BS Nguyễn Lê Bảo Tiến: ‘Đừng để không cầm nổi đũa mới điều trị thoát vị đĩa đệm’

Thoát vị đĩa đệm nếu không được phát hiện sớm, điều trị kịp thời sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể gây liệt toàn thân hay tàn phế suốt đời .

Theo PGS.TS Nguyễn Lê Bảo Tiến – Viện trưởng Viện Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, người bình thường ngoài 20 tuổi sẽ có nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm khi thấy dấu hiệu như cột sống mất nước, khô dần, mất tính đàn hồi vốn có của đĩa đệm.

Lúc này, khi tăng áp lực nội đĩa đột ngột sẽ gây ra thoát vị đĩa đệm , nếu không điều được điều trị sớm và điều trị kịp thời, bệnh nhân dễ gặp những biến chứng nguy hiểm, thậm chí có liệt toàn thân và tàn phế suốt đời .

Biến chứng nặng vì chủ quan

Trong quá trình công tác, BS Tiến gặp rất nhiều trường hợp bệnh nhân được chẩn đoán bị thoát vị đĩa đệm nhưng do một hay nhiều yếu tố tâm lý dẫn đến việc phẫu thuật muộn. Những người này đến viện trong tình trạng ngồi xe lăn, phải chống gậy, cổ bàn chân liệt, đi dép tụt, rối loạn cơ tròn, đại tiểu tiện không tự chủ và bám không tự chủ…

Thậm chí có người bị buốt, rát liên tục 24/24 trên da, cảm giác như có hàng ngàn, hàng vạn mũi kim đâm vào da thịt. Những rối loạn như vậy là biểu hiện bên ngoài chứng tỏ hệ thần kinh của bệnh nhân bị tổn thương.

Bác sĩ Tiến khuyến cáo mọi người, khi có những dấu hiệu bất thường về xương, khớp, đĩa đệm cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị. “Đừng để đến lúc tay không thể cài được khuy áo hay không cầm đũa để gắp thức ăn, đi khó, dễ ngã thì lúc đó kể cả có mổ khả năng phục hồi của bệnh nhân cũng rất thấp. Mặt khác, lúc này dù có điều trị thì chất lượng cột sống của bệnh nhân cũng không thể trở lại như ban đầu”, BS Tiến nói.

PGS.TS Nguyễn Lê Bảo Tiến – Viện trưởng Viện Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.

Bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm , nếu chủ quan, không đi điều trị sớm thì dễ dẫn tới những biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nhiều tới chất lượng cuộc sống. Không chỉ bao hàm yếu tố về liệt, mà một số bệnh nhân có thể bị rối loạn cơ tròn, đại tiểu tiện không tự chủ, đau thần kinh mãn tính. Những bệnh này rất khó điều trị, bệnh nhân sau đó gần như tàn phế, không thể phục hồi.

Khi nào cần phẫu thuật ?

Theo BS Tiến, bệnh thoát vị đĩa đệm nếu được phát hiện sớm, ở giai đoạn đầu thì bệnh nhân sẽ được chỉ định điều trị nội khoa bằng cách hạn chế vận động. Lúc này, tuỳ theo bậc thang của mức độ đau mà bác sĩ có thể sử dụng các thuốc giảm đau, chống viêm. Thông thường, phác đồ điều trị cho bệnh nhân nhẹ như vậy kéo dài từ 2 đến 6 tuần.

Còn với những bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm có dấu hiệu nguy hiểm sẽ được cân nhắc bằng việc can thiệp mạnh như phẫu thuật .

Bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm thường chỉ bắt buộc phải mổ khi điều trị nội khoa thất bại hoặc tình trạng bệnh quá nặng. Nghĩa là sau 6 tuần phối hợp uống thuốc, tập phục hồi chức năng, châm cứu , xoa bóp bấm huyệt … nhưng không hiệu quả hay vẫn còn còn đau nhiều.

