Cha mẹ làm gì để giúp con trở nên xuất sắc?

Để xây dựng chiến lược học tập đúng đắn, cha mẹ cần đánh giá chính xác con mình, chỉ đầu tư vào năng lực chính, không nên cho học tràn lan.

Ảnh minh họa

Chuyên gia marketing Phạm Xuân Hương chia sẻ chi tiết bước đầu tiên trong trong xây dựng chiến lược học tập là phân tích bối cảnh, gồm cả con và bố mẹ.

Có người thầy vẽ một đường thẳng trên mặt đất, và yêu cầu học trò “Con hãy làm cho đường vẽ này ngắn lại, mà không bôi xóa gì nó”. Học trò tìm mãi không ra lời giải. Lúc này, người thầy mới vẽ một đường thẳng khác song song bên cạnh, dài hơn đường thẳng cũ.

Câu chuyện này nói lên một triết lý, để vượt lên, ta chỉ có thể làm cho đường thẳng của mình dài hơn, làm bản thân trở nên xuất sắc hơn. Để giúp con trở nên vượt trội, cần hiểu bé thấu đáo.

Tôi có khá nhiều bạn bè và đồng nghiệp, khi đề cập việc học của con thường nói: “Con em tự xin được học bổng thì mới cho du học, chứ em không có khả năng”. Bố mẹ không đánh giá chính xác về con, không hiểu biết tường tận cuộc đua giành học bổng , nhưng lại kỳ vọng cao. Đó là sự bất xứng và bất công cho con.

Chúng ta nuôi con, hãy kỳ công nhiều, nhưng đừng kỳ vọng. Kỳ công càng nhiều càng tốt, nhưng kỳ vọng càng nhiều càng áp lực cho con. Nếu có kỳ vọng, xin hãy nén giữ trong lòng. Đừng mang kỳ vọng đè nặng lên con. Một đứa trẻ mang nhiều gánh nặng từ sự kỳ vọng của gia đình là trẻ không may mắn.

Để đánh giá chính xác về con, cha mẹ cần tìm hiểu nhiều khía cạnh: Tố chất thông minh , thiên hướng học thuật , tính cách và năng khiếu .

Tố chất thông minh

Con càng thông minh thì bạn hoàn toàn có thể đặt mục tiêu cao, xứng tầm. Ngược lại, con có năng lực vừa phải thì cha mẹ càng phải nỗ lực. Thông minh , hay còn gọi là năng lực tư duy, do yếu tố di truyền nhưng có thể cải thiện.

Để giúp con tăng cường tư duy, bạn nên tìm đọc cuốn Tâm lý học thành công , nói về hai loại tư duy: cố định và phát triển. Người có tư duy phát triển về lâu dài sẽ thành công hơn.

Thiên hướng học thuật

Nếu con giỏi học thuật , bạn có thể hướng con vào các ngành khoa học, nghiên cứu, luật sư. Nếu con chỉ học khá, nhưng lanh lẹ, tháo vát, nên hướng con học ngành thương mại, kinh doanh, dịch vụ. Cụ thể hơn, cần quan sát con thích học hoặc học tốt môn nào, từ đó bạn tìm hiểu thêm về các ngành liên quan.

Tính cách

Tính cách rất quan trọng trong việc định hướng việc làm, ước lượng sự thành công của con. Hãy tìm hiểu về DISC để làm trắc nghiệm đánh giá tính cách cho con. Ngoài ra, bạn cần tìm hiểu con hướng nội hay hướng ngoại. Biết con có tính cách gì sẽ giúp con chọn được môn học, ngành học và công việc phù hợp.

Con trai thứ hai của tôi không học tốt các môn khoa học nên tôi chỉ khuyên “ít nhất hãy học tốt tiếng Anh”. Điểm mạnh của con lại là tính nết chan hòa, nhã nhặn và được nhiều người yêu quý. Tôi hướng con đến ngành học Hostapility (ngành lữ hành, nhà hàng, khách sạn) của trường Vatel (Pháp).

Đúng như tôi dự đoán, con học rất tốt, thầy cô rất khen. Ngay từ khi đang học, con đã nhận được lời mời làm việc từ các tập đoàn khách sạn nước ngoài.

