, các chất dinh dưỡng khác có thể kiểm soát tình trạng viêm bao gồm acid béo omega-3 có trong dầu cá và flavonoid có trong sô cô la đen, nho và một số loại trà.

3.2. Các loại thực phẩm người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu cần tránh

Hạn chế tối đa thực phẩm chế biến sẵn: Đồ ăn nhanh, thực phẩm đóng hộp, thịt chế biến (xúc xích, thịt nguội), đồ ăn vặt đóng gói thường chứa nhiều muối (natri), đường, chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa và phụ gia không lành mạnh. Những thành phần này góp phần gây viêm, tăng cân, tăng huyết áp và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tim mạch.

Thực phẩm tinh chế, chế biến: như bánh mì trắng, gạo trắng, bánh quy giòn, khoai tây chiên, ngũ cốc có đường, bánh ngọt, thực phẩm đóng gói sẵn và thức ăn nhanh.

Giảm lượng muối (natri): Ăn quá nhiều muối có thể dẫn đến giữ nước và tăng huyết áp, gây thêm gánh nặng cho hệ tuần hoàn. Hạn chế thêm muối khi nấu ăn, đọc nhãn thực phẩm để kiểm soát lượng natri, tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn nhiều muối.

Kiểm soát lượng đường: Đường dư thừa góp phần gây viêm, tăng cân và các vấn đề sức khỏe khác. Hạn chế đồ uống ngọt, bánh kẹo, đồ tráng miệng nhiều đường.

Hạn chế rượu bia: Rượu có thể tương tác với thuốc chống đông máu, làm tăng nguy cơ chảy máu hoặc giảm hiệu quả của thuốc. Rượu cũng có thể gây mất nước. Nếu uống, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về lượng an toàn (nếu có) và không nên uống thường xuyên.

Chú ý tương tác thuốc – thực phẩm: Một số thực phẩm lành mạnh có hàm lượng vitamin K cao có thể làm giảm hiệu quả của thuốc làm loãng máu như warfarin. Bệnh nhân không cần phải tránh xa hoàn toàn những thực phẩm này nhưng hãy ăn chúng với lượng nhỏ và đều đặn. Nếu đang dùng thuốc làm loãng máu, hãy trao đổi với bác sĩ về loại và liều lượng thực phẩm chứa vitamin K nên tiêu thụ mỗi ngày.