Cái chết của thủ lĩnh Hamas có thể là bước ngoặt cho cuộc chiến ở Gaza?

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố cái chết của thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar chính là “sự khởi đầu cho hồi kết ở Gaza”.

Liệu vụ ám sát này có tác động đến các cuộc đàm phán con tin, tương lai của Gaza và cuộc xung đột rộng lớn hơn ở Trung Đông?

Tư lệnh quân đội Israel Herzi Halevi (giữa) thị sát gần địa điểm được cho là thủ lĩnh Phong trào Hamas Yahya Sinwar bị tiêu diệt ở Dải Gaza, ngày 17/10/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Tin tức về vụ tiêu diệt thủ lĩnh Hamas Sinwar hôm 17/10 tại khu phố Tel al-Sultan ở Rafah đã khiến nhiều người bàng hoàng, ngay cả với lực lượng tình báo Israel – những người có nhiệm vụ xác định nơi ẩn náu chính xác của ông Sinwar suốt hơn một năm qua.

Song thông tin ông Sinwar bị ám sát đã được Israel đón nhận như một chiến thắng. Ông Sinwar được cho là người đã lên kế hoạch thực hiện cuộc tấn công của Hamas vào miền Nam Israel ngày 7/10 năm ngoái, châm ngòi các cuộc giao tranh phá hủy hàng loạt các khu vực rộng lớn ở Dải Gaza, khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng và từ chối đàm phán một thỏa thuận khả thi để trả tự do cho 101 con tin còn lại.

Ca ngợi vụ tiêu diệt thủ lĩnh Hamas Sinwar trong video được công bố vào tối ngày 17/10, ông Netanyahu cho biết việc tiêu diệt một trong những kẻ chủ mưu của các cuộc tấn công vào tháng 10/2023 vẫn chưa phải là hồi kết của cuộc chiến ở Gaza.

“Đây là khởi đầu của hồi kết”, Thủ tướng Israel nhấn mạnh

Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết ông hy vọng vụ ám sát thủ lĩnh Sinwar sẽ giúp đảm bảo một lệnh ngừng bắn mà ông đã kêu gọi từ lâu nhưng không thể đạt được.

“Bây giờ là lúc phải tiến lên, hướng tới một lệnh ngừng bắn ở Gaza”, ông Biden cho biết hôm 17/10 từ Đức.

Cái chết của vị thủ lĩnh quyền lực của phong trào Hamas hôm 16/10 đã làm dấy lên hy vọng về việc chấm dứt cuộc chiến đã khiến trên 42.000 người Gaza thiệt mạng, trong khi tung tích của 101 con tin Israel bị bắt giữ hồi tháng 10 năm ngoái vẫn chưa được hé lộ.

Nhiều nhà quan sát cho rằng dù hòa bình ngay lập tức là điều khó có thể đạt được, nhưng việc tiêu diệt thủ lĩnh Sinwar có thể tạo ra lối thoát cho cả Hamas và Chính phủ Israel.

Người thề xóa sổ Israel bị hạ sát

Thủ lĩnh phong trào Hồi giáo Hamas ở Dải Gaza, Yahya Sinwar (giữa). Ảnh: IRNA/TTXVN

Trong hơn một năm qua, khi Israel vẫn luôn gắt gao truy lùng thủ lĩnh của phong trào Hamas, một số chính trị gia đã lặp lại cáo buộc rằng ông Sinwar đã sử dụng các con tin làm lá chắn ẩn náu trong mạng lưới đường hầm rộng lớn mà Hamas đã mất nhiều năm xây dựng.

Đoạn video quay bằng thiết bị bay không người lái do Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) công bố cho thấy một người đàn ông bị thương nặng yếu ớt đang cố gắng đánh đuổi thiết bị bay không người lái quay phim ông. Người đàn ông đó được cho là thủ lĩnh Sinwar. Thi thể của ông đã được tìm thấy trong đống đổ nát sau khi Israel phá hủy phần tòa nhà nơi ông và những tay súng khác ẩn náu.

Ông Ahmed Fouad Alkhatib, thành viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương, bình luận: “Hoàn cảnh vụ tiêu diệt thủ lĩnh Sinwar cho thấy ông ấy đã gặp khó khăn như thế nào để duy trì quyền lãnh đạo đối với các nhóm khác nhau trong phong trào Hamas. Chúng tôi biết rằng Hamas hiện đã bị suy yếu nghiêm trọng”.