Năng khiếu

Bạn cần đánh giá về năng khiếu của con thật kỹ. Khi con tỏ ra có năng khiếu vượt trội thì mới nên đầu tư, không nên cho học tràn lan, càng không nên ép học những thứ con không thích. Tôi thấy nhiều con không thích học piano, nhưng các mẹ bắt phải học. Ép bé miệt mài khổ luyện một thứ không thích khiến bé bị phân tán nguồn lực, thời gian và công sức.

Trường hợp con trai đầu của tôi, cũng được học piano từ nhỏ. Con được cô giáo cho đi biểu diễn mỗi cuối tuần ở khách sạn Majestic. Khi con lên cấp 2, phần vì con muốn mua đàn đắt tiền mà mẹ không cho (tôi không đầu tư vào những thứ nằm ngoài mục tiêu), phần con cũng bớt thích, nên bỏ học. Giờ đây, khi ở tuổi 26, lúc Melbourn bị lockdown vì Covid-19, con bắt đầu chơi đàn piano trở lại. Học và chơi đàn piano, nếu không phải là tài năng xuất chúng thì cần đầu tư nghiêm túc. Nếu học để biết thì chúng ta có thể học bất cứ lúc nào, đừng cố nhét vào quỹ thời gian hạn hẹp của con.

Việc học ngoại ngữ 2, 3 là trào lưu gần đây. Cho bé học nhiều ngoại ngữ làm gì khi mà Tiếng Anh, vốn là nhân tố quyết định, thì chưa đâu vào đâu? Chỉ nên học ngoại ngữ 2 khi con đã giỏi tiếng Anh (đạt IELTS 8.0) hoặc gia đình có mục tiêu, chiến lược rõ ràng cho việc học ngoại ngữ 2 (tiếng Đức, Pháp, Italy, Nhật…) để đi du học.

Phân tích về bố mẹ

Ngài William H. Gates Sr, cha của Bill Gates, nhiều năm trước đã viết cuốn sách “Bill Gates đã được nuôi dưỡng như thế nào?”. Trong đó, thay vì nói về đứa trẻ (là Bill Gates), ông lại nói về bản thân. Phần lớn cuốn sách, ông chia sẻ quan điểm, sự nghiệp và thế giới quan của chính ông.

“Bố mẹ là người như thế nào, đứa trẻ sẽ là người như thế đó”, Gates cha đã nhấn mạnh trong cuốn sách của mình.

Thật vậy, cha mẹ có vai trò quá lớn, lớn hơn của trường lớp, thầy cô, sách vở, tiền bạc… hay bất cứ thứ gì trong việc nuôi dạy con thành công. Bố mẹ có 3 nguồn lực chính: Tài chính, thời gian và sự hiểu biết. Trong đó, sự hiểu biết có vai trò quan trọng hơn tất thảy.

Kiến thức của bố mẹ

Kiến thức và hiểu biết của bố mẹ càng rộng, càng đa chiều, càng sâu sắc, thì tỷ lệ con thành công càng cao. Muốn con giỏi, bạn cũng cần học hỏi mỗi ngày. Bố mẹ cần học từ nhiều nguồn, nhiều cách, để có thể đồng hành với con, để hiểu về những thứ mà con đang học. Nếu bạn không làm được thì đừng mong ước hoặc kỳ vọng gì nhiều ở con.

Thời gian của bố mẹ

Ngoài làm việc kiếm tiền, khoảng thời gian còn lại tôi dành cho con, trò chuyện, tâm sự với con, đọc sách cùng con. Tôi bám sát việc học hành ở trường của con rất chặt chẽ. Con học như thế nào, thầy cô dạy ra sao , con thích học môn nào, gặp khó khăn môn nào, tôi đều biết.

Tôi tranh thủ lúc làm việc nhà để nghe tất cả đoạn ghi âm con học luyện nói, để đánh giá sự tiến bộ hoặc thiếu sót của con, sự nghiêm túc và tận tâm của thầy. Tôi tương tác với thầy cô rất thường xuyên, gần như sau mỗi buổi học, tôi đều nhắn tin trao đổi. Có lần thầy dạy luyện nói của con tôi nhắn: “Thời gian tôi dành để nhắn tin cho chị còn nhiều hơn thời gian tôi dạy con chị”.

Cuối cùng, tôi dành khá lớn thời gian còn lại để suy nghĩ về con, về mục tiêu và kế hoạch học hành của con. Tôi không ngừng tự đặt câu hỏi xoay quanh con và việc học của con, cho đến khi tìm được một đáp án hài lòng.

