Bệnh nhân HIV: ‘Không sợ chết, chỉ sợ kỳ thị’

Chồng mất do HIV, chị Minh cùng hai con gái thuê căn nhà nhỏ ở gần Bệnh viện Bạch Mai sống, trốn tránh những ánh mắt kỳ thị.

Ngồi hàng ghế cuối cùng trong buổi hưởng ứng ngày Thế giới phòng chống HIV/AIDS, ngày 1/12 ở Bệnh viện Bạch Mai , chị Minh chăm chú thu nhận cho mình những thông tin mới về căn bệnh chị đang mắc phải.

16 năm trước, khi lây HIV (H) từ chồng, chị Minh không hề biết căn bệnh này. Nhờ sự động viên của các bác sĩ, cùng kiến thức tự tìm hiểu, giờ đây chị thấy H không còn đáng sợ, mà điều đang sợ nhất mà mỗi người mang H phải chịu đựng: sự kỳ thị.

“Năm 2006, chồng tôi qua đời. Đám tang chỉ có 3 mẹ con tôi, không một ai tới phúng viếng”, chị Minh nhớ lại.

Ngay sau đó, ba mẹ con chị bị đuổi ra khỏi nhà. Người phụ nữ 32 tuổi này từng nghĩ từ bỏ cuộc sống này để hai con gái sẽ không bị dị nghị vì mẹ mắc AIDS. Trong lúc khốn cùng, chị biết đến nhóm Hoa Hướng dương – một nhóm của các bà mẹ cũng mang H do lây từ chồng. Chị như tái sinh vì thấy mình được chia sẻ.

“Chúng tôi cùng nhau tiếp cận thuốc ARV , cùng tìm hiểu về các phác đồ điều trị. Giờ nói tới phác đồ nào, tôi có thể nói vanh vách”, chị Minh nói.

Quê Hà Nam, nhưng chị Minh cũng không chọn cách quay về mà cùng hai con sinh sống ở Hà Nội . Hằng ngày chị chạy xe ôm nuôi hai con khôn lớn. Hơn 10 năm qua, chị sống khỏe mạnh nhờ nguồn thuốc viện trợ được cấp phát từ Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai.

“Tôi không dám quay về vì sợ kỳ thị”, chị Minh nói. “Ở quê, khi họ biết mình mang H, sẽ không quan hệ, chết cũng không đến. Tôi giấu tất cả mọi người vì nghĩ đến hai đứa con gái, chúng không thể sống trong sự kỳ thị vì bố mẹ mang HIV/AIDS”.

Chị Minh cho biết, hồi tháng 3 Trung tâm Bệnh Nhiệt đới phải đóng cửa do Covid-19, các bác sĩ tư vấn cho chị về quê lấy thuốc theo đúng tuyến. Song, sợ kỳ thị nên chị không về, nhờ các bác sĩ liên hệ đến trung tâm khác ở Hà Nội lấy thuốc.

“Nếu phải về quê nhận thuốc ARV , tôi sợ mình sẽ bị kỳ thị mà chết. Tôi sẽ bỏ điều trị”, chị Minh và giãi bày mong muốn được tạo điều kiện cho lấy thuốc ở bất kỳ đâu tại Hà Nội.

Chị Minh mang HIV, không dám về quê. Ảnh: Lê Nga.

Chị Minh là một trong 1.600 bệnh nhân HIV đang được Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai quản lý và cấp phát thuốc điều trị.

Ông Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, cho biết Bệnh viện Bạch Mai là trung tâm điều trị HIV với tỷ lệ người điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế cao nhất cả nước, lên đến hơn 98%. Các loại thuốc mới, các phác đồ điều trị tân tiến giúp cho bệnh nhân H hạn chế tới mức thấp nhất những ảnh hưởng tới sức khỏe và phòng tránh lây nhiễm.

Theo ông Cường, để xóa bỏ những kỳ thị, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Về phía bệnh nhân cần phải tuân thủ tốt việc điều trị, phải có lối sống lành mạnh và hành vi an toàn không để lây truyền HIV cho người khác.

Ông Dương Đức Hùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, cho biết từ một căn bệnh tưởng chừng như “bản án tử hình”, người bệnh hoang mang không còn niềm tin vào cuộc sống, nay HIV/AIDS là một bệnh mạn tính điều trị duy trì như những căn bệnh mạn tính khác. Ông nhìn nhận sự kỳ thị xa lánh, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS vẫn còn song đã dần được cải thiện. Người nhiễm H đã hòa nhập tốt hơn với cuộc sống.