Cơ hội đối với Israel

Thành viên IDF hoạt động ở Dải Gaza. Ảnh: Lực lượng phòng vệ Israel

Một số nhà quan sát tin rằng mặc dù vụ hạ sát ông Sinwar là đòn giáng mạnh vào giới lãnh đạo Hamas, nhưng phong trào này sẽ vượt qua được mất mát này

Ông Ahron Bregman, cựu sĩ quan quân đội Israel cho biết: “Hamas mạnh mẽ hơn các nhà lãnh đạo của họ cộng lại. Phong trào này không chỉ là một tổ chức quân sự mà còn thấu hiểu mọi mặt của cuộc sống ở Gaza. Tuy nhiên, việc nhìn thấy hình ảnh vị thủ lĩnh của họ nằm giữa đống đổ nát có thể thúc giục các tay súng Hamas từ bỏ cuộc chiến. Và Israel có thể nắm bắt cơ hội này bằng các đề nghị ân xá, các ưu đãi tài chính và các ưu đãi khác, cho các tay súng còn lại”.

Ông Gershon Baskin, một trong những nhà đàm phán đã giúp đảm bảo thả tự do cho binh sĩ Israel Gilad Shalit vào năm 2011, cũng đồng tình với quan điểm trên.

Theo ông Baskin, lệnh ngừng bắn sau cái chết của thủ lĩnh Sinwar cũng sẽ phụ thuộc vào các chiến binh ở Palestine.

“Điều đó phụ thuộc vào mức độ nhạy bén của Hamas. Họ có thể đề xuất muốn một thỏa thuận. Thỏa thuận này bao gồm việc trao trả các con tin, hay từ bỏ quyền lãnh đạo Gaza”, ông nói.

Câu hỏi quan trọng hiện nay là các bên có thể tận dụng sự sụp đổ của ông Sinwar để đưa các con tin trở về và chấm dứt chiến tranh hay không và bằng cách nào? Dựa theo tuyên bố từ các cơ quan chính thức, có thể kết luận rằng giả định cơ bản trong giới Chính phủ Israel là cơ hội đưa các con tin trở về hiện nay tốt hơn nhiều so với tuần trước.

Song kịch bản này còn phụ thuộc vào một số yếu tố. Trước hết, vẫn chưa rõ ai sẽ được chọn làm thủ lĩnh Hamas trong tương lai. Một số nhà quan sát cho rằng một trong số những người lãnh đạo Hamas còn sống sót ở Qatar sẽ được chọn làm thủ lĩnh. Trong khi đó, em trai của ông Sinwar, Muhammad, sẽ đảm nhiệm vai trò lãnh đạo các hoạt động quân sự của phong trào này. Tuy nhiên, vẫn chưa biết liệu Hamas sẽ theo đuổi cách tiếp cận thực dụng hơn hay tiếp tục theo đuổi đường lối tư tưởng cứng rắn mà ông Sinwar theo đuổi.

Những tòa nhà bị phá hủy sau các cuộc không kích của Israel xuống Dải Gaza. Ảnh: THX/TTXVN

Yếu tố khác là chính sách mà Thủ tướng Netanyahu sẽ lựa chọn theo đuổi. Liệu ông có quyết định tận dụng hoàn cảnh mới và cuối cùng, tìm kiếm chiến lược để đưa Israel tiến tới tình hình ổn định hơn hay không. Giới chuyên gia cho rằng dù có thể không dẫn đến hòa bình lâu dài ở giai đoạn này, nhưng điều đó sẽ cho phép Israel khôi phục xã hội, nền kinh tế, hệ thống chính trị và tư pháp, cũng như vị thế quốc tế.

Cuối cùng, tất cả những yếu tố đó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến cuộc đối đầu của Israel với phong trào Hezbollah ở Liban? Giả sử khi đạt được thỏa thuận với Hamas, Israel liệu có đưa ra lệnh ngừng bắn với Hezbollah hay không.

Theo giới quan sát, hiện nay, Israel vẫn coi cuộc đối đầu với Hezbollah là vấn đề tách biệt và độc lập. Cái chết của ông Sinwar cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc đối đầu hiện tại giữa Israel với Iran và Hezbollah, dù dường như Israel vẫn muốn tách biệt các cuộc chiến này.

Trong kịch bản khác, cánh cửa cơ hội cho cả hai bên cũng sẽ khép lại.

Ông Baskin nói rằng cơ hội ngừng bắn cũng phụ thuộc vào việc Mỹ có thể gây sức ép với Israel hay không.

Tuy nhiên, đồng minh lớn nhất của Israel đang phải đối mặt với cuộc bầu cử tổng thống sắp tới. Và việc tổng thống tiếp theo là Kamala Harris hay Donald Trump sẽ là một bước ngoặt lớn đối với cuộc xung đột Israel – Palestine.