Theo TS Lê Viết Khuyến, học phí trường công lập không thể tăng cao đến mức dự tính 70 triệu đến cả trăm triệu/năm. Với mức này, học sinh gia đình không khá giả, giàu có thì làm sao theo học được. Các trường cần phải cân đối và tính toán lại.

Theo TS Lê Viết Khuyến, học phí tại các trường công lập không thể tăng quá cao, đặc biệt với các ngành đặc thù như Sức khoẻ, Sư phạm. Ảnh minh hoạ: Huyên Nguyễn

Cứ tự chủ là học phí tăng

Trường Đại học Y Dược TPHCM vừa công bố mức học phí tăng "chóng mặt" từ mức 13 triệu đồng/năm lên 50-70 triệu đồng/năm trong phương án tuyển sinh 2020.

Đây không phải lần đầu tiên học sinh, phụ huynh "choáng" với mức học phí tăng "khủng", bởi hễ cứ nhắc đến được tự chủ là học phí sẽ tăng cao gấp nhiều lần. Đáng nói, những trường được tự chủ đều có chất lượng đào tạo thuộc tốp đầu.

Với ngành Răng-Hàm-Mặt của Trường Đại học Y Dược TPHCM, nếu tính theo dự kiến tăng 10% học phí các năm tiếp theo, sinh viên học năm thứ nhất sẽ đóng 70 triệu đồng/năm, năm thứ hai là 77 triệu đồng/năm, năm thứ 3 là 84,7 triệu đồng, năm thứ 4 là 93,1 triệu đồng, năm thứ 5 là 102,4 triệu đồng và năm học thứ 6 là 112,6 triệu đồng.

Như vậy sau 6 năm học, một sinh viên ngành Răng-Hàm-Mặt sẽ phải đóng khoảng 540 triệu đồng học phí.

Ngoài ra, nếu tính thêm tiền đóng các chi phí khác trong trường, lớp, thuê trọ, ăn uống, sách vở... tiết kiệm tối đa thì sau 6 năm, học tổng chi phí cũng khoảng 750 triệu đồng. Một con số mà nhiều gia đình không dám nghĩ đến.

Trong khi đó, bác sĩ ra trường lương cao cũng chỉ khoảng 10 triệu/tháng. Nếu người đó vay tiền đi học, sau khi trừ chi phí sinh hoạt tạm tính 5 triệu/tháng thì cũng mất nhiều năm để "è cổ" trả hết nợ thời sinh viên.

Không chỉ Trường Đại học Y TPHCM mà nhiều trường khác cũng có học mức học phí cao do tự chủ.

Khi đưa ra mức học phí này, các trường đều cam kết rằng sẽ không để sinh viên giỏi nghỉ học vì học phí mà sẽ có chế độ chính sách về học bổng..., nhưng thực tế, tỉ lệ cấp học bổng rất ít so với nhu cầu hoặc mức học bổng cũng không thể "chạy theo" học phí.

Chính vì thế, một vấn đề cần nghiêm túc được nhìn nhận là với mức học phí cao thế này, con em nông dân, người thu nhập thấp, thậm chí ngay cả con nhà công chức, viên chức bình thường dù có giỏi thì cũng khó có cơ hội theo học.

Phải tính lại

Bàn về vấn đề này, TS Lê Viết Khuyến - nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng mức học phí tăng như hiện nay, với đa số học sinh không phải nghèo nhưng gia đình không khá giả, giàu có thì đều sẽ khó khăn.

Các trường công lập được tự chủ, chi phí đào tạo sẽ phải được tính cân bằng giữa thu và chi. Nguồn thu sẽ có từ ngân sách nhà nước cấp, học phí, các hoạt động của nhà trường như nghiên cứu khoa học, dịch vụ, sản xuất, nguồn xã hội hoá... Tất cả các nguồn đó phải được cân bằng lại với chi phí đào tạo.

"Nếu được tự chủ, người học sẽ phải đóng phần lớn trong chi phí đào tạo nhưng vẫn phải trên nguyên tắc đảm bảo sự công bằng xã hội. Đối với các trường công, học phí phải phù hợp, ở mức độ vừa phải và với thu nhập của người dân chứ không được lấy học phí cao chót vót. Các trường cần lưu ý không thể lẫn lộn, không thể đánh đồng giữa học phí và chi phí đào tạo", ông Khuyến thẳng thắn nêu.

Theo nguyên Phó Vụ trưởng, nếu chi phí đào tạo sau tự chủ lên quá cao thì cần tính toán lại để các chi phí khác như nghiên cứu khoa học, dịch vụ, sản xuất... phải "gánh" đi. Các thông tin này phải minh bạch và công khai để xã hội hiểu tại sao học phí lại tăng cao như vậy.

Ông Khuyến chia sẻ: "Nhiều trường sẽ lý giải là không thu như thế không thể đào tạo được, nhưng lãnh đạo các trường phải tính đến con đường giảm chi phí đào tạo, thậm chí là cân đối lại chất lượng đầu ra để vẫn đảm bảo chi phí vừa phải, phù hợp với học phí của người học. Còn nếu muốn tăng hoặc giữ nguyên chất lượng thì phải tìm thêm các nguồn khác chứ không thể nâng vô tội vạ được".

Ngoài ra, các trường có lộ trình tăng học phí quá cao, gấp nhiều lần thì cần phải thông báo từ rất sớm để học sinh không bị động.