Theo Cục phòng chống HIV/AIDS, hiện số người nhiễm HIV trong cộng đồng khoảng 250.000, trong đó có hơn 213.000 người nhiễm HIV đã biết được tình trạng nhiễm của mình. Hơn 150.000 đã được điều trị ARV và tỷ lệ người điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế (dưới 1000 bản sao /ml máu) chiếm 96%.

Một người nhiễm HIV được điều trị sớm bằng thuốc ARV, tuân thủ điều trị tốt thì thông thường sau 6 tháng điều trị ARV sẽ có tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện (200 bản sao /ml máu) sẽ không lây truyền HIV cho bạn tình qua quan hệ tình dục, làm giảm lây truyền từ mẹ sang con.

Việt Nam là một trong bốn quốc gia có chất lượng điều trị HIV/AIDS đứng hàng đầu thế giới , cùng với Anh, Đức và Thụy Sĩ. Với kinh nghiệm 30 năm phòng, chống HIV/AIDS cùng với những kết quả đã đạt được, Việt Nam tiến tới chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Tên nhân vật đã được thay đổi

Họ từng muốn "xoá sổ" đời mình

Đám cưới hoãn lại, gia đình 2 bên bị sốc. Thấy bản thân quá tồi tệ, anh S. đâm đầu vào xe tải, rồi cho tay vào ổ điện... tự tử nhưng bất thành.

Đâm đầu vào xe tải, ổ điện... để xóa sổ cuộc đời

Bệnh nhân nhiễm HIV khám tại phòng khám ngoại trú (OPC) TP. Biên Hoà

Nhớ lại những năm tháng tuổi trẻ ham chơi, thường xuyên hút bồ đà và có quan hệ tình dục bừa bãi dẫn đến HIV...; anh M.N.S. (nhà ở phường Trảng Dài, Biên Hòa, Đồng Nai) hít thở thật sâu rồi nói: "Năm 2002, tôi thức tỉnh, quyết định tìm đường tới hôn nhân. Từ một người lêu lổng, tôi trở nên chín chắn hơn. Trước ngày cưới, gia đình 2 bên rôm rả bàn chuyện cưới xin. Tôi hồi hộp và háo hức làm lại cuộc đời mới".

Trước ngày cưới, anh chủ động lái xe máy đi khám sức khỏe để mong các con sinh ra được lành lặn. Nhưng như tiếng sét giữa trời quang, anh S. suy sụp khi nghe thông báo mình nhiễm HIV. Gia đình 2 bên bị sốc, đám cưới phải hoãn lại. Thấy bản thân quá tồi tệ, anh S. đâm đầu vào xe tải, rồi cho tay vào ổ điện... tự tử nhưng bất thành.

"Cái chết không tới, tôi buộc phải sống mạnh mẽ hơn. Lúc đó, tôi nghĩ hậu quả này do tôi gây ra nên tôi phải giải quyết rồi đi đâu tính sau", anh S. nhớ lại.

Anh lựa chọn con đường tìm thuốc chữa bệnh. Thời điểm đó, thuốc ARV để điều trị cho bệnh nhân HIV vẫn chưa phổ biến như bây giờ; người bệnh gần như cầm chắc án tử trong tay. Chưa kể, nếu bị phát hiện mình bị HIV, sẽ không có ai dám lại gần.

"Lương của tôi chỉ có 770.000 đồng nhưng mỗi tháng phải mất đến 2,4 triệu đồng để mua thuốc ARV. Nhưng tôi nghĩ, sau khi điều trị ổn rồi thì sẽ cố gắng chăm làm, kiếm "chút tiền" cho ba mẹ, chứ phận tôi thì coi như đã hết" - anh S. nhớ lại.

Bỗng 2 năm sau, vợ sắp cưới của anh S. đồng ý tổ chức hôn lễ. Chị bao dung chấp nhận và động viên anh chữa bệnh. Đến năm 2006, bao nhiêu tiền tiết kiệm từ nhiều năm trước, anh cũng không đủ để mua thuốc ARV.

"Khi ấy, tôi muốn buông xuôi tất cả, không uống thuốc ARV và cũng không ăn uống. 1 tuần liền, tôi chỉ uống nước, không ăn được nên cơ thể kiệt quệ và chỉ chờ chết. Nhưng tôi sợ mình chết rồi không có gì để lại cho vợ và ai nuôi con. Một lần nữa, tôi nghĩ mình phải sống. Tôi ăn uống trở lại và hồi phục sức khỏe" - anh S. tâm sự.

Sau đó, anh S. may mắn khi thuốc ARV bắt đầu được phát miễn phí. Nhưng "con đường" tìm thuốc miễn phí không hề dễ dàng. Khi ấy, Đồng Nai vẫn chưa có thuốc miễn phí mà muốn nhận phải lên tận Sài Gòn. Chỉ cần nghe nơi nào có thuốc miễn phí, anh S. và một người bạn chia nhau đi xin.