Ông xã còn tận tụy với con hơn tôi nhiều. Lúc con còn nhỏ, để rèn luyện tinh thần tập trung cho con, anh luôn ngồi im lặng cạnh bên khi con học. Anh tìm kiếm tất cả tài liệu, sách vở, file nghe, trang web, trung tâm, thầy cô… cho con. Anh giao bài và hướng dẫn con làm, rồi chấm theo đáp án. Anh kiểm tra bài vở cho con mỗi ngày. Tất cả kỳ thi Cambridge và Toefl Challenge đều do anh phụ trách.

Các câu chuyện của chúng tôi luôn quy về con. Chúng tôi thảo luận nhiều, tranh luận và có cả tranh cãi. Cả hai đều có vai trò của từng người, tôi là người nhìn về tương lai, vạch ra mục tiêu, chiến lược. Ông xã đưa ra kế hoạch cụ thể, đồng thời thực thi và giám sát.

Thời gian bạn dành cho con chất lượng bao nhiêu thì khả năng con thành công cao bấy nhiêu. Thời gian của con có hạn nên khi bạn dành thời gian chất lượng cho con, con đã tăng lợi thế hơn gấp nhiều lần.

Nguồn tài chính gia đình

Năng lực kiếm tiền mỗi người mỗi khác, tôi chỉ xin lưu ý vài điều quan trọng. Để đầu tư cho việc học, cần có tiền ở mức độ nhất định. Nhưng không phải càng nhiều tiền con học càng giỏi.

Làm ra tiền đã khó, giữ tiền lại càng khó hơn. Hãy biết cách giữ tiền cho con. Nhà tôi luôn có sổ tiết kiệm dành riêng cho việc du học đại học của các con (phòng khi con thích học một ngành, hoặc tại một nước mà không có học bổng, hoặc rất ít). Tôi nhất định không dùng khoản tiền đó vào bất cứ việc gì khác.

Có nhiều người cho con học trường quốc tế từ nhỏ, nhưng lại không để dành chút ngân sách nào cho con du học mà lại mong chờ học bổng. Đây thực sự là chiến lược sai lầm.

Ở các cấp thấp nên chọn trường vừa phải, vừa sức với gia đình. Bạn chỉ nên đầu tư cho những việc quan trọng mà trường chưa làm tốt (học tiếng Anh nâng cao, học kỹ năng, học môn chuyên mà bé có đam mê). Đặc biệt, khi vào cấp 3 và đại học, bạn cần nguồn tiền rất lớn.

Việc xin học bổng 100% là rất khó, trừ khi con rất xuất sắc. Mục tiêu học bổng 50-70% sẽ khả thi hơn. Lúc đó, số tiền ít nhất 2 tỷ đồng (học phí 12 năm ở trường quốc tế) có thể giúp con rất nhiều trong việc bước chân vào một trường hàng đầu của Mỹ và cũng là hàng đầu thế giới .

Chị Phạm Xuân Hương, thạc sĩ marketing quốc tế, đã và đang đảm nhiệm vị trí Strategic Marketing Director tại nhiều công ty dược trong và ngoài nước. Chị có 3 con, con trai đầu 26 tuổi, du học ở Australia, đã định cư và làm manager tại Melbourne. Con trai thứ 24 tuổi, tốt nghiệp trường Vatel của Pháp, đang là manager cho một doanh nghiệp F&B của Pháp tại Việt Nam. Con gái út 11 tuổi, đạt học bổng 100%, học vượt lớp hệ phổ thông trực tuyến của Nisai Global School (thuộc tổ chức giáo dục Cambridge – Anh quốc).

Cách xây dựng chiến lược học tập của bà mẹ 3 con

Tự nhận con không xuất sắc, gia đình không khá giả, chuyên gia marketing Phạm Xuân Hương đã giúp con thành công nhờ xây dựng chiến lược học tập đúng đắn.

Chị Xuân Hương, thạc sĩ marketing quốc tế, đã và đang đảm nhiệm vị trí Strategic Marketing Director tại nhiều công ty dược trong và ngoài nước. Chị chia sẻ hành trình nuôi dạy 3 con bằng cách áp dụng chiến lược học tập.

