Các quốc gia vùng Vịnh chạy đua ngoại giao để chấm dứt xung đột Israel – Iran

Khi Iran và Israel liên tục tấn công qua lại, nguy cơ chiến tranh thế giới thứ 3 đang cận kề. Saudi Arabia, UAE, Qatar đang nỗ lực hết sức trong vai trò trung gian hòa giải để ngăn chặn “thùng thuốc súng” Trung Đông phát nổ.

Ngoại trưởng Israel Gideon Saar trả lời câu hỏi của các phóng viên quốc tế tại hiện trường vụ tấn công. Ảnh: Thanh Bình PV TTXVN tại Israel

Khi cuộc xung đột giữa Israel và Iran không ngừng leo thang với những đòn đáp trả liên tiếp, các quốc gia vùng Vịnh bao gồm Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Oman và Qatar đang tăng cường các nỗ lực ngoại giao con thoi , chạy đua với thời gian để ngăn chặn một cuộc chiến tranh toàn diện có thể nhấn chìm khu vực Trung Đông. Theo kênh truyền hình FRANCE 24 và AFP ngày 19/6, đây là một bước chuyển mình đáng kể so với quan hệ căng thẳng kéo dài trước đây, cho thấy sự ưu tiên hàng đầu của họ đối với hòa bình và ổn định khu vực.

Ưu tiên hòa bình và ổn định

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, nơi các cuộc tấn công qua lại giữa Iran và Israel diễn ra liên tục và Mỹ cân nhắc khả năng can thiệp, các quốc gia vùng Vịnh giàu có đang ở ngay ngưỡng cửa một cuộc xung đột lớn. Đối với các cường quốc khu vực như Qatar, Saudi Arabia và UAE, hòa bình và ổn định đóng vai trò trung tâm trong chiến lược phát triển kinh tế, chuyển hướng mạnh mẽ sang kinh doanh và du lịch . Sự lan rộng của xung đột hay sự sụp đổ của chính quyền Iran đều là những kịch bản đáng lo ngại, không chỉ vì khu vực này giàu năng lượng mà còn vì sự hiện diện của nhiều căn cứ quân sự lớn của Mỹ.

Saudi Arabia, quốc gia xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, đã nhanh chóng vào cuộc ngay từ “ngày đầu tiên” của cuộc khủng hoảng, đàm phán với cả Iran và Mỹ, theo tiết lộ của Ali Shihabi, nhà phân tích thân cận với Hoàng gia Saudi. Thái tử Mohammed bin Salman của Saudi Arabia và Tổng thống UAE Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan đã có những cuộc điện đàm quan trọng với Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian trong những ngày gần đây. Đặc biệt, Tổng thống UAE còn liên hệ với Tổng thống Nga Vladimir Putin, người đã đề xuất làm trung gian hòa giải.

Trước khi xung đột bùng nổ, các quốc gia vùng Vịnh đã nỗ lực theo đuổi chính sách hòa hoãn với Iran sau nhiều năm quan hệ căng thẳng. Việc Israel phát động cuộc chiến đã làm gián đoạn các cuộc đàm phán vốn được Oman làm trung gian giữa Tehran và Washington, với sự ủng hộ của các nước vùng Vịnh. Điều này cho thấy mong muốn chung của khu vực về một giải pháp ngoại giao.

Hôm 18/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra lời cảnh báo cứng rắn, yêu cầu Iran “đầu hàng vô điều kiện” và thậm chí ám chỉ khả năng nhằm ám sát nhà lãnh đạo tối cao của Iran, làm gia tăng lo ngại về sự can thiệp trực tiếp của Mỹ. Ngay sau đó, Bộ trưởng Ngoại giao UAE Sheikh Abdullah bin Zayed Al Nahyan đã nhấn mạnh rằng tổng thống nước này đã thực hiện nhiều cuộc gọi ngoại giao chuyên sâu để giảm căng thẳng và ngăn chặn xung đột lan rộng. Trong một tuyên bố mạnh mẽ, ông Sheikh Abdullah cảnh báo về “những hành động liều lĩnh và tính toán sai lầm có thể vượt ra ngoài biên giới của hai nước”.

Trong khi đó Oman, với vai trò trung gian truyền thống của Iran, cũng tích cực tham gia vào các nỗ lực ngoại giao trong khi các cuộc không kích vẫn tiếp diễn hàng ngày. Về phần mình Qatar, một bên trung gian quan trọng trong cuộc chiến Israel – Hamas và từng đàm phán với Iran, cũng đã “tương tác hàng ngày” với Mỹ. Cựu Thủ tướng Qatar Hamad bin Jassim Al Thani đã cảnh báo trên mạng xã hội X rằng “các quốc gia vùng Vịnh không có lợi khi thấy Iran sụp đổ”, và nhấn mạnh họ sẽ là “những người đầu tiên chịu tổn hại” do hậu quả chiến tranh.

Thách thức và kỳ vọng về giải pháp ngoại giao

Mặc dù các nỗ lực ngoại giao đang được đẩy mạnh, thách thức vẫn còn rất lớn. Một nhà ngoại giao Arab chia sẻ với AFP rằng “mọi người ở vùng Vịnh đều sẽ nói rằng chúng ta sẽ tốt hơn nếu đảm bảo có một thỏa thuận với Iran, một giải pháp ngoại giao với Iran”. Chuyên gia Ali Shihabi cũng đồng tình, cho rằng kết quả tốt nhất “rõ ràng là một thỏa thuận giữa Iran và (Mỹ)”.

Sự can thiệp ngoại giao của Saudi Arabia, quốc gia từng chỉ trích gay gắt Iran, diễn ra hai năm sau khi hai nước khôi phục quan hệ. Tương tự, UAE, dù đã công nhận Israel vào năm 2020, cũng đã hàn gắn quan hệ với Iran từ năm 2022. Hasan Alhasan, thành viên cấp cao về chính sách Trung Đông tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, nhận định: “Mặc dù Saudi Arabia từng kêu gọi tấn công Iran, nhưng cách tiếp cận của họ đối với Tehran đã thay đổi đáng kể”.

Tuy nhiên, chuyên gia Alhasan cũng chỉ ra một thực tế phũ phàng: “Các quốc gia vùng Vịnh Arab hầu như không có khả năng định hình hành vi của Israel hay Iran hoặc tác động đến kết quả của cuộc chiến này”. Ông nhận định thêm rằng: “Thật khó để thấy chiến dịch quân sự của Israel nhằm vào Iran, với mục tiêu dường như đã nhanh chóng chuyển từ việc loại bỏ các chương trình hạt nhân và tên lửa của Tehran sang lật đổ chế độ, sẽ có kết cục tốt đẹp cho các nước láng giềng vùng Vịnh của Iran”.

Có thể thấy những nỗ lực ngoại giao không ngừng nghỉ của các quốc gia vùng Vịnh phản ánh sự lo ngại sâu sắc về một cuộc xung đột toàn diện, và mong muốn chung về một giải pháp hòa bình, bền vững cho khu vực vốn đã bất ổn này. Dù khả năng ảnh hưởng còn hạn chế, tiếng nói và hành động của họ là một yếu tố không thể thiếu trong bức tranh phức tạp của Trung Đông hiện nay.