Giờ đây, anh S. đã gần 50 tuổi, hàng ngày, anh vẫn miệt mài làm việc, hạnh phúc bên vợ con. Anh luôn lấy những sai lầm của mình trong quá khứ để nhắc nhớ các con về tương lai tươi đẹp hay không đều do mình lựa chọn.

Khi đã vượt qua được ranh giới giữa sự sống và cái chết, anh S. nhận ra rằng, mình đứng lên được rồi thì phải đi giúp người khác. Anh S. bắt đầu nghĩ đến việc lập nhóm để những người nhiễm HIV giúp đỡ, chia sẻ lẫn nhau. Ngoài việc kinh doanh tại nhà, anh còn lo chăm sóc, tư vấn người nhiễm HIV.

"Với tôi, bây giờ sống được ngày nào phải làm việc hết mình cho ngày đó, dù ngày mai là ngày cuối cùng" - anh S. chia sẻ.

Mắc HIV vì hận ba phản bội mẹ

Một bệnh nhân nhiễm HIV đến khám, lấy thuốc ARV tại phòng OPC TP. Biên Hoà

33 tuổi nhưng anh V.T.G. đã có 12 năm bị nhiễm HIV vì sử dụng ma túy sau một cú sốc của gia đình.

"Mẹ tôi là người tuyệt vời nhưng ba vẫn phản bội để lấy một người chỉ bằng tuổi tôi. Ngày nào tôi cũng thấy mẹ khóc. Chán nản, tôi tìm đến ma túy để... giải sầu. Nhưng càng chơi nhiều thì lại càng buồn về cuộc đời. Vì sai lầm của tôi mà mẹ phải bán mấy cái nhà" - anh G. tâm sự.

Anh G. đã bị bắt 2 lần vì tàng trữ ma túy. Và trong lần thứ 2 khi ở tù, anh mới bắt đầu tỉnh ngộ. Anh G. nhớ lại: "Lúc đó, tôi nhận ra rằng mình sống quá ích kỷ, chỉ vì bản thân mà làm mẹ đau thêm lần nữa; trong khi mẹ chỉ còn mình tôi là chỗ đặt niềm tin. Tôi đã nghĩ, mình phải chỉnh đốn lại đời mình và sống tốt cho những năm về sau".

Dù "quay đầu là bờ" nhưng anh G. lại không biết bắt đầu từ đâu và làm như thế nào?

May mắn vào năm 2014, anh G. gặp anh S. tại nhóm Xuân Hợp - nhóm đồng đẳng do những người nhiễm HIV tự nguyện tập hợp thành một nhóm để thực hiện công tác tuyên truyền, vận động và giúp đỡ những người có cùng cảnh ngộ.

Khi sinh hoạt ở nhóm này, anh G. được anh S. vừa giúp đỡ tinh thần, chăm sóc vừa chỉ cách làm ăn.

Nhiều năm nay, anh G. uống ARV để điều trị HIV, uống Methadone để tách biệt với ma túy. Thấy con trai thật sự thay đổi, mẹ anh G. chực trào nước mắt vì bà chỉ có mong muốn con trai phải có tinh thần sống tiếp, làm việc có ích cho đời.

Nhờ "quay đầu làm lại", anh G. cũng cưới được vợ. Vì vậy, những lúc lên cơn vật vã, ngoài mẹ thì vợ của anh luôn bên cạnh. Anh G. luôn thầm cảm ơn tình yêu vô bờ mà vợ dành cho anh suốt những năm qua.

Việt Nam quyết chấm dứt AIDS vào năm 2030

Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên hưởng ứng Mục tiêu 90-90-90 (90% người có HIV biết được tình trạng bệnh của mình, 90% người nhiễm HIV được điều trị ARV; 90% số người được điều trị ARV kiểm soát được tải lượng vi rút ở mức thấp) của Liên hợp quốc vào năm 2020.

PGS.TS. Phan Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế: mặc dù dịch HIV/AIDS đã thuyên giảm, nhưng diễn biến còn phức tạp, gia tăng nhanh ở nhóm MSM (quan hệ tình dục đồng giới nam) và tiêm chích ma tuý, chưa bảo đảm tính bền vững và còn tiềm ẩn những nguy cơ bùng phát.

Do vậy, HIV/AIDS hiện vẫn còn là vấn đề sức khoẻ công cộng quan trọng, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây gánh nặng bệnh tật ở Việt Nam... PGS.TS. Thu Hương nhấn mạnh, thực hiện mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, tiếp tục cần phải có những chủ trương và biện pháp can thiệp mạnh mẽ và hiệu quả hơn trong thời gian tới.