Tôi có 3 con (con trai đầu 26 tuổi, con trai thứ 24 tuổi, con gái út 11 tuổi). Việc học hành của con không quá thành công, nhưng cũng làm cho tôi có chút tự hào. Con trai đầu du học ở Australia, đã định cư và đang là manager tại Melbourne. Con trai thứ tốt nghiệp trường Vatel của Pháp, đang là manager cho một doanh nghiệp F&B của Pháp tại Việt Nam. Con gái út đạt học bổng 100% và học vượt lớp của hệ phổ thông trực tuyến của Nisai Global School (thuộc tổ chức giáo dục Cambridge - Anh quốc). Bé sử dụng tiếng Anh tự nhiên như ngôn ngữ thứ hai, đôi khi trong một số lĩnh vực yêu thích, bé giỏi tiếng Anh hơn tiếng Việt.

Nuôi ba con với ba tính cách, năng lực học tập, thời đại khác nhau, từ thời tiếng Anh không quá phổ biến như bây giờ, thông tin trên mạng không nhiều và dễ dàng truy cập như hiện nay, tôi phải tự tìm hiểu, trải qua rất nhiều cảm xúc từ mơ hồ, hoang mang, thất bại, thử và sai... để có kết quả hài lòng như hôm nay.

Con tôi không phải học giỏi giang. Con đầu học khá, con thứ học yếu, mà nhiều lúc trong cơn tuyệt vọng tôi đã nghĩ "Thôi, cho nó đi chạy xe ôm công nghệ cho rồi". Con gái út thì bị chứng rối loạn ngôn ngữ nên nói khó và nói chậm từ bé. Lúc bé, cháu phải học ở trường dành riêng cho trẻ tự kỷ (vì hệ thống trường công Việt Nam chưa có trường giáo dục dành riêng cho trẻ gặp khó khăn đặc biệt).

Về mặt tài chính gia đình, tôi chỉ là người làm công ăn lương, tiền bạc cũng chỉ vừa đủ để lo cho con. Tôi luôn luôn phải suy nghĩ, cân nhắc khi quyết định cho con học, hoặc không học cái gì.

Tuy vậy, tôi đã kiên trì, từng bước, định hướng con vào con đường học tập một cách đúng đắn, phù hợp với năng lực và cá tính của con. Tôi xác định rất rõ mục tiêu phải làm bằng được cho con, bằng mọi cách mà một người mẹ có thể làm. Đó là học hành nghiêm túc và tốt nghiệp từ một trong những trường đại học chất lượng, uy tín; sở hữu một nền tảng kiến thức chuyên môn đủ tốt để có thể đạt được vị trí tốt trong xã hội và từ đó giúp con có được cuộc sống ổn định, độc lập hoàn toàn về tài chính ngay sau khi học xong.

Chúng ta ai cũng mong con mình giỏi giang, thông minh, học hành vượt trội. Nhưng nếu bé không có những phẩm chất bẩm sinh ưu tú đó, là cha mẹ, mình cần dùng chính kiến thức và tư duy của mình để bù đắp. Tôi đã vắt óc để định hướng lộ trình vừa sức với con, phù hợp với nguồn lực tài chính gia đình mà vẫn mang đến hiệu quả cao nhất trong hoàn cảnh thực tế.

Chị Phạm Xuân Hương, đang làm Strategic Marketing Director tại công ty dược. Ảnh: Nhân vật cung cấp.

Làm trong mảng business, tôi nhìn vấn đề rất thực tiễn. Hơn 20 năm đi làm, với nhiệm vụ là xây dựng và thực thi chiến lược nên cái nghề nó ăn sâu vào máu, tôi làm gì cũng có kế hoạch. Nghĩ lại, tôi thấy điều cốt lõi mang đến thành công trong việc định hướng học hành cho con, đó chính là tư duy của tôi.

Tôi luôn xem việc nuôi dạy con là nhiệm vụ quan trọng nhất đời mình. Con cái thành đạt chính là thành tựu lớn nhất của đời tôi. Tôi nghiêm túc cho rằng việc dốc tâm, sức, tiền bạc để lo cho con chính là khoản "đầu tư" quan trọng nhất. Không có khoản đầu tư nào có lãi nhiều bằng đầu tư giáo dục nên mọi nguồn lực của tôi đều tập trung vào đầu tư cho giáo dục.