Ngoài ra, người bệnh cũng sẽ được khuyến cáo can thiệp phẫu thuật nếu như quá trình điều trị nội khoa thấy có xuất hiện những dấu hiệu liệt tăng dần về thần kinh, về chi, rối loạn cơ tròn.

Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đang áp dụng nhiều phương pháp mổ thoát vị đĩa đệm mang lại hiệu quả cao như can thiệp qua da, phẫu thuật ít xâm lấn, mổ mở hay mổ nội soi… Tuy nhiên, tuỳ vào tình trạng bệnh lý, điều kiện cũng như nhu cầu của bệnh nhân mà bác sĩ tư vấn sử dụng phương pháp nào để can thiệp.

“Việc phẫu thuật phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, như thể trạng, tình trạng bệnh cũng như điều kiện, nhu cầu của bệnh nhân. Ví dụ, dù kỹ thuật mổ nội soi được triển khai ở bệnh viện 10 năm nhưng có những trường hợp chúng tôi phải tư vấn cho bệnh nhân dùng phương pháp khác hiệu quả và tỷ lệ thành công nhất, chứ không phải ai cũng sẽ phẫu thuật nội soi. Đôi khi, chỉ dùng một phương pháp duy nhất để điều trị cho tất cả các bệnh nhân sẽ làm giảm đi tỷ lệ thành công khi điều trị bệnh lý này”, BS Tiến nhấn mạnh.

Phương pháp tối ưu

Theo PGS.TS Nguyễn Lê Bảo Tiến, phẫu thuật nội soi thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng qua lỗ liên hợp đang thực hiện tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức là phương pháp có nhiều ưu điểm như rút ngắn thời gian hồi phục sau phẫu thuật và nâng cao hiệu quả, an toàn cho người bệnh.

Khi thực hiện phương pháp này, bác sĩ sẽ rạch trên da bệnh nhân 1cm, rồi khoan lỗ liên hợp để lấy khối thoát vị. Sau đó, một kim dẫn đường dưới sự hướng dẫn của X-quang trong mổ được đưa đến vị trí của khối thoát vị, đặt hệ thống ống nong tăng dần kích cơ để tránh tổn thương các cơ thắt lưng.

Bệnh nhân sau khi mổ nội soi thoát vị đĩa đệm có thể đi lại và vận động từ rất sớm.

Đây là phẫu thuật ít xâm lấn, giúp bệnh nhân hồi phục rất nhanh do ít làm tổn thương các thành phần, cấu trúc giải phẫu của cơ thể. Khi thực hiện, bác sĩ chủ yếu sẽ can thiệp qua các lỗ tự nhiên trên cơ thể như lỗ liên hợp…

Cách làm này sẽ bảo tồn tối đa các cấu trúc cột sống cho bệnh nhân. Bệnh nhân sau khi được phẫu thuật sẽ được vận động ngay và xuất viện sớm hơn. Đặc biệt hơn, do can thiệp rất ít nên sẹo trên da người cũng rất nhỏ, không đáng kể, bảo toàn được tính thẩm mỹ.

Điểm đặc biệt của phương pháp này là chỉ sau 24h sau phẫu thuật bệnh nhân có thể đứng dậy, đi lại nhẹ nhàng với áo nẹp cột sống hỗ trợ. Các triệu chứng lâm sàng như bị đau vết mổ ít xảy ra, biểu hiện đau buốt, tê chân được cải thiện.

“Sau can thiệp nội soi, chúng tôi thường khuyến cáo bệnh nhân nên vận động sớm, sau 2 giờ có thể vận động. Như vậy, chỉ một ngày sau phẫu thuật, người bệnh có thể ra viện và trở về cuộc sống thường ngày. Chỉ một số ít những bệnh nhân do đĩa đệm mủn, cao tuổi, phải lấy nhiều nội dung đĩa còn lại hơn của đĩa gốc, thì họ vận động muộn hơn chút. Đa phần những trường hợp khác hầu như đều vận động từ sớm”, BS Tiến nói.