Đã gọi là "đầu tư" nghiêm túc, tôi phải có chiến lược. Nói đơn giản đó là một kế hoạch dài hạn, nhất quán và tập trung, giúp chúng ta đi đúng hướng, đúng lộ trình, đúng tiến độ, từ đó đạt đúng mục tiêu đề ra.

Một chiến lược tối ưu cần bảo đảm ba yếu tố, đầu tiên là khả thi. Sẽ là vô nghĩa khi kế hoạch hoặc chiến lược không thực hiện được. Tôi có một cô bạn, lúc nào cũng lên kế hoạch học tập rất cụ thể, tỉ mỉ từng mỗi 15 phút mỗi ngày cho các con. Tiếc thay, không tuần nào nhà cô ấy thực hiện được kế hoạch. Rồi qua tuần sau và năm này qua năm khác, chưa bao giờ có một kế hoạch nào được thực hiện đúng đắn. Công sức của mẹ và con đều trở nên vô nghĩa.

Thứ hai, chiến lược phải an toàn. Một chiến lược tốt là phải hạn chế tối đa các rủi ro và luôn có kế hoạch phòng ngừa để bảo đảm an toàn cho con.

Thứ ba, phải tối ưu hóa nguồn lực. Vì là đầu tư nên phải sử dụng nguồn lực sao cho hiệu quả nhất. Nhà đầu tư quan tâm nhất là chỉ số ROI (return on investment, chỉ số hiệu quả đầu tư). Việc sử dụng nguồn lực tối ưu giúp các gia đình có điều kiện vừa phải, tiền bạc hạn chế, con cái bình thường mà vẫn đạt được các kết quả rất tốt, khi so với mặt bằng chung và so với "con nhà người ta".

Khi nói đến chiến lược dài hạn, ta thấy con đường càng dài thì càng mông lung và bất định, vì có quá nhiều biến số. Vì vậy, chiến lược nên được chia theo 3 giai đoạn, mỗi giai đoạn có mục tiêu nhỏ để dễ thực hiện, kiểm soát và đo lường.

Chiến lược ngắn hạn thường là 3-5 năm; trung hạn 5-7 năm; dài hạn 8-10 năm hoặc hơn (tùy theo mục tiêu của bạn lớn đến mức nào). Chiến lược càng dài hạn, tính khả thi càng cao vì có nhiều thời gian để chuẩn bị.

Nếu con ở lớp 11, bố mẹ mới bắt đầu nghĩ đến việc du học thì chỉ có thể gọi là kế hoạch, chứ không thể gọi là chiến lược. Kế hoạch quá ngắn hạn mà muốn đạt mục tiêu thì phải sử dụng nhiều chiến thuật, như: Luyện thi cấp tốc, bỏ tiền làm dự án cá nhân, mua thành tích... Nếu dựa quá nhiều vào chiến thuật sẽ giống như ta đang đi con đường tắt vậy. Tôi không bao giờ nghĩ rằng sự nghiệp học hành và tương lai của con nên dựa vào đường tắt.

Nếu con bước vào lớp 10, gia đình mới bắt đầu chuẩn bị thì ta có chiến lược ngắn hạn 3 năm. Trong 3 năm này, có rất nhiều việc cần làm (IELTS/TOEFL, SAT, SAT Subject, ACT, A-Level/AP...) trong một thời gian rất chặt, vì vậy nhiệm vụ rất nặng nề. Chưa kể, với chiến lược ngắn hạn, rất khó để xin học bổng vì điều kiện xét học bổng còn cần các nhiệm vụ khác: Hoạt động ngoại khóa, thành tích học thuật, thể thao, nghệ thuật ở cấp quốc gia, cấp khu vực... Dồn tất cả nhiệm vụ này vào 3 năm mà thực ra chỉ là 2 năm, vì năm lớp 12 phải lo chuẩn bị hồ sơ ứng tuyển vào đại học, thì khối lượng việc phải làm quá nặng nề, tính khả thi rất thấp.

Nếu con vừa bước vào lớp 6 thì ta có kế hoạch trung hạn 7 năm, lúc này tính khả thi cao hơn rất nhiều. Cả bố mẹ và con đều có thời gian chuẩn bị và từng bước thực hiện.

Nếu các bé mới bước vào cấp 1 thì còn khá sớm. Tuy nhiên, ta bắt đầu đặt mục tiêu cho con mình khi còn rất bé là rất đáng quý, xác suất thành công rất cao.