Người bị thoát vị đĩa đệm cột sống thường sẽ bị đau lan nhiều vùng cột sống, ở cổ thì đau lan vai, lưng thì cột sống ngực… Các dấu hiệu này không giảm theo thời gian. Có bệnh nhân chỉ nằm yên một chỗ, không thể ngồi dậy hoặc liệt, tàn phế suốt đời . Do vậy, bất cứ khi nào có biểu hiện trên, mọi người cần sớm đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, điều trị sớm.

Ngoài ra, người dân cũng có thể phòng tránh thoát vị đĩa đệm bằng cách luôn giữ cân nặng ở ngưỡng hợp lý, tránh béo phì, duy trì lối sống lành mạnh, không ngồi nhiều, đứng nhiều, tăng cường vận động bằng các môn thể thao như bơi lội, vận động, chạy bộ.

“Một yếu tố quan trọng khác quyết định thành công của việc phòng tránh nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm, đó là người dân cần có chế độ sinh hoạt khoa học, tránh sử dụng rượu bia, thuốc lá hay các chất kích thích”, BS Tiến nhấn mạnh.

Thoát vị đĩa đệm là một trong những bệnh lý cột sống thường gặp nhất hiện nay và đang có xu hướng ngày càng trẻ hoá. Theo các trung tâm nghiên cứu và thống kê ở châu Âu và Mỹ, đa phần người dân trong cuộc đời đều có ít nhất một lần đau thắt lưng và cần được điều trị. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp nâng cao khả năng khắc phục bệnh và ổn định cuộc sống.

Thêm nhiều người bệnh thoát khỏi cơn đau do thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý rất phổ biến, thường gặp ở nhóm tuổi lao động và có xu hướng trẻ hoá, chiếm tỷ lệ hơn 30% dân số.

Ở người bệnh trẻ tuổi, nếu không được điều trị đúng cách và theo dõi định kỳ có thể khiến từ một bệnh lý có thể sử dụng phương pháp điều trị đơn giản để hạn chế mức độ thoát vị như: Điều chỉnh tư thế làm việc, sinh hoạt hợp lý; Thuốc; Vật lý trị liệu phục hồi chức năng... có thể chuyển biến thành nặng hơn và dẫn đến phải phẫu thuật.

Anh Đ. C. T, 37 tuổi ở Mỹ Sơn, Đô Lương, Nghệ An có tiền sử đau cột sống thắt lưng hơn 4 năm nay do chấn thương sau khi lao động nặng. Trong suốt thời gian qua, anh T. đã điều trị ở nhiều bệnh viện ở các tuyến y tế cơ sở, tuy nhiên bệnh không thuyên giảm mà có xu hướng ngày càng nặng hơn.

Hai tháng gần đây, anh T. phải chịu đựng những cơn đau tăng dữ dội, ảnh hưởng đến dáng đi, công việc và sinh hoạt hàng ngày như: Mặc quần áo, đi lại, duỗi thẳng chân khi ngủ gặp nhiều khó khăn. Tìm hiểu thông tin thấy bệnh viện Quốc tế Vinh đã điều trị thành công cho nhiều người bệnh mắc thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, anh T quyết định đến thăm khám và điều trị.

Hình ảnh chụp cộng hưởng từ (MRI) thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Qua thăm khám lâm sàng, chụp X-quang và cộng hưởng từ MRI cột sống thắt lưng thấy hình ảnh thoát vị đĩa đệm L3 - L4. Thể thoát vị nặng gây hẹp ống sống nhiều, đường kính ống sống còn lại rất nhỏ (nhỏ hơn 6 mm).

Sau khi tìm được nhóm nguyên nhân đau lưng, đau lan xuống chân do khối thoát vị đĩa đệm chèn ép và nhận thấy điều trị bảo tồn không còn hiệu quả, người bệnh được chỉ định mở xương rộng để lấy bỏ khối thoát vị để phòng tránh các biến chứng tổn thương thần kinh, sau đó nẹp vít cố định và ghép xương liên thân đốt sống L3-L4 (mặc dù chỉ định này được thưc hiện sớm hơn so với tuổi của Người bệnh T.).

Thạc sĩ, bác sĩ nội trú Võ Văn Thanh - Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho biết "Thông thường với thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng ở người trẻ tuổi có thể lựa chọn phương án mổ nội soi, giải ép ít xâm lấn để lấy khối thoát vị. Nhưng với trường hợp người bệnh T. phải lựa chọn phương án mở xương rộng rãi mới lấy được triệt để khối thoát vị giúp phòng tránh tổn thương thần kinh gây yếu liệt chân sau mổ. Đặc biệt, do cấu tạo giải phẫu của đốt sống L3 - L4 vị trí dây thần kinh thoát ra với góc rất hẹp, nguy cơ tổn thương trong mổ và gây liệt cho người bệnh có thể xảy ra nếu phẫu thuật viên không có kinh nghiệm hoặc sử dụng những dụng cụ phẫu thuật không đảm bảo, vì thế phương án mổ mở rộng cắt bở phần diện khớp để lấy thoát vị và ghép xương liên thân đốt, nẹp vít cố định là sự lựa chọn an toàn hiệu quả cho người bệnh".

Các bác sỹ đang thực hiện phẫu thuật

Ca phẫu thuật diễn ra thành công sau 90 phút với phẫu thuật trực tiếp của thạc sĩ, bác sĩ nội trú Võ Văn Thanh. Khi phẫu thuật mở rộng cắt bỏ phần xương cung sau và diện khớp để lấy thoát vị, bác sĩ sử dụng nẹp vít cố định và đặt miếng ghép đĩa đệm để hàn xương thân đốt dưới sự hướng dẫn của máy C-arm.

Không gian phòng mổ với trang thiết bị hiện đại máy C-arm

Hai ngày sau phẫu thuật, người bệnh được rút dẫn lưu, đã có thể ngồi dậy tập đi lại. Sau đó người bệnh được hướng dẫn tập phục hồi chức năng liên tục trong 6 tuần tiếp theo để có thể hồi phục hoàn toàn.

Hình ảnh chụp X-quang trước và sau phẫu thuật

Hiện nay, người mắc thoát vị đĩa đệm ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa. Một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng này là do thói quen lười vận động, ăn uống không khoa học hoặc luyện tập thể thao chưa đúng cách dẫn đến thương tổn vùng thắt lưng, đau cột sống thắt lưng. Để phòng tránh điều này, mọi người cần rèn luyện thể thao hàng ngày với những bài tập đúng cách, tốt cho vùng cột sống với sự hướng dẫn của các chuyên gia nhằm tránh các sang chấn có thể dẫn tới thoát vị địa đệm.

BSCKI Trần Văn Thuyên - Trưởng khoa ngoại cơ xương khớp đang thăm khám cho người bệnh

Chỉ có khoảng 10% người mắc thoát vị đĩa đệm cần tiến hành phẫu thuật. Tùy theo từng người bệnh thì bệnh lý thoát vị đĩa đệm có mức độ thoái hóa và sẽ có những thể thoát vị khác nhau. Khi đi khám, bác sĩ chuyên khoa sẽ tìm được nhóm nguyên nhân chính xác gây đau cho người bệnh, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với từng người bệnh.

Nếu mức độ thoát vị nhẹ, người bệnh có thể điều trị nội khoa dùng thuốc hoặc phong bế dây thần kinh, tê ngoài màng cứng. Chỉ khi điều trị phối hợp các phương pháp nội khoa và tập phục hồi chức năng không hiệu quả, cuộc mổ mới được chỉ định. Vì vậy, khi phát hiện mình thuộc nhóm nguy cơ hoặc đã mắc bệnh thoát vị đĩa đệm, người bệnh cần thăm khám tại các cơ sở y tế đúng chuyên khoa, tránh trường hợp điều trị không đúng cách dẫn đến tình trạng bệnh nặng hơn và phải phẫu thuật.